LIJNNUMMERS
Nummering van de Belgische spoorlijnen
Nummering van de Belgische spoorlijnen
Deze pagina heeft tot doel enige klaarheid te scheppen, niet alleen in de lijnnummers die wij op onze andere pagina's gebruiken, maar ook in degene die ooit in voege waren (of thans gebruikt worden) voor andere spoorlijnen op het Belgische net.
Aanleiding is de heersende verwarring omtrent historische lijnnummers, soms ook omtrent de huidige, vooral omdat de nummers van de dienstregelingstabellen niet altijd overeenkomen met de eigenlijke, zeg maar administratieve lijnnummering. Zo wordt Herentals-Turnhout (lijn 29) nogal vaak 'lijn 15' genoemd omdat het in tabel 15 is opgenomen. Idem voor lijn 42 in tabel 43, enz. Ook verdwenen lijnnummers ontsnappen hier niet aan, wat o.m. in de hand wordt gewerkt door het her en der verspreide "Netplan 1932". Correct als netplan, daar niet van, maar tal van 'historische' lijnnummers werden er nog niet zo heel lang geleden uitgewist en vervangen door actuele nummers! Zo staat lijn 15 voorbij Mol aangeduid als 'lijn 19', het huidige nummer, maar volkomen fout op een kaart van 1932.
Voor alle duidelijkheid: de netplannen van o.m. 1933 en van 1935 zijn wel correct, al gaat het hier telkens om de tabelnummers uit het toenmalige Spoorboekje, en dus niet noodzakelijk om hun administratieve nummering.
Hieronder volgt enige duiding bij een aantal (meestal) historische lijnnummers die meer dan eens het voorwerp zijn van de nodige verwarring. Deze informatie is in hoofdzaak gebaseerd op toenmalige officiële netplannen en/of dienstregelingen - onder voorbehoud van ons totnogtoe onbekende gegevens. Deze rubriek wordt nu en dan verder aangevuld in functie van onze mogelijkheden en/of van nieuwe informatie. Let wel: destijds schreef men bv. 39a, maar kwestie van eenvormigheid houden wij het in deze rubriek bij 39A ea.
17
Onder dit nummer fungeerde de spoorlijn Diest-Leopoldsburg-Mol, ook na het einde van de reizigersdienst in 1957. Vanaf dan liep de goederentrafiek vanuit Heppen wel verder richting Beringen via lijn 18, maar raakte het baanvak tussen Heppen en Leopoldsburg in onbruik. Het noordelijk deel naar Mol bleef echter open voor reizigersverkeer, nog steeds als lijn 17, maar als onderdeel van tabel 18 (zie verder). Midden de jaren 60 werd lijn 17 administratief ingekort en afgebogen naar Beringen-Mijn, en kreeg de ongebruikte verbinding naar Leopoldsburg hierbij het nummer 17/1. Gelijk werd het noordelijk baanvak naar Mol hernummerd als onderdeel van lijn 15. In 1985 werd lijn 17 vanuit Diest verder ingekort, ditmaal daadwerkelijk, tot even voor de halte Kwaadmechelen (officieel tot Tessenderlo), en het gedeelte voorbij het Albertkanaal enkele jaren later opgebroken. De brug over het kanaal verdween op zijn beurt zo’n 20 jaar later (zie foto van de maand januari 2018).
Onder dit nummer fungeerde de spoorlijn Diest-Leopoldsburg-Mol, ook na het einde van de reizigersdienst in 1957. Vanaf dan liep de goederentrafiek vanuit Heppen wel verder richting Beringen via lijn 18, maar raakte het baanvak tussen Heppen en Leopoldsburg in onbruik. Het noordelijk deel naar Mol bleef echter open voor reizigersverkeer, nog steeds als lijn 17, maar als onderdeel van tabel 18 (zie verder). Midden de jaren 60 werd lijn 17 administratief ingekort en afgebogen naar Beringen-Mijn, en kreeg de ongebruikte verbinding naar Leopoldsburg hierbij het nummer 17/1. Gelijk werd het noordelijk baanvak naar Mol hernummerd als onderdeel van lijn 15. In 1985 werd lijn 17 vanuit Diest verder ingekort, ditmaal daadwerkelijk, tot even voor de halte Kwaadmechelen (officieel tot Tessenderlo), en het gedeelte voorbij het Albertkanaal enkele jaren later opgebroken. De brug over het kanaal verdween op zijn beurt zo’n 20 jaar later (zie foto van de maand januari 2018).
18
Aanvankelijk had het lijnnummer 18 betrekking op de nieuwe spoorlijn die in 1925 in dienst kwam tussen Heppen (op lijn 17) en Winterslag/Zwartberg, waar ze met een spoorwegdriehoek aansloot op de eveneens nieuwe lijn van voorbij Bokrijk (later Boksbergheide) naar Waterschei en As. De verbinding tussen Leopoldsburg en Beringen-Mijn kwam pas in 1928 tot stand. Dit alles ter ontsluiting van de pas geopende Limburgse steenkoolmijnen.
In het Spoorboekje van 1935 (heruitgave TSP) vinden we evenwel een tabel 18 voor de reizigersdienst tussen Mol en Hasselt – een waarachtig lappendeken dat zich uitstrekte over baanvakken van de lijnen 17 (Mol-Leopoldsburg), 18 (van Beringen-Mijn tot Houthalen), 19 (Houthalen-Hasselt), en dus ook de verbinding Leopoldsburg-Beringen. Na 1940 kwamen daar op het baanvak naar Winterslag nog enkele mijnwerkerstreinen bij, tot in 1953.
Midden de jaren 60 werd de hele Noord-Limburgse nummering omgegooid. Vanaf dan werd 18 het lijnnummer van de toen enkel nog in goederendienst uitgebate verbinding Winterslag-Houthalen-Neerpelt-Achel-Nederlandse grens. Gelijk werd het volledige lappendeken van tabel 18 administratief én daadwerkelijk toegevoegd aan lijn 15 uit Antwerpen, dus ook aan de dienstregeling van tabel 15. Vandaag is de huidige lijn 18 volledig opgebroken, maar staat de heropening tussen Winterslag (thans Genk-Goederen) en Neerpelt al jaren ter discussie, en werd recent zelfs opgenomen in het nieuwe meerjarenplan van de infrastructuurbeheerder, al is dit nog lang geen garantie voor een daadwerkelijke heraanleg.
Aanvankelijk had het lijnnummer 18 betrekking op de nieuwe spoorlijn die in 1925 in dienst kwam tussen Heppen (op lijn 17) en Winterslag/Zwartberg, waar ze met een spoorwegdriehoek aansloot op de eveneens nieuwe lijn van voorbij Bokrijk (later Boksbergheide) naar Waterschei en As. De verbinding tussen Leopoldsburg en Beringen-Mijn kwam pas in 1928 tot stand. Dit alles ter ontsluiting van de pas geopende Limburgse steenkoolmijnen.
In het Spoorboekje van 1935 (heruitgave TSP) vinden we evenwel een tabel 18 voor de reizigersdienst tussen Mol en Hasselt – een waarachtig lappendeken dat zich uitstrekte over baanvakken van de lijnen 17 (Mol-Leopoldsburg), 18 (van Beringen-Mijn tot Houthalen), 19 (Houthalen-Hasselt), en dus ook de verbinding Leopoldsburg-Beringen. Na 1940 kwamen daar op het baanvak naar Winterslag nog enkele mijnwerkerstreinen bij, tot in 1953.
Midden de jaren 60 werd de hele Noord-Limburgse nummering omgegooid. Vanaf dan werd 18 het lijnnummer van de toen enkel nog in goederendienst uitgebate verbinding Winterslag-Houthalen-Neerpelt-Achel-Nederlandse grens. Gelijk werd het volledige lappendeken van tabel 18 administratief én daadwerkelijk toegevoegd aan lijn 15 uit Antwerpen, dus ook aan de dienstregeling van tabel 15. Vandaag is de huidige lijn 18 volledig opgebroken, maar staat de heropening tussen Winterslag (thans Genk-Goederen) en Neerpelt al jaren ter discussie, en werd recent zelfs opgenomen in het nieuwe meerjarenplan van de infrastructuurbeheerder, al is dit nog lang geen garantie voor een daadwerkelijke heraanleg.
De lijngegevens, inclusief de data, zijn grotendeels afkomstig uit de brochures “Steenkool en Spoorwegen” (Museum voor het Industrieel Erfgoed, St-Truiden, 1982) en “Aide-Mémoire Ferroviaire” (GTF, Liège, 1975), en komen ook vrij goed overeen met de Michelinkaarten uit die periode.
37A
Dit nummer werd pas na WO2 aan het reststuk van lijn 39A Verviers-Battice gegeven, zij het enkel voor goederen, vermits de reizigersdienst na de oorlog niet werd hernomen. Wij nemen aan dat het oorspronkelijke baanvak van lijn 37 (vanaf Gérard-Champs) naar Verviers-Ouest hieraan werd toegevoegd, te meer omdat de goederentreinen sowieso uit dit station vertrokken.
In sommige publicaties geeft men de volledige lijn het nummer 37A, tot Battice. Wat zowel historisch als qua exploitatie onjuist is, vermits het toen opgegeven baanvak Dison-Battice dit nummer nooit gedragen heeft.
