Spoorwegviaducten

SPOORWEGVIADUCTEN

De fotogalerij vind je onderaan deze pagina.
La galerie photos se trouve en bas de cette page.

Ponts & Viaducs

Geen spoorlijn zonder bruggen of viaducten, zelfs in vlakke gebieden. Het zijn er te veel om op één pagina onder te brengen, en dus hebben we ze noodgedwongen verspreid over verschillende rubrieken.

Hierna, in 'STATIGE BOGEN', vind je een overzicht van de grote 'klassieke' spoorviaducten in België - metalen, naoorlogse en recente constructies niet inbegrepen. Naargelang we een of ander minder bekend exemplaar tegenkomen wordt deze rubriek verder aangevuld. De weinige echt grote buurtspoorwegviaducten vinden hier evengoed hun plaats.
Ook over de grens, en veel meer dan in België, kom je tal van viaducten of hun restanten tegen, te veel om op te noemen. Wij beperken ons dus tot de meest markante viaducten die we ooit tegenkwamen, vooral dan in zuidelijk Frankrijk, samen met een aantal opvallende kunstwerken dichter bij ons.
Tal van andere rubrieken en dossiers herbergen er zelf ook heel wat, om er maar enkele op te noemen: Gouvy-Sankt Vith, Spoleto-Norcia (Umbria) en de CFD Lozère (Zuid-Franse Cévennes), maar ook de verdwenen viaducten op Verviers-Battice en zelfs Maatricht-Vaals daar niet ver van.

Plusieurs viaducs ferroviaires font l'objet de rubriques appropriées ou sont repris dans d'autres dossiers (voir ci-devant). Ci-après vous trouverez trois rubriques différentes: la première fait le tour des grands viaducs ferroviaires à arches maçonnées ou coulées de Belgique, la deuxième donne une série d'ouvrages divers, et enfin , en bas de page, une galerie photos.
Les viaducs remarquables, dont ceux de France méridionale, sont transférés vers une nouvelle page 'ouvrages remarquables', tout comme les ouvrages similaires sur d'anciennes lignes vicinales.

Statige bogen

Arcades majestueuses

Voor deze rubriek gingen we op zoek naar de (buurt)spoorwegviaducten met het grootste aantal bogen in België, ongeacht hun spanwijdte, gemetst of in beton, al dan niet in gebruik of verdwenen. Stalen of gemengde constructies komen dus niet aan bod, evenmin als naoorlogse en meer recente betonwerken. Totnogtoe hebben we ons beperkt tot minimum 7 bogen, wat ons dan toch 27 kunstwerken opleverde. Het handvol met 6 bogen nemen we er nu ook bij, gevolgd door die met 5 bogen.
Dit overzicht is niet per se volledig, en kan dus verder aangevuld worden, ook qua beeldmateriaal, zoveel mogelijk met eigen beelden. Sommige kunstwerken die eerder al aan bod kwamen worden hier gedeeltelijk of volledig overgenomen, zo niet komt er een verwijzing naar de betrokken pagina.
Let wel: qua afmetingen zoeken we niet naar de meest accurate gegevens. Maar omdat we hier meer dan eens aanzienlijke verschillen vaststellen tussen de geraadpleegde bronnen onderling, beschouwen we luchtfoto's en officiële kaarten in principe als de meest betrouwbare. Wat meteen enkele verschillen verklaart met eerder op deze website gepubliceerde gegevens.
Lees hierover ook onze 'Tussenstand' van 26 februari 2023.

Cette rubrique regroupe tous les grands viaducs à arches maçonnées ou bétonnées de Belgique, existants ou disparus. Les ouvrages métalliques ou mixtes ne sont donc pas concernés, pas plus que ceux de construction récente. Afin d'y voir clair nous nous sommes limités à ceux comptant au moins 7 arches, ce qui nous a donné pas moins de 27 ouvrages. Nous y ajoutons maintenant les quelques uns comptant 6 arches, suivis de ceux à cinq arches. Cet aperçu n'est pas forcément exhaustif, pas plus que l'iconograhie, que nous étoffons dans la mesure de nos moyens. Enfin, certains ouvrages déjà traités auparavant sont également repris ci-après, sinon munis d'un lien vers la rubrique ou le chapitre ad hoc.
Attention: comme plus d'une fois les dimensions de ces ouvrages varient assez fort selon la source consultée, nous ne considérons que les photos aériennes et les cartes officiëlles comme sources fiables. Ce qui explique certains écarts avec des données publiées antérieurement..