Dit nummer werd pas na WO2 aan het reststuk van lijn 39A Verviers-Battice gegeven, zij het enkel voor goederen, vermits de reizigersdienst na de oorlog niet werd hernomen. Wij nemen aan dat het oorspronkelijke baanvak van lijn 37 (vanaf Gérard-Champs) naar Verviers-Ouest hieraan werd toegevoegd, te meer omdat de goederentreinen sowieso uit dit station vertrokken.
In sommige publicaties geeft men de volledige lijn het nummer 37A, tot Battice. Wat zowel historisch als qua exploitatie onjuist is, vermits het toen opgegeven baanvak Dison-Battice dit nummer nooit gedragen heeft.
38A
Op tal van officieuze netplannen, opgesteld door spoorliefhebbers, vind je vrij consequent het lijnnummer 38A bij de spoorlijn die tot 1940 voorbij Battice van lijn 38 (Liège/Chênée-Plombières) aftakte, naar Verviers toe. Consequent, omdat beide lijnen aanvankelijk één doorlopende verbinding vormden. Niet zo op de officiële netplannen, met voor de lijn naar Verviers eerst het lijnnummer 39B (1920), later het nummer 39A (jaren 30) (zie verder). Toch is het nummer 38A wel degelijk gebruikt, zelfs meer dan eens. Eerst voor een tabel Köln-Krefeld-Kleve (tot ca. 1918), later voor een aanvullende autobusdienst Chênée-Fléron (jaren 30), allebei in het officiële Spoorboekje. Gelijk vinden we begin 1940 in de interne dienstregeling van de NMBS een tabel 38A voor... de Preuswaldroute Montzen - Aachen Süd! Na de oorlog duikt het nummer 38A dan weer op voor een industriële spoorverbinding vanuit Melen (op lijn 38) naar de koolputten Halles en Xhawirs van Herve-Wergifosse (later Wérister), tot lang na hun sluiting einde de jaren 60, vermits het spoor er pas opgebroken werd medio de jaren 80.
Op tal van officieuze netplannen, opgesteld door spoorliefhebbers, vind je vrij consequent het lijnnummer 38A bij de spoorlijn die tot 1940 voorbij Battice van lijn 38 (Liège/Chênée-Plombières) aftakte, naar Verviers toe. Consequent, omdat beide lijnen aanvankelijk één doorlopende verbinding vormden. Niet zo op de officiële netplannen, met voor de lijn naar Verviers eerst het lijnnummer 39B (1920), later het nummer 39A (jaren 30) (zie verder). Toch is het nummer 38A wel degelijk gebruikt, zelfs meer dan eens. Eerst voor een tabel Köln-Krefeld-Kleve (tot ca. 1918), later voor een aanvullende autobusdienst Chênée-Fléron (jaren 30), allebei in het officiële Spoorboekje. Gelijk vinden we begin 1940 in de interne dienstregeling van de NMBS een tabel 38A voor... de Preuswaldroute Montzen - Aachen Süd! Na de oorlog duikt het nummer 38A dan weer op voor een industriële spoorverbinding vanuit Melen (op lijn 38) naar de koolputten Halles en Xhawirs van Herve-Wergifosse (later Wérister), tot lang na hun sluiting einde de jaren 60, vermits het spoor er pas opgebroken werd medio de jaren 80.
39
Vandaag geldt het lijnnummer 39 voor de enkelsporige geëlektrificeerde maar amper gebruikte verbindingslijn van Welkenraedt naar Montzen. Eer het zover kwam legde dit lijnnummer een wel erg kronkelig traject af. Tot ca. 1918 was in het Spoorboekje het nummer 39 dat van de doorlopende spoorverbinding Liège/Chênée - Battice - Verviers. Kort na de eerste oorlog, bij de hertekening van het spoorwegnet in deze regio, kwam - nog steeds onder het nummer 39 - de doorlopende verbinding Liège - Battice - Plombières (ex-Bleyberg) - Herbesthal tot stand (zie plannetje). Begin de jaren 30 werd deze tabel dan weer ingekort en kreeg Liège - Battice - Plombières het nummer 38, het tot 1918 gangbare lijnnummer van de dubbelsporige lijn Herbesthal - Plombières - Gemmenich - Aachen-West die vanaf dan het nummer... 39 zou dragen. Een vestzak-broekzak operatie dus, te meer daar een deel van de treinen de doorlopende verbinding Liège - Herbesthal via Plombières bleven verzekeren. Het grootste deel van lijn 39 werd in 1952 gesloten. Wel bleven vanuit Welkenraedt de eerste 5 km in gebruik om vanaf de vertakking Muhlbach met het verbindingsspoor naar Montzen de huidige lijn 39 te vormen.
Vandaag geldt het lijnnummer 39 voor de enkelsporige geëlektrificeerde maar amper gebruikte verbindingslijn van Welkenraedt naar Montzen. Eer het zover kwam legde dit lijnnummer een wel erg kronkelig traject af. Tot ca. 1918 was in het Spoorboekje het nummer 39 dat van de doorlopende spoorverbinding Liège/Chênée - Battice - Verviers. Kort na de eerste oorlog, bij de hertekening van het spoorwegnet in deze regio, kwam - nog steeds onder het nummer 39 - de doorlopende verbinding Liège - Battice - Plombières (ex-Bleyberg) - Herbesthal tot stand (zie plannetje). Begin de jaren 30 werd deze tabel dan weer ingekort en kreeg Liège - Battice - Plombières het nummer 38, het tot 1918 gangbare lijnnummer van de dubbelsporige lijn Herbesthal - Plombières - Gemmenich - Aachen-West die vanaf dan het nummer... 39 zou dragen. Een vestzak-broekzak operatie dus, te meer daar een deel van de treinen de doorlopende verbinding Liège - Herbesthal via Plombières bleven verzekeren. Het grootste deel van lijn 39 werd in 1952 gesloten. Wel bleven vanuit Welkenraedt de eerste 5 km in gebruik om vanaf de vertakking Muhlbach met het verbindingsspoor naar Montzen de huidige lijn 39 te vormen.
|
39A - 39B
Tot ca. 1918 was het nummer 39A (I) toegekend aan de lijn Battice - Aubel - Bleyberg. Toen kort na de oorlog de doorlopende verbinding Liège - Battice - Herbesthal tot stand kwam (zie 39) ging het nummer 39A (II) naar het korte lijnstuk Plombières - Gemmenich dat vanaf Botzelaar opging in de nieuwe Montzenroute naar Aachen-West (zie plannetje). Maar niet voor heel lang, want begin de jaren dertig werd de vroegere verbinding Herbesthal - Plombières (ex-Bleyberg) - Gemmenich en verder in ere hersteld, ditmaal onder het nummer 39 (zie hoger), tot de sluiting in 1952. De andere restlijn, van Herve/Battice naar Verviers, kreeg aanvankelijk het nummer 39B (I). Bij de stoelendans begin de jaren 30 werd dit echter niet 38A, als aftakking van de hernummerde lijn 38, maar 39A (III) en kreeg het zijlijntje van Moresnet naar Calamine/Kelmis (ex-Neutraal Moresnet) het vrijgekomen nummer 39B (II). Gek genoeg ging het nummer 38A uiteindelijk naar... een aanvullende autobusdienst Chênée-Fléron! |
Spoorwegnet Plateau van Herve (1920)
|
In 1940 werd de uiteindelijke lijn 39A ter hoogte van het fort van Battice onderbroken en na de oorlog niet meer hersteld. Wel kreeg het reststuk Verviers-Dison (enkel goederen) het nummer 37A, tot de sluiting rond 1961. Toch geeft vandaag bijna iedereen deze verdwenen spoorlijn het voor de hand liggende nummer 38A, al werd deze haar officieel nooit toegekend.
(bronnen: netkaarten en dienstregelingen uit de periode 1914-1940)
(bronnen: netkaarten en dienstregelingen uit de periode 1914-1940)
46 & 47
Na overname door de Belgische Staat vanaf 1919 kregen de ex-Pruisische spoorlijnen ten zuiden van Sankt-Vith de nummers 46 en 47. Het verlengstuk van de eigenlijke Vennbahn naar Bleialf, Prüm en Gerolstein, toen nog op dubbelspoor, werd lijn 46, de enkelsporige zijlijn van Lommersweiler naar Reuland en Troisvierges (Ulftalbahn) kreeg het nummer 47. Wel laten de spoorboekjes uit die tijd ze allebei uit Sankt-Vith vertrekken, met resp. drie en vier rechtstreekse treinen, waaruit blijkt dat het drukste deel van lijn 46, tot Lommersweiler, maar liefst 7 reizigerstreinen per dag en per richting zag langsrijden. Na de vernielingen van 1944-45 en enkele summiere herstellingen werd de treindienst hervat tot Lommersweiler onder het nummer 48 (Vennbahn) maar ook 163, als eindpunt van de treinen uit Gouvy omdat van hieruit de rechtstreekse toegang tot Sankt-Vith onderbroken bleef. Daarna kwam ook het korte stuk tot Steinebrück (voor de goederen zelfs tot Bleialf) terug in dienst met drie pendeltreintjes per dag, nog steeds als lijn 46, terwijl lijn 47 (enkel goederen) beperkt bleef tot het reststuk Reuland-Troisvierges (L). Vandaag zie je tussen Neidingen en Lommersweiler verschillende bordjes met “Linie 47”, nummer dat dit lijngedeelte, zo blijkt, nooit echt gedragen heeft, behalve dan in sommige oude diensttabellen.
Na overname door de Belgische Staat vanaf 1919 kregen de ex-Pruisische spoorlijnen ten zuiden van Sankt-Vith de nummers 46 en 47. Het verlengstuk van de eigenlijke Vennbahn naar Bleialf, Prüm en Gerolstein, toen nog op dubbelspoor, werd lijn 46, de enkelsporige zijlijn van Lommersweiler naar Reuland en Troisvierges (Ulftalbahn) kreeg het nummer 47. Wel laten de spoorboekjes uit die tijd ze allebei uit Sankt-Vith vertrekken, met resp. drie en vier rechtstreekse treinen, waaruit blijkt dat het drukste deel van lijn 46, tot Lommersweiler, maar liefst 7 reizigerstreinen per dag en per richting zag langsrijden. Na de vernielingen van 1944-45 en enkele summiere herstellingen werd de treindienst hervat tot Lommersweiler onder het nummer 48 (Vennbahn) maar ook 163, als eindpunt van de treinen uit Gouvy omdat van hieruit de rechtstreekse toegang tot Sankt-Vith onderbroken bleef. Daarna kwam ook het korte stuk tot Steinebrück (voor de goederen zelfs tot Bleialf) terug in dienst met drie pendeltreintjes per dag, nog steeds als lijn 46, terwijl lijn 47 (enkel goederen) beperkt bleef tot het reststuk Reuland-Troisvierges (L). Vandaag zie je tussen Neidingen en Lommersweiler verschillende bordjes met “Linie 47”, nummer dat dit lijngedeelte, zo blijkt, nooit echt gedragen heeft, behalve dan in sommige oude diensttabellen.
54A
Vanaf 1930 werd in het Spoorboekje het lijnnummer 54A toebedeeld aan het lijnvak Zelzate - Sluiskil (- Terneuzen) na overname door de compagnie Mechelen-Terneuzen (lijn 54), en dit tot de stopzetting van de reizigersdienst in 1939. Vandaag maakt dit baanvak, althans tot de Nederlandse grens, weer deel uit van NMBS-lijn 55, zij het met een gewijzigd tracé.
Vanaf 1930 werd in het Spoorboekje het lijnnummer 54A toebedeeld aan het lijnvak Zelzate - Sluiskil (- Terneuzen) na overname door de compagnie Mechelen-Terneuzen (lijn 54), en dit tot de stopzetting van de reizigersdienst in 1939. Vandaag maakt dit baanvak, althans tot de Nederlandse grens, weer deel uit van NMBS-lijn 55, zij het met een gewijzigd tracé.
55
Het lijnnummer 55 geldt vandaag voor de spoorverbinding Wondelgem – Zelzate – NL-grens (en verder als NS-lijn naar Sas-van-Gent en Terneuzen). Onder dit nummer werd indertijd ook de private maatschappij Gent-Terneuzen in het Spoorboekje opgenomen. Toen deze in 1930 ter ziele ging werd het lijnvak Zelzate - Sluiskil (- Terneuzen) overgenomen door die andere compagnie, Mechelen-Terneuzen. Wondelgem – Zelzate kwam echter in handen van de NMBS en vormde samen met Zelzate – Eeklo (tot dan lijn 57A) de doorlopende verbinding (Gent –) Wondelgem – Zelzate – Eeklo, nog steeds onder het nummer 55, alvast in het Spoorboekje. Na de opheffing van het reizigersverkeer tussen Zelzate en Eeklo in 1950 bleef voor dit lijngedeelte het nummer 55 echter behouden, tot de sluiting voor goederendienst van het laatste baanvak Zelzate - Assenede.
Naar verluidt zou de later aangelegde maar kortstondige westelijke ring rond Gent (Gent-St-Pieters – Mariakerke – Wondelgem) eveneens het lijnnummer 55 gekregen hebben, als doorlopende verbinding Gent-St-Pieters – Terneuzen, maar hiervan hebben we tot op heden geen ‘officieel’ bewijs gevonden. Vermelden we nog dat de oostelijke ring (vert. Ledeberg – Dampoort – Wondelgem)(en verder richting Eeklo) officieel het nummer 58 draagt, en dus niet 59.
Het lijnnummer 55 geldt vandaag voor de spoorverbinding Wondelgem – Zelzate – NL-grens (en verder als NS-lijn naar Sas-van-Gent en Terneuzen). Onder dit nummer werd indertijd ook de private maatschappij Gent-Terneuzen in het Spoorboekje opgenomen. Toen deze in 1930 ter ziele ging werd het lijnvak Zelzate - Sluiskil (- Terneuzen) overgenomen door die andere compagnie, Mechelen-Terneuzen. Wondelgem – Zelzate kwam echter in handen van de NMBS en vormde samen met Zelzate – Eeklo (tot dan lijn 57A) de doorlopende verbinding (Gent –) Wondelgem – Zelzate – Eeklo, nog steeds onder het nummer 55, alvast in het Spoorboekje. Na de opheffing van het reizigersverkeer tussen Zelzate en Eeklo in 1950 bleef voor dit lijngedeelte het nummer 55 echter behouden, tot de sluiting voor goederendienst van het laatste baanvak Zelzate - Assenede.
Naar verluidt zou de later aangelegde maar kortstondige westelijke ring rond Gent (Gent-St-Pieters – Mariakerke – Wondelgem) eveneens het lijnnummer 55 gekregen hebben, als doorlopende verbinding Gent-St-Pieters – Terneuzen, maar hiervan hebben we tot op heden geen ‘officieel’ bewijs gevonden. Vermelden we nog dat de oostelijke ring (vert. Ledeberg – Dampoort – Wondelgem)(en verder richting Eeklo) officieel het nummer 58 draagt, en dus niet 59.
55A
Na de oorlog, en zeker na de sluiting voor reizigersverkeer in 1950, zou volgens sommige bronnen het baanvak Zelzate – Eeklo van de toenmalige lijn 55 het nummer 55A gekregen hebben, nummer dat we nochtans niet terugvinden op de infrastructuurkaarten van de NMBS uit die periode. Bij de omlegging van lijn 55 tussen Wondelgem en Ertvelde in 2002 werd het lijnnummer 55A officieel toegekend aan het reststuk Wondelgem – Langerbrugge van de oorspronkelijke lijn 55.
Na de oorlog, en zeker na de sluiting voor reizigersverkeer in 1950, zou volgens sommige bronnen het baanvak Zelzate – Eeklo van de toenmalige lijn 55 het nummer 55A gekregen hebben, nummer dat we nochtans niet terugvinden op de infrastructuurkaarten van de NMBS uit die periode. Bij de omlegging van lijn 55 tussen Wondelgem en Ertvelde in 2002 werd het lijnnummer 55A officieel toegekend aan het reststuk Wondelgem – Langerbrugge van de oorspronkelijke lijn 55.
57
Spoorlijn 57 verbond Aalst met Zelzate, via Dendermonde, Lokeren en Moerbeke. Einde de jaren 60 werd ze als gevolg van de ophoging van lijn 59 Gent-Antwerpen echter in twee geknipt. Noordelijk van Lokeren kreeg ze het nummer 77A, vanaf Moerbeke het nummer 77 (zie verder), en ter hoogte van het staalcomplex Sidmar werd het eindstuk naar Zelzate opgenomen in lijn 204, de nieuwe industrielijn uit Gent langs de rechteroever van het Zeekanaal. In diezelfde periode werd de sectie Aalst – Oudegem uitgebroken, zodat lijn 57 beperkt bleef tot het naderhand geëlektrificeerde lijnvak Dendermonde – Lokeren, thans onderdeel van de IC-verbinding Brussel – Dendermonde – Sint-Niklaas.
Spoorlijn 57 verbond Aalst met Zelzate, via Dendermonde, Lokeren en Moerbeke. Einde de jaren 60 werd ze als gevolg van de ophoging van lijn 59 Gent-Antwerpen echter in twee geknipt. Noordelijk van Lokeren kreeg ze het nummer 77A, vanaf Moerbeke het nummer 77 (zie verder), en ter hoogte van het staalcomplex Sidmar werd het eindstuk naar Zelzate opgenomen in lijn 204, de nieuwe industrielijn uit Gent langs de rechteroever van het Zeekanaal. In diezelfde periode werd de sectie Aalst – Oudegem uitgebroken, zodat lijn 57 beperkt bleef tot het naderhand geëlektrificeerde lijnvak Dendermonde – Lokeren, thans onderdeel van de IC-verbinding Brussel – Dendermonde – Sint-Niklaas.
57A
Oorspronkelijk was het nummer 57A toegewezen aan de spoorlijn Zelzate - Eeklo, tot deze in 1930 werd samengevoegd met de pas door de NMBS overgenomen lijn 55 (Gent -) Wondelgem - Zelzate. Meteen daarna werd het nummer 57A overgedragen op spoorlijn 62 Moerbeke - Sint-Gillis-Waas. Hiervan kreeg het reststuk Moerbeke - Kemzeke in de jaren 60 (vorige eeuw) het lijnnummer 77, nummer dat het toen al opgebroken deel Kemzeke - St-Gillis nooit gedragen heeft.