het viaduct van BUTGENBACH

Dit statige viaduct met zijn 6 bogen lag op de pas in 1912 geopende strategische spoorlijn 45 (later 45A) van Jünkerath (D) naar Weywertz, op de Vennbahn. In september 1944 werden drie van de zes bogen opgeblazen, maar in 1946 heropgebouwd. Ook na het wegvallen van het ‘reguliere’ spoorverkeer zag men nog heel wat occasionele treinen over het viaduct rijden, en in 1987 werd het hoofdspoor zelfs vernieuwd met het oog op militaire transporten vanuit Duitsland. Maar kort na de eeuwwisseling werd de spoorlijn op Duits grondgebied ineens gesloten en opgebroken, in 2006 gevolgd door het Belgische gedeelte. Vandaag is dit schilderachtige traject geasfalteerd, dus ook op dit viaduct.

(doc. Geschichtsverein 'Zwischen Venn und Schneifel')

Situé sur la ligne stratégique 45 (par après 45A), le viaduc à 6 arches de Bütgenbach fut dynamité en septembre 1944, mais reconstruit en 1946. Même après la fin du trafic régulier il vit encore de nombreux passages occasionnels, touristiques et autres. Malgé la renovation complète de la voie à des fins militaires, celle-ci fut démontée en 2001 sur la partie allemande, 5 ans plus tard côté belge. Par après, ce tracé pittoresque fut goudronné comme piste touristique, y compris sur le viaduc.

laatste dagen van spoorlijn 45A (auteur onbekend) - derniers jours de la ligne 45A

het buurtspoorwegviaduct van VIRGINAL

Terwijl de voormalige spoorlijn 106 door de vallei van de Sennette gespeend bleef van grote kunstwerken, moet je hiervoor op zoek naar wat overblijft van het spectaculaire lussentracé op de oude buurtlijn tussen het dorp en het verdwenen station van Virginal. Geen gemakkelijke klus, want - anders dan toen hij gebouwd werd (hieronder) - is dit viaduct met zijn 5 bogen over een droog dalletje, plompverloren tussen stevig afgesloten gronden en weilanden, zo goed als onbereikbaar en amper fotografeerbaar, tenzij in het laagseizoen en van op afstand. En dan nog. Veel geluk dus. Toch was het ooit anders, getuige die paar foto’s uit de jaren 60, niet lang na de opbraak van deze buurtlijn, ook al was het toen al niet simpel om het kunstwerk enigszins te benaderen.

toen het viaduct nog enigszins bereikbaar was... (5 januari 1966)

Situé dans la montée spectaculaire vers le village, le viaduc vicinal à 5 arches de Virginal-Etat a toujours été difficile d’accès, sauf peut-être à l’époque de sa construction (ci-devant). Même dans les années 60, après le démontage de la ligne, son approche ne se faisait pas sans peine. Aujourd’hui, entouré de terres interdites et dûment cloturées, impossible d’y accéder, voire même de le photographier, si ce n’est à distance et en basse saison, et encore…

27 februari 2015

zie ook ons dossier over de buurtlijn Nivelles-Virginal - à voir aussi: notre dossier sur la ligne vicinale Nivelles-Virginal

de twee viaducten van ROGNON

Het kleine Rognon, amper een gehucht, telt niet minder dan twee spoorwegviaducten over de Senne (Zenne), zij het op twee aparte spoorlijnen. De ene op het al rond 1964 opgebroken baanvak Quenast - Rognon van lijn 115. De andere ligt op amper 750 meter in vogelvlucht daarvandaan, op de dubbelsporige lijn 123 waarop zijlijn 115 aansloot, maar waarvan het gedeelte Enghien/Edingen - Braine-le-Comte, niettegenstaande vergevorderde elektrificatieplannen, in mei 1988 opgeheven werd en nog geen jaar later volledig opgebroken. Beide kunstwerken tellen elk vijf bogen en overspannen allebei de Senne. Dat op lijn 123 is hoger en imposanter, maar is moeilijk bereikbaar en amper zichtbaar van op de openbare weg. Het viaduct op lijn 115 is lager, maar overspant zowel de Senne als de 'Vallée des Oiseaux', het binnenbaantje tussen Rognon en hoofdgemeente Rebecq, waardoor het gemakkelijk bereikbaar is (hieronder).

het viaduc over de Senne en de 'Vallée des Oiseaux' (15 maart 2016)
le viaduc surplombant la Senne et la 'Vallée des Oiseaux'

Rognon - het viaduct op lijn 123 op diezelfde 9 maart 1989

Op 28 mei 1989 rijdt de laatste reizigerstrein, gecharterd door een groep spoorwegliefhebbers, door de stopplaats (ex-station) Rognon. Het gele pijltje wijst op het viaduct op lijn 123, het blauwe op dat van ex-lijn 115 (horizontaal struikgewas op de achtergrond).
la flèche jaune pour le viaduc de la 123, la bleue pour l'ex-ligne 115

het viaduct van Rognon op lijn 123 volop in opbraak op 9 maart 1989
le viaduc sur la ligne 123 en cours de démontage

En toch zijn beide kunstwerken vandaag niet 'spoorloos'. Midden de jaren 70 werd tussen Rebecq en de vertakking met lijn 123 een smalspoor aangelegd en vanaf 1977 toeristisch uigebaat met een paar stoomlocomotiefjes. Na de opbraak van lijn 123 werd dit smalspoor doorgetrokken naar de stationssite van Rognon, 600 meter verder, zodat beide viaducten sindsdien opnieuw per spoor verbonden zijn. Het "Petit Train du Bonheur" rijdt elke zondag van april tot september.

Les deux viaducs sur la Senne près de Rognon, sur les lignes 123 et 115, toutes deux déferrées, comptent chacun pas moins de 5 arches et surplombent tous deux la vallée de la Senne. Toutefois, ces démontages n'eurent guère raison de la vocation ferroviaire de ces deux ouvrages. Déjà en 1977 une voie de 60 touristique fut mise en service sur la plate-forme abandonnée de la 115, suivie de son prolongement jusqu'au site de la gare de Rognon peu après le démontage de la 123 en 1989. Aujourd'hui le "Petit Train du Bonheur" à vapeur circule tous les dimanches d'avril à septembre.

SPA Sauvenière

Het is inmiddels al ruim 10 jaar geleden (12 december 2013), maar het staat er nog, dit stoere maar wat verdoken viaduct met zijn vijf bogen over het valleitje van de Picherotte, vlakbij de huidige kophalte Spa-Géronstère. Meer dan zomaar een viaduct, want gekoppeld aan een brug over de Rue de la Sauvenière, waarvan het brugdek kort na de opbraak van het spoor naar Stavelot (einde 1973) verwijderd werd. Maar ook het toneel van een spectaculaire ontsporing toen einde 1968 een op hol geslagen diesellok uit Sart-lez-Spa hier uit de rails vloog. Naar verluidt een dankbare reden voor de NMBS om dit amper nog gebruikte goederenbaanvak kort daarna te sluiten. Vandaag is deze spoorbedding quasi volledig geasfalteerd, en om dit werkstuk compleet te maken kwam er heel onlangs nog een nieuw brugdek, ditmaal een lichte constructie, enkel bruikbaar door tweevoeters en tweewielers.

Ce solide viaduc à 5 arches surplombe le vallon de la Picherotte à la sortie de Spa, peu après la halte terminale de Spa-Géronstère. Même plus qu’un simple viaduc puisque l’ouvrage comprenait également un passage supérieur par-dessus la Rue de la Sauvenière et dont le tablier fut enlevé peu après le démontage de la voie vers Stavelot (fin 1973). C’est ici aussi que fin 1968 un tracteur diesel sauta hors des rails après s’être emballé dans la longue descente depuis Sart-lez-Spa. Beau prétexte pour la SNCB pour fermer peu après cette section à trafic restreint, aujourdhui asphaltée et pour laquelle un nouveau tablier de construction légère fut posé très récemment à cet endroit.