Oorspronkelijk was het nummer 57A toegewezen aan de spoorlijn Zelzate - Eeklo, tot deze in 1930 werd samengevoegd met de pas door de NMBS overgenomen lijn 55 (Gent -) Wondelgem - Zelzate. Meteen daarna werd het nummer 57A overgedragen op spoorlijn 62 Moerbeke - Sint-Gillis-Waas. Hiervan kreeg het reststuk Moerbeke - Kemzeke in de jaren 60 (vorige eeuw) het lijnnummer 77, nummer dat het toen al opgebroken deel Kemzeke - St-Gillis nooit gedragen heeft.
68
In het spoorboekje van 1935 (heruitgave TSP) en op de netkaarten uit die periode vindt men het nummer 68 steevast voor de grensoverschrijdende spoorlijn van Comines/Komen naar Lille/Rijsel. Waarom deze tijdens of na de oorlog plots het lijnnummer 70 ging dragen is ons niet bekend. Wel merkwaardig is dat Tielt-Ingelmunster en Ingelmunster-Waregem (-Anzegem), die o.a. in 1935 samen voorkwamen in tabel 69B, al tijdens de jongste oorlog het lijnnummer 68 toebedeeld kregen. Na opheffing van de reizigersdienst kort na de oorlog vinden we datzelfde lijnnummer terug in de interne dienstregeling van de NMBS voor de vier restlijnen op deze verbinding, met name Tielt-Meulebeke, Ingelmunster-Wielsbeke, St.Eloois-Vijve-Waregem en Waregem-Heirweg. Volgens dezelfde logica kregen de parallelle 'aanvullende' autobuslijnen van de NMBS naderhand de nummers 68 en 68a, ditmaal als 'vervangende' dienst. Begin de jaren 60 werden de 4 stukjes spoorlijn echter hernummerd in resp. 73A, 66A, 75B en 206 (deze laatste beperkt tot Gaverbeek), vooraleer vanaf de jaren 70 en 80 een voor een te verdwijnen.
In het spoorboekje van 1935 (heruitgave TSP) en op de netkaarten uit die periode vindt men het nummer 68 steevast voor de grensoverschrijdende spoorlijn van Comines/Komen naar Lille/Rijsel. Waarom deze tijdens of na de oorlog plots het lijnnummer 70 ging dragen is ons niet bekend. Wel merkwaardig is dat Tielt-Ingelmunster en Ingelmunster-Waregem (-Anzegem), die o.a. in 1935 samen voorkwamen in tabel 69B, al tijdens de jongste oorlog het lijnnummer 68 toebedeeld kregen. Na opheffing van de reizigersdienst kort na de oorlog vinden we datzelfde lijnnummer terug in de interne dienstregeling van de NMBS voor de vier restlijnen op deze verbinding, met name Tielt-Meulebeke, Ingelmunster-Wielsbeke, St.Eloois-Vijve-Waregem en Waregem-Heirweg. Volgens dezelfde logica kregen de parallelle 'aanvullende' autobuslijnen van de NMBS naderhand de nummers 68 en 68a, ditmaal als 'vervangende' dienst. Begin de jaren 60 werden de 4 stukjes spoorlijn echter hernummerd in resp. 73A, 66A, 75B en 206 (deze laatste beperkt tot Gaverbeek), vooraleer vanaf de jaren 70 en 80 een voor een te verdwijnen.
69B
Op zoek naar verdwenen NMBS-lijnen kwamen we uit op een spoorlijn met het nummer 69B, Warneton/Waasten-Nieuwkerke, een voormalige frontlijn uit de eerste oorlog. Maar in het Spoorboekje van 1935 (heruitgave TSP) staat onder datzelfde nummer een heel andere lijn, nl. Waregem-Ingelmunster-Tielt, die tijdens de tweede oorlog het nummer 68 kreeg (zie hoger). Begin de jaren 60 echter kwam het nummer 69B opnieuw boven water, ditmaal voor het lijntje naar Nieuwkerke – tot dan vermoedelijk 67A – als zijlijn van spoorlijn 67 Comines/Komen-Warneton/Waasten-Armentières (F) die gelijk omgenummerd werd tot 69A, tot de sluiting in 1988 of 89. De tweede lijn 69B (II) (Nieuwkerke) had minder geluk, want ca. 1962 ging ze meteen al dicht.
Op zoek naar verdwenen NMBS-lijnen kwamen we uit op een spoorlijn met het nummer 69B, Warneton/Waasten-Nieuwkerke, een voormalige frontlijn uit de eerste oorlog. Maar in het Spoorboekje van 1935 (heruitgave TSP) staat onder datzelfde nummer een heel andere lijn, nl. Waregem-Ingelmunster-Tielt, die tijdens de tweede oorlog het nummer 68 kreeg (zie hoger). Begin de jaren 60 echter kwam het nummer 69B opnieuw boven water, ditmaal voor het lijntje naar Nieuwkerke – tot dan vermoedelijk 67A – als zijlijn van spoorlijn 67 Comines/Komen-Warneton/Waasten-Armentières (F) die gelijk omgenummerd werd tot 69A, tot de sluiting in 1988 of 89. De tweede lijn 69B (II) (Nieuwkerke) had minder geluk, want ca. 1962 ging ze meteen al dicht.
77
Het lijnnummer 77 verscheen pas in de late jaren 60 voor het noordelijk deel van de voormalige Dender-en-Waaslijn Aalst-Zelzate (lijn 57) die in Lokeren door de ophoging van lijn 59 (Gent-Antwerpen) in twee werd geknipt. Voortaan zou Moerbeke(Waas) alleen nog bediend worden via de nieuw aangelegde industrielijn 204 naar Zelzate-Rechteroever (RO), langs het zeekanaal Gent-Terneuzen, en kreeg de verbinding van daar uit naar Moerbeke en verder naar Kemzeke het vrijstaande nummer 77. Het niet langer bediende lijnstuk uit Lokeren werd dan maar 77A, in afwachting van zijn schrapping – wat enkele jaren later ook gebeurde met het reststuk Moerbeke-Kemzeke van de toenmalige ex-lijn 57A naar St-Gillis-Waas. In 1978 kwam een verbindingsboog tot stand naar Gent-Noord ('vertakking Rostijne') op lijn 204, zodat kopmaken halverwege Zelzate niet langer nodig was - gevolgd door de opbraak van het eindstuk van lijn 77 (ex-57) tot de aansluiting met lijn 204 richting Zelzate-RO. De administratieve hocuspocus waarbij de aldus verlegde lijn 77 eind vorige eeuw ineens 77A werd laten wij hier terzijde, want in 2013 werd ze op haar beurt opgebroken.
Wel goed om weten dat in en rond Zelzate het oorspronkelijke tracé en de meeste tracéwijzigingen van lijn 57 het nummer 77 nooit gedragen hebben, evenmin als de sectie Kemzeke - St-Gillis. Al bij al had het nu alweer verdwenen lijnnummer 77 slechts betrekking op de verbinding Gent-Noord - Moerbeke - Kemzeke, zodat de oorspronkelijke verbinding met haar varianten best het nummer 57 blijft dragen.
Het lijnnummer 77 verscheen pas in de late jaren 60 voor het noordelijk deel van de voormalige Dender-en-Waaslijn Aalst-Zelzate (lijn 57) die in Lokeren door de ophoging van lijn 59 (Gent-Antwerpen) in twee werd geknipt. Voortaan zou Moerbeke(Waas) alleen nog bediend worden via de nieuw aangelegde industrielijn 204 naar Zelzate-Rechteroever (RO), langs het zeekanaal Gent-Terneuzen, en kreeg de verbinding van daar uit naar Moerbeke en verder naar Kemzeke het vrijstaande nummer 77. Het niet langer bediende lijnstuk uit Lokeren werd dan maar 77A, in afwachting van zijn schrapping – wat enkele jaren later ook gebeurde met het reststuk Moerbeke-Kemzeke van de toenmalige ex-lijn 57A naar St-Gillis-Waas. In 1978 kwam een verbindingsboog tot stand naar Gent-Noord ('vertakking Rostijne') op lijn 204, zodat kopmaken halverwege Zelzate niet langer nodig was - gevolgd door de opbraak van het eindstuk van lijn 77 (ex-57) tot de aansluiting met lijn 204 richting Zelzate-RO. De administratieve hocuspocus waarbij de aldus verlegde lijn 77 eind vorige eeuw ineens 77A werd laten wij hier terzijde, want in 2013 werd ze op haar beurt opgebroken.
Wel goed om weten dat in en rond Zelzate het oorspronkelijke tracé en de meeste tracéwijzigingen van lijn 57 het nummer 77 nooit gedragen hebben, evenmin als de sectie Kemzeke - St-Gillis. Al bij al had het nu alweer verdwenen lijnnummer 77 slechts betrekking op de verbinding Gent-Noord - Moerbeke - Kemzeke, zodat de oorspronkelijke verbinding met haar varianten best het nummer 57 blijft dragen.