HODIMONT (niet helemaal verdwenen)

het viaduct is moeilijk volledig in beeld te brengen en te situeren: het ligt grotendeels op Lambermont, maar wel vlakbij het centrum van Hodimont
difficile à capter en entier et à situer: en grande partie sur la commune de Lambermont, mais à deux pas du centre de Hodimont

Dit al bij al majestueuze bouwwerk, ook al telde het 'slechts' 5 bogen, overspande een klein dalletje op het raakpunt van drie toenmalige gemeenten: Lambermont, Petit-Rechain en Hodimont (dat al in 1930 bij Verviers gevoegd werd). Dit kunstwerk had het ongeluk op de ter dood veroordeelde lijn 39A te liggen (Verviers-Battice) die in de tweede helft van de jaren 60 plaats moest ruimen voor de huidige E42. We weten inmiddels dat tussen Lambermont en Dison daarvan niets in huis kwam vermits het autowegtracé daar een stuk westwaarts werd opgeschoven. Toch moesten tunnels en kunstwerken er hoe dan ook aan geloven, en werden deze niet afgebroken, maar boudweg opgeblazen - allicht een van die talrijke nutteloze werken dat dit land rijk is.
Eidoch, in al hun ijver hebben de 'démolisseurs' een klein hoekje vergeten: niet van het viaduct zelf, maar van een van de zijdelingse steunmuren (hieronder). Het staat er allicht nog, te meer daar we ons niet kunnen indenken dat iemand op het idee zou komen op deze begroeide en ontoegankelijke plek (hieronder rechts) tabula rasa te gaan doen. Al weet men nooit...

Situé sur la ligne 'maudite' de Verviers à Battice (39A), cet ouvrage d'art fort impressionnant (vu d'en-bas) ne survécut pas aux ravages causés pour l'actuelle autorouite E42, même si entre Lambermont et Dison le tracé de cette dernière s'écarta nettement de l'ancien chemin de fer. Las, vers la fin des années 60 les tunnels furent ensevelis et les ponts et viaducs tous rasés, voire dynamités. Ce n'est que par miracle qu'une infime bribe de ce viaduc survécut au désastre, au pied d'un de ses murs de soutènement du talus ferroviaire (ci-devant). Elle doit toujours y être, blottie dans la végétation, à moins qu'un esprit chagrin n'ait trouvé mieux que de faire 'nettoyer' cet endroit quasiment inaccessible (ci-devant à droite).

YVOIR (Carrières)

Dit zesbogige viaduct ligt op lijn 128 uit Ciney, vlak na de tunnel en even voor het station Yvoir op lijn 154. Meteen na de opheffing van de reizigersdienst in 1960 werd dit baanvak niet meer bediend, allicht door de aanwezigheid van de 1056 m lange spoorwegtunnel van Yvoir uit 1906. Gelukkig werd deze spoorlijn - een van de mooiste van het NMBS-net - om strategische redenen niet opgebroken. Sindsdien heeft Landsverdediging haar claim op dergelijke spoorlijnen dan toch opgegeven, maar inmiddels had de CFB (Chemin de Fer du Bocq, dochter van het TSP) reeds zijn oog op deze prachtige lijn laten vallen. Gelukkig maar (bis) anders was deze nu al geasfalteerd!

Sinds kort is CFB echter begonnen met de heraanleg van dit baanvak, en te oordelen naar de toestand van het spoor bovenop het viaduct - zie de meer dan 10 jaar oude foto hiernaast (18 februari 2013) - moet deze volledig vervangen worden, wat de komende tijd allicht zal gebeuren.

Op de postkaart hierna, toen lijn 128 nog bereden werd, lijkt het erop dat een andere spoorlijn onder dit viaduct door passeerde en aldus minstens een paar bogen innam. Het gaat hier echter om de spoorverbinding van lijn 154 naar de wat verder gelegen steengroeven. Dit behoorlijk lange industriespoor was nog enigszins actief midden de jaren 60, met stoom nog wel, maar zou de jaren 70 niet meer halen. Wel bleef het baanvak voorbij het viaduct, zichtbaar op de foto, daar nog jarenlang liggen en werd zelfs sporadisch bereden voor intern gebruik van de steengroeven. Pas naar het einde van de jaren 70 is deze overlever voorgoed verdwenen.

18 februari 2013

Quant à la voie bien visible sur l'ancienne carte postale ci-devant, passant sous le viaduc, il s'agit du raccordement industriel reliant les carrières d'Yvoir à la ligne 154, sans aucune connection avec la ligne 128. Encore actif vers le milieu des années 60, il fut abandonné quelques années plus tard, laissant toutefois une portion de voie au-delà du viaduc (visible sur la photo) pour quelques rares mouvements internes aux carrières, avant de disparaître complètement peu après.

Dès la sortie du tunnel d'Yvoir (long de 1056 m), sur la ligne de Ciney, le viaduc près des carrières surplombe la route de Bauche (Rue du Redeau), peu avant le centre de la localité, la ligne 154 et la gare SNCB. Miraculeusement rescapée malgré l'abandon de la desserte en 1960, la ligne subsista pour raisons stratégiques avant d'être récupérée par le CFB avant son abandon par la Défense Nationale. L'ambition du 'Chemin de Fer du Bocq' (CFB/PFT) est le rétablissement complet de cette superbe ligne, ce qui est en train de se concrétiser sur la dernière section, Bauche-Yvoir, où la voie doit être complètement refaite - que l'on en juge sur la vue prise sur le viaduc en 2013, il y a plus de 10 ans déjà.

OBRECHEUIL (Casteau)

Dit machtige viaduct met zijn 6 bogen spreekt allicht tot de verbeelding, te meer daar het zo goed als ontoegankelijk is. Boven is dit kunstwerk afgesloten en dient tegenwoordig als doorgang voor een gaspijpleiding. Beneden is het diepe valleitje van de Obrecheuil (zijrivier van de Haine) zo goed als dichtgegroeid, vooral dan in het zomerseizoen. In de winterperiode is het enigszins mogelijk zich een weg te banen doorheen deze plantenwoestenij voor zover je het pad kunt vinden dat dan door natuurliefhebbers en/of jagers gemaakt is (27 februari 2022). Dit al bij al indrukwekkende kunstwerk bevindt zich achter de stelplaats Casteau, op de voormalige buurtlijn naar Le Roeulx waarop de reizigersdienst in 1955 werd opgedoekt, en in 1957 werd gesloten na stopzetting van het goederenverkeer.

Fort impressionnant ce viaduc à 6 arches, de plus qu’il est inaccessible, surtout en haute saison, lorsque le vallon de l’Obrecheuil (affluent de la Haine) est totalement envahi par la vegetation. Même en période hivernale il est bien difficile de trouver un étroit passage à travers ce fouillis. Et comme il sert aujour’hui pour une conduite de gaz, sa traversée est interdite par une grille placée à chaque extrémité de l’ouvrage. Celui-ci se trouve derrière le dépôt de Casteau, sur l’ancienne ligne vicinale vers le Roeulx, abandonnée pour les voyageurs en 1955 et les marchandises en 1957.

27 februari 2022

(zie ook 'Buurtspoor over het water' - voir aussi notre rubrique vicinale 'Traversant les cours d'eau')

HORRUES

6 december 2013

Dit bakstenen viaduct ligt op de voormalige buurtlijn uit Soignies naar Thoricourt/Edingen en overspant het valleitje van de Gageole. Voor WO ll telde het 6 bogen van elk 4 m, waarvan 2 wellicht bij het begin van de oorlog werden opgeblazen. Na de oorlog werd de schade niet meer hersteld en het baanvak uit Soignies voorgoed opgegeven.
Meer foto's? Zie 'Buurtspoor over het water'

Cet ouvrage en mâçonnerie de l’ancienne ligne vicinale Soignies-Thoricourt/Enghien surplombe le vallon de la Gageole. Aujourd’hui il compte 4 arches de 4 m, deux autres étant vraisemblablement détruites au début de la dernière guerre, vu l’abandon définitif de la section vers Soignies peu après. (voir ici pour d'autres vues).