87
Lijn 87 Edingen-Tournai is qua tracé een behoorlijk ingewikkeld geval. Niet alleen loopt ze tussen twee stations op dezelfde lijn, zij het via een heel verschillend parcours, maar deelt ze ook drie baanvakken met andere spoorlijnen: Edingen-Bassilly (lijn 94), Rigaudrye/Ellezelles-Ronse (lijn 82) en Ronse-Amougies (lijn 83). Daarnaast volgt ze tot een heel eind voorbij Ronse vrij getrouw de taalgrens van 1963 - die notabene pas werd vastgelegd na de opheffing van alle reizigersverkeer - en dus ook de grens tussen het Vlaamse en het Waalse gewest. Tussen Amougies en Tournai werd de reizigersdienst al gestaakt in 1950, al bleven er nog goederentreinen rijden tot het einde van de jaren 50. Wel bleef voorbij het station Kain het bedrijf Carbonnelle nog tot in de jaren 70 bediend vanuit Tournai, zij het als industrielijn 231. Het ‘gezamenlijke’ baanvak Ronse-Amougies (lijn 83) sneuvelde in 1959, de rest van lijn 87 in 1960, al kreeg de sectie Ellezelles-Ronse nog wat respijt, tot de sluiting van lijn 82 uit Zottegem in 1963. Wel bleef vanuit Lessines de lokale goederendienst naar Flobecq/Vloesberg nog enkele jaren rijden. In 1971 echter volgde de afbraak van wat overbleef van lijn 87, op het baanvak Ollignies-Lessines na, ten behoeve van dwarsliggerfabrikant Dupuis. Maar sinds de recente sluiting van het bedrijf ligt het er ongebruikt bij. Rond 1986 sneuvelde ook nog het baanvak Mark-Bassilly als gevolg van de rechttrekking van lijn 94 langs het huidige tracé.
Noot - Soms rekent men het baanvak Ronse-Amougies tot lijn 87, en niet 83 (Kortrijk-Ronse), al is dit historisch niet correct omdat het medegebruik door lijn 87 pas 12 jaar na de opening van lijn 83 tot stand kwam.
Lijn 87 Edingen-Tournai is qua tracé een behoorlijk ingewikkeld geval. Niet alleen loopt ze tussen twee stations op dezelfde lijn, zij het via een heel verschillend parcours, maar deelt ze ook drie baanvakken met andere spoorlijnen: Edingen-Bassilly (lijn 94), Rigaudrye/Ellezelles-Ronse (lijn 82) en Ronse-Amougies (lijn 83). Daarnaast volgt ze tot een heel eind voorbij Ronse vrij getrouw de taalgrens van 1963 - die notabene pas werd vastgelegd na de opheffing van alle reizigersverkeer - en dus ook de grens tussen het Vlaamse en het Waalse gewest. Tussen Amougies en Tournai werd de reizigersdienst al gestaakt in 1950, al bleven er nog goederentreinen rijden tot het einde van de jaren 50. Wel bleef voorbij het station Kain het bedrijf Carbonnelle nog tot in de jaren 70 bediend vanuit Tournai, zij het als industrielijn 231. Het ‘gezamenlijke’ baanvak Ronse-Amougies (lijn 83) sneuvelde in 1959, de rest van lijn 87 in 1960, al kreeg de sectie Ellezelles-Ronse nog wat respijt, tot de sluiting van lijn 82 uit Zottegem in 1963. Wel bleef vanuit Lessines de lokale goederendienst naar Flobecq/Vloesberg nog enkele jaren rijden. In 1971 echter volgde de afbraak van wat overbleef van lijn 87, op het baanvak Ollignies-Lessines na, ten behoeve van dwarsliggerfabrikant Dupuis. Maar sinds de recente sluiting van het bedrijf ligt het er ongebruikt bij. Rond 1986 sneuvelde ook nog het baanvak Mark-Bassilly als gevolg van de rechttrekking van lijn 94 langs het huidige tracé.
Noot - Soms rekent men het baanvak Ronse-Amougies tot lijn 87, en niet 83 (Kortrijk-Ronse), al is dit historisch niet correct omdat het medegebruik door lijn 87 pas 12 jaar na de opening van lijn 83 tot stand kwam.
90
Tot vandaag geldt het nummer 90 voor de Denderspoorlijn (Aalst-) Denderleeuw-Geraardsbergen-Ath-Jurbise (-Mons). Na de oorlog echter werd de reizigersdienst opgesplitst in twee tabellen: 90 (Aalst-Geraardsbergen) en 90A (Geraardsbergen-Mons)(90bis vanaf 1961). In 1980 werd deze laatste nog eens opgesplitst in 91 (Geraardsbergen-Ath) en 92 (Ath-Mons). Sinds einde 2014 zijn ze alle drie weer opgenomen in één tabel, met het nummer 90 dat voor de spoorinfrastructuur zelf (thans Infrabel) steevast onveranderd bleef op de volledige verbinding tussen Denderleeuw en Jurbise.
Tot vandaag geldt het nummer 90 voor de Denderspoorlijn (Aalst-) Denderleeuw-Geraardsbergen-Ath-Jurbise (-Mons). Na de oorlog echter werd de reizigersdienst opgesplitst in twee tabellen: 90 (Aalst-Geraardsbergen) en 90A (Geraardsbergen-Mons)(90bis vanaf 1961). In 1980 werd deze laatste nog eens opgesplitst in 91 (Geraardsbergen-Ath) en 92 (Ath-Mons). Sinds einde 2014 zijn ze alle drie weer opgenomen in één tabel, met het nummer 90 dat voor de spoorinfrastructuur zelf (thans Infrabel) steevast onveranderd bleef op de volledige verbinding tussen Denderleeuw en Jurbise.
90A - 90B
Voor de jongste oorlog was er in het Spoorboekje een merkwaardige tabel 90A, opgebouwd uit verschillende stukjes om één discontinue 'verbinding' te vormen: Jurbise - St-Ghislain (lijn 90A), St-Ghislain - Warquignies (lijn 99), dan mits kopmaken verder naar Dour via lijn 98, en tenslotte van Dour naar Bavai (F) via ex-lijn 101. In de dienstregeling van 1935 was er dagelijks slechts één trein die de quasi-volledige tabel afliep, en dit slechts in één richting, van Jurbise tot Roisin - alwaar de Fransen aansluiting gaven naar Bavai (en verder). Voor het overige had Jurbise - St-Ghislain weinig uitstaans met de rest van deze tabel. Na de jongste oorlog werd tabel 90A met het wegvallen van beide uiteinden ingekort tot St-Ghislain - Roisin-Autreppe en omgenummerd tot 90B nadat de reizigersdienst tussen Geraardsbergen en Jurbise/Mons als 90A uit tabel 90 was gewipt. Tabel 90B verdween evenwel na opheffing van de reizigersdiensten rond Dour (naar Roisin-Autreppe, Warquignies en Quiévrain), en in 1961 werd tabel 90A - zoals alle andere A-tabellen - ineens 90bis. O ja, voordien schreef men 90a en 90b, en niet 90A of 90B!
Voor de jongste oorlog was er in het Spoorboekje een merkwaardige tabel 90A, opgebouwd uit verschillende stukjes om één discontinue 'verbinding' te vormen: Jurbise - St-Ghislain (lijn 90A), St-Ghislain - Warquignies (lijn 99), dan mits kopmaken verder naar Dour via lijn 98, en tenslotte van Dour naar Bavai (F) via ex-lijn 101. In de dienstregeling van 1935 was er dagelijks slechts één trein die de quasi-volledige tabel afliep, en dit slechts in één richting, van Jurbise tot Roisin - alwaar de Fransen aansluiting gaven naar Bavai (en verder). Voor het overige had Jurbise - St-Ghislain weinig uitstaans met de rest van deze tabel. Na de jongste oorlog werd tabel 90A met het wegvallen van beide uiteinden ingekort tot St-Ghislain - Roisin-Autreppe en omgenummerd tot 90B nadat de reizigersdienst tussen Geraardsbergen en Jurbise/Mons als 90A uit tabel 90 was gewipt. Tabel 90B verdween evenwel na opheffing van de reizigersdiensten rond Dour (naar Roisin-Autreppe, Warquignies en Quiévrain), en in 1961 werd tabel 90A - zoals alle andere A-tabellen - ineens 90bis. O ja, voordien schreef men 90a en 90b, en niet 90A of 90B!
92
Dit nummer stond voor de spoorlijn Péruwelz - Anzin - Somain (F), uitgebaat door de Franse 'Chemin de Fer d'Anzin' en vooral gericht op mijnwerkers- en steenkoolverkeer naar/van de steenkoolmijnen in de regio Valenciennes. De reizigersdienst werd opgeheven in 1963, de goederentrafiek hield het nog ruim 10 jaar uit. Kort na de opbraak van de sporen einde de jaren 70 werd het nummer 92 toegekend aan de reizigersdienst van lijn 90 tussen Ath en Mons, maar enkel in het Spoorboekje. Voor de exploitatie bleef over de hele lijn het nummer 90 van kracht, wat sinds einde 2014 terug het geval is voor de reizigersdienst.
Dit nummer stond voor de spoorlijn Péruwelz - Anzin - Somain (F), uitgebaat door de Franse 'Chemin de Fer d'Anzin' en vooral gericht op mijnwerkers- en steenkoolverkeer naar/van de steenkoolmijnen in de regio Valenciennes. De reizigersdienst werd opgeheven in 1963, de goederentrafiek hield het nog ruim 10 jaar uit. Kort na de opbraak van de sporen einde de jaren 70 werd het nummer 92 toegekend aan de reizigersdienst van lijn 90 tussen Ath en Mons, maar enkel in het Spoorboekje. Voor de exploitatie bleef over de hele lijn het nummer 90 van kracht, wat sinds einde 2014 terug het geval is voor de reizigersdienst.
101
Oorspronkelijk was dit het nummer van de spoorlijn Dour - Roisin-Autreppe - Franse grens. In het Spoorboekje van 1935 (heruitgave TSP) vindt men deze echter terug onder het tabelnummer 90A. Na de oorlog/in de jaren 50 werd dit 90B. Zoals voor tal van andere kleinere lijnen dook na stopzetting van de reizigersdienst ineens 98A op (als aftakking van lijn 98 in Dour), een lijnnummer dat de grensoverschrijdende verbinding naar Gussignies en Bettrechies evenwel nooit gedragen heeft.
Oorspronkelijk was dit het nummer van de spoorlijn Dour - Roisin-Autreppe - Franse grens. In het Spoorboekje van 1935 (heruitgave TSP) vindt men deze echter terug onder het tabelnummer 90A. Na de oorlog/in de jaren 50 werd dit 90B. Zoals voor tal van andere kleinere lijnen dook na stopzetting van de reizigersdienst ineens 98A op (als aftakking van lijn 98 in Dour), een lijnnummer dat de grensoverschrijdende verbinding naar Gussignies en Bettrechies evenwel nooit gedragen heeft.
106 - 107
Het tot dan onbekende nummer 106 voor de lijn Lembeek - Clabecq - Ecaussinnes dook pas op in 1965. Tot de tweede wereldoorlog maakte dit enkelsporige traject deel uit van lijn 108 Brussel - Erquelinnes, op dubbelspoor vanaf Ecaussinnes, via Houdeng-Goegnies. Nog tijdens de oorlog werd deze opgesplitst in 107 Brussel - Ecaussinnes - Haine-St-Pierre en 108 Haine-St-Pierre - Binche - Erquelinnes. Toen op 26 mei 1963 alle treinen van Brussel naar Haine-St-Pierre werden omgelegd via Braine-le-Comte, de nieuwe verbindingsboog bij Bois-d'Haine en het station La Louvière, verloor lijn 107 haar regionale betekenis. Wat overbleef was een lokale dienst met pendeltreintjes, van Tubize naar Clabecq via lijn 115 en verder naar Ecaussinnes (tabel 107), maar ook van Ecaussinnes naar Houdeng-Goegnies dat aldus kopstation werd (tabel 108bis in het Spoorboekje, maar 107 in interne documenten). Maar niet voor lang, want amper twee jaar later ging ook dit pendeltreintje voor de bijl en werd de toen nog dubbelsporige lijn 107 gedeeltelijk opgebroken voor de aanleg van de Autoroute de Wallonie. De korte lijnvakken van Ecaussinnes naar Mignault, en van Houdeng naar La Louvière-Bouvy/Haine-St-Pierre, voortaan op enkelspoor, behielden allebei het nummer 107, terwijl de lijn van Clabecq, nog steeds in reizigersdienst, gelijk het nummer 106 kreeg toebedeeld, wellicht om duidelijk het onderscheid te maken. Kun je nog volgen? Vandaag is het nummer 107 uit de nomenclatuur verdwenen, en blijft van lijn 106 alleen nog het geëlektrificeerde baanvak over (van Lembeek tot even voor Oisquercq).
Het tot dan onbekende nummer 106 voor de lijn Lembeek - Clabecq - Ecaussinnes dook pas op in 1965. Tot de tweede wereldoorlog maakte dit enkelsporige traject deel uit van lijn 108 Brussel - Erquelinnes, op dubbelspoor vanaf Ecaussinnes, via Houdeng-Goegnies. Nog tijdens de oorlog werd deze opgesplitst in 107 Brussel - Ecaussinnes - Haine-St-Pierre en 108 Haine-St-Pierre - Binche - Erquelinnes. Toen op 26 mei 1963 alle treinen van Brussel naar Haine-St-Pierre werden omgelegd via Braine-le-Comte, de nieuwe verbindingsboog bij Bois-d'Haine en het station La Louvière, verloor lijn 107 haar regionale betekenis. Wat overbleef was een lokale dienst met pendeltreintjes, van Tubize naar Clabecq via lijn 115 en verder naar Ecaussinnes (tabel 107), maar ook van Ecaussinnes naar Houdeng-Goegnies dat aldus kopstation werd (tabel 108bis in het Spoorboekje, maar 107 in interne documenten). Maar niet voor lang, want amper twee jaar later ging ook dit pendeltreintje voor de bijl en werd de toen nog dubbelsporige lijn 107 gedeeltelijk opgebroken voor de aanleg van de Autoroute de Wallonie. De korte lijnvakken van Ecaussinnes naar Mignault, en van Houdeng naar La Louvière-Bouvy/Haine-St-Pierre, voortaan op enkelspoor, behielden allebei het nummer 107, terwijl de lijn van Clabecq, nog steeds in reizigersdienst, gelijk het nummer 106 kreeg toebedeeld, wellicht om duidelijk het onderscheid te maken. Kun je nog volgen? Vandaag is het nummer 107 uit de nomenclatuur verdwenen, en blijft van lijn 106 alleen nog het geëlektrificeerde baanvak over (van Lembeek tot even voor Oisquercq).
116
Op oudere netkaarten en tot WO1 stond lijnnummer 116 voor de spoorlijn van Jumet-Brûlotte naar Marchienne-Est/Charleroi-Sud (*). Tussen beide oorlogen vinden we de reizigersdienst terug in dezelfde tabel als lijn 119 Luttre-Jumet-Châtelineau (zie kaartje hierna), al kunnen we niet uitsluiten dat de spoorlijn zelf het nummer 116 bleef dragen, tot ze tijdens WO2 onderbroken werd. Voorgoed, zo zou later blijken. Na de oorlog werd het vrijgekomen nummer 116 toegekend aan het baanvak La Louvière-Manage van lijn 118 Mons-Manage, wat vandaag nog steeds het geval is.
Op oudere netkaarten en tot WO1 stond lijnnummer 116 voor de spoorlijn van Jumet-Brûlotte naar Marchienne-Est/Charleroi-Sud (*). Tussen beide oorlogen vinden we de reizigersdienst terug in dezelfde tabel als lijn 119 Luttre-Jumet-Châtelineau (zie kaartje hierna), al kunnen we niet uitsluiten dat de spoorlijn zelf het nummer 116 bleef dragen, tot ze tijdens WO2 onderbroken werd. Voorgoed, zo zou later blijken. Na de oorlog werd het vrijgekomen nummer 116 toegekend aan het baanvak La Louvière-Manage van lijn 118 Mons-Manage, wat vandaag nog steeds het geval is.
|
(*) zie ook: "150 ans de Rail à Charleroi", AFC/PFT, 1993
120 Het lijnnummer 120 voor de lijn Roux - Courcelles-Centre - Trazegnies - Piéton (o.m. op de netkaart van 1920) zal meer dan één verrassen, en dit voor een lijn die tot de sluiting in 1984 algemeen bekend stond als 112A. Wanneer deze wijziging plaatsvond weten we niet precies, vermoedelijk begin de jaren 30, maar de netkaart van 1929 geeft nog steeds 120 als lijnnummer. Nadien raakte dit nummer in onbruik, maar werd in de jaren 50 toegekend aan de goederenlijn Monceau – Dampremy, voor deze begin de jaren 60 op haar beurt hernummerd werd tot industrielijn 260. 121 |
Netplan uit 1929 (NMBS)
|
Deze weinig bekende en wat bizarre spoorlijn ontstond in het kader van een overigens nooit voltooide spoorwegring rond Charleroi. Lijn 121 werd als het ware in elkaar geknutseld met verschillende nieuwe stukjes spoorlijn tussen bestaande lijnen in, aan elkaar geregen via een aantal baanvakken op diezelfde lijnen - zie het netplan uit 1929. Bovendien waren er verschillende tussenverbindingen of zgn. driehoeken met andere spoorlijnen, meer bepaald met de lijnen 124, 119 en 131. Lijn 121 verdween als dusdanig na WO2, maar een paar reststukjes bleven nog jarenlang in dienst voor goederen, zij het als industrielijn.
122
Tot haar sluiting in 1934 droeg de spoorlijn Luttre - Trazegnies het nummer 122 (I) (cfr. de netkaarten van 1920 en van 1929). Het lijnnummer 120 dat men in sommige lijsten steevast blijft hanteren is dus fout (meer uitleg bij dit lijnnummer).
In de eerste oorlogsdagen van 1940 werd lijn 123 Gent-Geraardsbergen-Luttre (-Charleroi) ter hoogte van de tunnel van Overboelare onderbroken en kreeg het lijngedeelte Gent-Geraardsbergen het in onbruik geraakte nummer 122 (II), dat na na de oorlog gehandhaafd bleef, tot op heden. Het in ons dossier 'Melle' gebruikte lijnnummer 122x is dan ook historisch niet correct!
Tot haar sluiting in 1934 droeg de spoorlijn Luttre - Trazegnies het nummer 122 (I) (cfr. de netkaarten van 1920 en van 1929). Het lijnnummer 120 dat men in sommige lijsten steevast blijft hanteren is dus fout (meer uitleg bij dit lijnnummer).
In de eerste oorlogsdagen van 1940 werd lijn 123 Gent-Geraardsbergen-Luttre (-Charleroi) ter hoogte van de tunnel van Overboelare onderbroken en kreeg het lijngedeelte Gent-Geraardsbergen het in onbruik geraakte nummer 122 (II), dat na na de oorlog gehandhaafd bleef, tot op heden. Het in ons dossier 'Melle' gebruikte lijnnummer 122x is dan ook historisch niet correct!
136
Spoorlijn 136 ontstond als zijtak van lijn 135 Walcourt - Morialmé*, voor de bediening van Florennes*. Zo'n 3 km voorbij de aftakking in Rossignol ving ze bij het gehucht Froidmont op haar beurt zijlijn 136A uit Philippeville op. Na de sluiting van het westelijk deel van lijn 135 in 1954 gold het nummer 136 vanaf dan voor het volledige traject Walcourt - Florennes-Central, zoals voordien al het geval was in het Spoorboekje, ook na de opheffing van het reizigersverkeer in 1962. In 1970, bij de omlegging van de toenmalige spoorlijn naar Mariembourg, werd het baanvak Walcourt - St-Lambert een onderdeel van de huidige lijn 132. Na stopzetting van de goederenbediening begin 1984 verdween het reststuk van lijn 136, St-Lambert - Florennes-Central.
* om welk station van Florennes en Morialmé het precies gaat laten we hier buiten beschouwing om geen verwarring te scheppen
Spoorlijn 136 ontstond als zijtak van lijn 135 Walcourt - Morialmé*, voor de bediening van Florennes*. Zo'n 3 km voorbij de aftakking in Rossignol ving ze bij het gehucht Froidmont op haar beurt zijlijn 136A uit Philippeville op. Na de sluiting van het westelijk deel van lijn 135 in 1954 gold het nummer 136 vanaf dan voor het volledige traject Walcourt - Florennes-Central, zoals voordien al het geval was in het Spoorboekje, ook na de opheffing van het reizigersverkeer in 1962. In 1970, bij de omlegging van de toenmalige spoorlijn naar Mariembourg, werd het baanvak Walcourt - St-Lambert een onderdeel van de huidige lijn 132. Na stopzetting van de goederenbediening begin 1984 verdween het reststuk van lijn 136, St-Lambert - Florennes-Central.
* om welk station van Florennes en Morialmé het precies gaat laten we hier buiten beschouwing om geen verwarring te scheppen
136A
Van in het begin was lijn 136A naar Philippeville een zijtak van lijn 136, waarop ze aansloot bij het gehucht Froidmont. Toen ze begin 20e eeuw werd doorgetrokken naar Senzeille werd hun gezamenlijk baanvak op dubbelspoor gebracht, zij het voor elk één apart spoor, tot in het nieuwe station Florennes-Central, alwaar lijn 136A werd gekoppeld aan de spoorlijn naar Ermeton-sur-Biert (ex-151). In 1954 werd de verbinding uit Senzeille echter opgeheven, terwijl het baanvak naar Ermeton nog jarenlang het nummer 136A bleef dragen. Pas in 1961 werd deze in het Spoorboekje bij tabel 136 gevoegd, maar toen was het al te laat: het jaar daarop werd op de volledige verbinding de reizigersdienst opgeheven. Bij de omlegging van de toenmalige spoorlijn naar Mariembourg werd het uitgebroken baanvak Froidmont - Neuville-Nord echter voor het grootste deel opnieuw aangelegd, als onderdeel van de huidige spoorlijn 132. Het overblijvende baanvak van lijn 136A, van Florennes-Central naar Ermeton-sur-Biert, werd pas in de loop van de jaren 90 opgebroken.
NOOT - het lijnnummer 136B dat soms opduikt voor het baanvak naar Senzeille vinden we in geen enkel document terug
Van in het begin was lijn 136A naar Philippeville een zijtak van lijn 136, waarop ze aansloot bij het gehucht Froidmont. Toen ze begin 20e eeuw werd doorgetrokken naar Senzeille werd hun gezamenlijk baanvak op dubbelspoor gebracht, zij het voor elk één apart spoor, tot in het nieuwe station Florennes-Central, alwaar lijn 136A werd gekoppeld aan de spoorlijn naar Ermeton-sur-Biert (ex-151). In 1954 werd de verbinding uit Senzeille echter opgeheven, terwijl het baanvak naar Ermeton nog jarenlang het nummer 136A bleef dragen. Pas in 1961 werd deze in het Spoorboekje bij tabel 136 gevoegd, maar toen was het al te laat: het jaar daarop werd op de volledige verbinding de reizigersdienst opgeheven. Bij de omlegging van de toenmalige spoorlijn naar Mariembourg werd het uitgebroken baanvak Froidmont - Neuville-Nord echter voor het grootste deel opnieuw aangelegd, als onderdeel van de huidige spoorlijn 132. Het overblijvende baanvak van lijn 136A, van Florennes-Central naar Ermeton-sur-Biert, werd pas in de loop van de jaren 90 opgebroken.
NOOT - het lijnnummer 136B dat soms opduikt voor het baanvak naar Senzeille vinden we in geen enkel document terug
151
Het weinig bekende en kortstondige lijnnummer 151 werd naar verluidt in 1895 toegewezen aan de nieuwe spoorlijn van Ermeton-sur-Biert naar Florennes*, als zijlijn van de toenmalige lijn 150, allebei uitgebaat door de Belgische Staat. Na overname van de Grand Central Belge in 1897 en de latere aanleg van de nieuwe verbinding met lijn 136 in St-Aubin, werd lijn 151 gekoppeld aan de bestaande lijn naar Philippeville (ex-GCB), verlengd tot Senzeille, en werd zo een onderdeel van lijn 136A.
Het weinig bekende en kortstondige lijnnummer 151 werd naar verluidt in 1895 toegewezen aan de nieuwe spoorlijn van Ermeton-sur-Biert naar Florennes*, als zijlijn van de toenmalige lijn 150, allebei uitgebaat door de Belgische Staat. Na overname van de Grand Central Belge in 1897 en de latere aanleg van de nieuwe verbinding met lijn 136 in St-Aubin, werd lijn 151 gekoppeld aan de bestaande lijn naar Philippeville (ex-GCB), verlengd tot Senzeille, en werd zo een onderdeel van lijn 136A.
163 - 163A
De spoorlijn Bertrix - Muno - Messempré (F), tijdens WO1 geopend door de bezetter, moest deel uitmaken van een nieuwe strategische spoorverbinding doorheen België, van Losheim (D) naar Sankt-Vith, Gouvy, Bastogne, Libramont, Bertrix en Carignan (F). De volledige verbinding droeg het nummer 163 van de bestaande lijn Gouvy - Libramont, maar werd slechts gerealiseerd tussen St-Vith en Gouvy, en op het einde van de oorlog waren de overige plannen uiteraard achterhaald.
St-Vith - Gouvy - Libramont behield het nummer 163, Libramont - Bertrix bleef 165 zoals voorheen, en de 'nieuwe' lijn van Bertrix naar Muno en verder kreeg dan maar het nummer 163A.
De spoorlijn Bertrix - Muno - Messempré (F), tijdens WO1 geopend door de bezetter, moest deel uitmaken van een nieuwe strategische spoorverbinding doorheen België, van Losheim (D) naar Sankt-Vith, Gouvy, Bastogne, Libramont, Bertrix en Carignan (F). De volledige verbinding droeg het nummer 163 van de bestaande lijn Gouvy - Libramont, maar werd slechts gerealiseerd tussen St-Vith en Gouvy, en op het einde van de oorlog waren de overige plannen uiteraard achterhaald.
St-Vith - Gouvy - Libramont behield het nummer 163, Libramont - Bertrix bleef 165 zoals voorheen, en de 'nieuwe' lijn van Bertrix naar Muno en verder kreeg dan maar het nummer 163A.
167
De spoorlijn van Arlon naar Longwy (F), of beter gezegd het baanvak van Autelbas (vertakking lijn 162) tot de Franse grens bij Mont-St-Martin kreeg het nummer 167. De lijn was op dubbelspoor en vormde na de opening in 1863 de ruggengraat van het spoorwegnet rond het drielandenpunt met Frankrijk en het Groothertogdom. Op het baanvak naar Mont-St-Martin en Longwy viel het reizigersverkeer reeds weg in 1970. In 1988 werd deze verbinding op enkelspoor gebracht en gelijk geëlektrificeerd. Niettemin werd ze amper 5 jaar later gesloten en kort daarna volledig opgebroken. Ruim 10 jaar later, einde 2004, werd ze grotendeels heraangelegd én onder draad gezet, ditmaal vanuit Aubange, en kreeg het lijnnummer 165/2. Want kort voordien was lijn 167 uit Autelbas administratief doorgetrokken van Athus naar de Luxemburgse grens (voordien lijn 171 naar Rodange).
Op het noordelijke baanvak (Autelbas-Athus) was de reizigersdienst al in 1988 opgedoekt, maar werd in 2006 weer ingevoerd.
De spoorlijn van Arlon naar Longwy (F), of beter gezegd het baanvak van Autelbas (vertakking lijn 162) tot de Franse grens bij Mont-St-Martin kreeg het nummer 167. De lijn was op dubbelspoor en vormde na de opening in 1863 de ruggengraat van het spoorwegnet rond het drielandenpunt met Frankrijk en het Groothertogdom. Op het baanvak naar Mont-St-Martin en Longwy viel het reizigersverkeer reeds weg in 1970. In 1988 werd deze verbinding op enkelspoor gebracht en gelijk geëlektrificeerd. Niettemin werd ze amper 5 jaar later gesloten en kort daarna volledig opgebroken. Ruim 10 jaar later, einde 2004, werd ze grotendeels heraangelegd én onder draad gezet, ditmaal vanuit Aubange, en kreeg het lijnnummer 165/2. Want kort voordien was lijn 167 uit Autelbas administratief doorgetrokken van Athus naar de Luxemburgse grens (voordien lijn 171 naar Rodange).
Op het noordelijke baanvak (Autelbas-Athus) was de reizigersdienst al in 1988 opgedoekt, maar werd in 2006 weer ingevoerd.
171
Dit nummer werd toegekend aan de grensoverschrijdende lijn Athus - Esch-sur-Alzette (L), maar in de praktijk aan het nog geen 500 meter lange baanvak tussen de aftakking van (gewezen) lijn 167 voorbij Athus en de Luxemburgse grens, even voor Rodange, vermits de CFL er op Luxemburgs grondgebied een andere lijnnummering op nahoudt. Begin deze eeuw werd dit korte baanvak administratief aan lijn 167 Autelbas - Athus toegevoegd, waardoor het lijnnummer 171 uit de nomenclatuur verdween. De CFL-reizigersdienst van Athus naar Rodange vind je thans in reizigerstabel 165.
Dit nummer werd toegekend aan de grensoverschrijdende lijn Athus - Esch-sur-Alzette (L), maar in de praktijk aan het nog geen 500 meter lange baanvak tussen de aftakking van (gewezen) lijn 167 voorbij Athus en de Luxemburgse grens, even voor Rodange, vermits de CFL er op Luxemburgs grondgebied een andere lijnnummering op nahoudt. Begin deze eeuw werd dit korte baanvak administratief aan lijn 167 Autelbas - Athus toegevoegd, waardoor het lijnnummer 171 uit de nomenclatuur verdween. De CFL-reizigersdienst van Athus naar Rodange vind je thans in reizigerstabel 165.
|
183
In de jaren '50 vinden wij het nummer 183 voor de industrielijn Haine-St-Pierre - La Verrerie (die begin de jaren '60 het nummer 240 kreeg). Deze omvatte het reststuk Houssu - La Verrerie van de voormalige spoorlijn La Louvière - Bascoup. Daar deze vroegtijdig verdwenen lijn blijkbaar geen nummer kreeg zijn we zo vrij geweest haar het nummer 183 toe te kennen. Het andere reststuk, L'Etoile - Bascoup, werd decennialang uitgebaat door de mijnonderneming Mariemont-Bascoup. Pas begin de jaren '60, kort voor het bedrijf werd opgedoekt, kreeg dit restlijntje het nummer 253 toegewezen. |
Goederendienst vanaf 5 oktober 1952 (NMBS)
|
190
Tot in de jaren 50 was dit het nummer van de industrielijn Monceau-Rivage - Estacade - Courcelles-Centre - Puits Périer, die een aantal installaties van de mijnengroep Monceau-Fontaine onderling verbond. Later werd dit industrielijn 266.
Tot in de jaren 50 was dit het nummer van de industrielijn Monceau-Rivage - Estacade - Courcelles-Centre - Puits Périer, die een aantal installaties van de mijnengroep Monceau-Fontaine onderling verbond. Later werd dit industrielijn 266.
191
Hetzelfde gebeurde met de industrielijnen Monceau - Monceau (Usines) - Puits n°2/Puits n°14 (allebei van de mijnengroep Monceau-Fontaine), tot in de jaren 50 onder het nummer 191. Later werden dit de industrielijnen 268 en 268A.
Hetzelfde gebeurde met de industrielijnen Monceau - Monceau (Usines) - Puits n°2/Puits n°14 (allebei van de mijnengroep Monceau-Fontaine), tot in de jaren 50 onder het nummer 191. Later werden dit de industrielijnen 268 en 268A.
INDUSTRIELIJNEN
Rond 1960 kregen alle toen nog bestaande industrielijnen een nieuw lijnnummer, te beginnen met 201. Een groot deel ervan is inmiddels al weer verdwenen.
204
Deze industrielijn werd in de loop van de jaren 60 van de vorige eeuw aangelegd op de rechteroever van het zeekanaal Gent-Terneuzen. Eerst tot Rodenhuize, op dubbelspoor, en vanaf 1966 verder op enkelspoor naar het nieuwe goederenstation Gent-Noord, met bediening van het toenmalige staalbedrijf Sidmar (thans Arcelor-Mittal). Van daar uit ging het dan naar lijn 57 (Km.73,294) en via een nieuw aangelegde spoorverbinding langsheen de huidige E34 naar het afgesneden lijnvak van lijn 55, tot het voormalige knoopstation Zelzate, herdoopt tot Zelzate RO (zie kaartje), en de huidige teerfabriek Rütgers. Einde de jaren 80 werd deze bediening echter opgegeven, en het spoor kort daarna opgebroken vanaf Gent-Noord.
Merk op dat tot de afwerking van de brug over de Moervaart in Rodenhuize, begin 1966, het staalbedrijf Sidmar vanuit Lokeren en Moerbeke bediend werd, via de reeds aangelegde verbinding tussen lijn 57 (Km.73,294) en Gent-Noord.
Bron: tijdschrift Het Spoor
Deze industrielijn werd in de loop van de jaren 60 van de vorige eeuw aangelegd op de rechteroever van het zeekanaal Gent-Terneuzen. Eerst tot Rodenhuize, op dubbelspoor, en vanaf 1966 verder op enkelspoor naar het nieuwe goederenstation Gent-Noord, met bediening van het toenmalige staalbedrijf Sidmar (thans Arcelor-Mittal). Van daar uit ging het dan naar lijn 57 (Km.73,294) en via een nieuw aangelegde spoorverbinding langsheen de huidige E34 naar het afgesneden lijnvak van lijn 55, tot het voormalige knoopstation Zelzate, herdoopt tot Zelzate RO (zie kaartje), en de huidige teerfabriek Rütgers. Einde de jaren 80 werd deze bediening echter opgegeven, en het spoor kort daarna opgebroken vanaf Gent-Noord.
Merk op dat tot de afwerking van de brug over de Moervaart in Rodenhuize, begin 1966, het staalbedrijf Sidmar vanuit Lokeren en Moerbeke bediend werd, via de reeds aangelegde verbinding tussen lijn 57 (Km.73,294) en Gent-Noord.
Bron: tijdschrift Het Spoor
260
Dit is nog steeds het lijnnummer van de industrielijn Monceau - Dampremy, buiten gebruik sinds 2009, en sindsdien gedeeltelijk ontmanteld, althans wat de bovenleiding betreft, alsook de brug over de Rue de Mons, vlakbij het eveneens stilgelegde staalbedrijf La Providence. Begin de jaren 50 kreeg deze goederenverbinding het vrijgekomen nummer 120 (zie hoger), wat begin de jaren 60 het huidige nummer 260 werd.
Dit is nog steeds het lijnnummer van de industrielijn Monceau - Dampremy, buiten gebruik sinds 2009, en sindsdien gedeeltelijk ontmanteld, althans wat de bovenleiding betreft, alsook de brug over de Rue de Mons, vlakbij het eveneens stilgelegde staalbedrijf La Providence. Begin de jaren 50 kreeg deze goederenverbinding het vrijgekomen nummer 120 (zie hoger), wat begin de jaren 60 het huidige nummer 260 werd.
|
BIJ DE BUURTSPOORWEGEN - 2, 516, 618, 645 of 1037?
Is de nummering van de NMBS-lijnen niet altijd doorzichtig en meer dan eens onderwerp van discussie, dan is de nummering die men vandaag hanteert voor de voormalige NMVB-lijnen ronduit chaotisch. Het recent opgemerkte voorbeeld van Bastogne-Martelange spreekt boekdelen. Twee panelen langs het oude tracé, op amper een paar meter van elkaar, geven resp. de lijnnummers 516 (historische info) en 618 (toeristische bewegwijzering). Het nummer 516 vinden we inderdaad terug in het spoorboekje van 1935, 618 echter niet. In het spoorboekje van 1955 verwijzen beide nummers dan weer naar totaal andere diensten en draagt deze buurtlijn het nummer 645. Vanaf 1956 hanteert de NMVB evenwel een nieuwe nummering, en krijgt Bastogne-Martelange in het nationale spoorboekje het tabelnummer 1037. In het regionale boekje is het dan weer tabel 2, het tot vandaag gehanteerde nummer voor de vervangende busdienst (of wat daarvan overblijft), ook bij opvolger TEC. |
cfr. historisch infobord langs het oude tracé
|
Voor hen die geen boodschap hebben aan dit soort ‘cijferfetisjisme’ toch even dit. Enerzijds is het gebruikelijk om de spoorlijnen te vernoemen naar hun administratief nummer, o.m. in Duitsland en Frankrijk, waar voormalige en huidige lijnnummers even gretig door elkaar gehaspeld worden als in België. Anderzijds stoten wij tijdens ons researchwerk telkens opnieuw op deze lijnnummers, niet in het minst op de netkaarten die wij herhaaldelijk raadplegen. En hoewel deze aangelegenheid niet tot de ‘core business’ van Railations hoort vinden wij het toch aangewezen om hier een en ander te verduidelijken, al was het maar om would be researchers die onze website raadplegen een eindje vooruit te helpen, maar ook en vooral omdat de historische basis van ons onderzoekswerk evengoed haar rechten heeft.