CHENEUX (Stoumont)

25 maart 2024

Dit viaduct ligt op de prachtige spoorlijn 42 tussen Aywaille en Trois-Ponts. Dit baanvak werd in 1885 geopend tot Stoumont, en pas 5 jaar later tot Trois-Ponts, allicht door de vele kunstwerken, tunnels inbegrepen. Het viaduct van Cheneux is een van de vier grote soortgelijke kunstwerken over de Amblève (zie verder op deze pagina) maar met zijn 140 meter en 9 bogen wel de kleinste van de vier - afgezien van een paar andere minder belangrijke soortgenoten, zoals dat bij Targnon ('slechts' 44 m).
Op de tweede foto hierboven zie je het kunstwerk in zijn geheel, met al zijn 9 bogen.

Ce viaduc de 140 mètres compte 9 arches et est le plus 'court' des quatre grands ouvrages similaires sur l'Amblève (voir plus loin sur cette page), sur la section Aywaille - Trois-Ponts de la très belle ligne 42, ouverte en 1885 jusque Stoumont, et 5 ans plus tard jusque Trois-Ponts. La deuxième vue ci-devant montre l'ouvrage en entier.

VILLERS-LA-VILLE

We hadden er haast overheen gekeken: het spoorwegviaduct met 7 bogen over het domein van de oude abdij te Villers-la-Ville, op de thans geëlektrificeerde lijn 140 van Ottignies naar Charleroi - die in de jaren 1960-70 ei zo na de sluiting overleefde! Het enige bruikbare beeld dat we hierover konden vinden, in ons eigen archief nog wel, dateert uit die periode (24 juli 1966), wat goed te zien is aan het tweeledige dieselmotorstel dat precies op dat ogenblik daar voorbijreed, en waarvan de volledige reeks enkele jaren later uit het spoorweglandschap zou verdwijnen.

Presque oublié dans notre série, le viaduc à 7 arches surplombant le domaine de l'ancienne abbaye de Villers-la-Ville, sur la ligne 140 Ottignies-Charleroi actuellement électrifiée. Et dire que cette ligne a failli disparaître dans les années 1960-70. Cette photo, retrouvée dans nos archives, date de cette époque (24 juillet 1966) et fut prise lors du passage d'un autorail double, qui vivait ses dernières années sur cette ligne (ainsi que la 132).

NIEUW!
Door een gelukkige samenloop van omstandigheden hebben we heel onlangs dan toch twee verschillende beelden kunnen maken van het volledige viaduct, zij het met de onvermijdelijke bovenleidingmasten, waaronder de elektrische stellen thans in elke richting tweemaal per uur voorbijzoeven - zo goed als geluidloos, gelukkig maar! Het was ooit anders...

Ci-après deux vues récentes de ce viaduc, en sa totalité cette fois-ci, quoique avec les inévitables mâts de la caténaire.

18 maart 2024

28 februari 2024

ROSSIGNOL

Pas facile à capter en entier, ce bel ouvrage de 62 m à sept arches sur l'Eau d'Yves, surnommé 'les Sept Ponts'. Situé entre Rossignol et Fairoul, sur l'ancienne ligne 135, il date de 1848, et est du coup un des plus anciens du réseau ferré national. En fort bon état mais sa plate-forme est en partie envahie par la végétation. Celle-ci reste cependant accessible par un sentier de découverte tranquille, car non goudronné.

Dit fraaie zevenbogige viaduct over de Eau d'Yves, ook gekend als 'les Sept Ponts', ligt tussen de haltes Rossignol en Fairoul op de voormalige lijn 135, in 1848 geopend door de 'Sambre et Meuse' vooraleer terecht te komen in het conglomeraat van de Grand Central Belge. En dus is dit 62 m lange kunstwerk een van de oudste in zijn soort op het Belgische spoorwegnet, maar verkeert nog steeds in goede conditie, ook al dateren de foto's van april 2010. Hoewel het loopvlak bovenaan gedeeltelijk begroeid is, blijft daarboven nog ruimte genoeg over voor een niet-geasfalteerd en dus rustig natuurpad. Door de bosrijke omgeving (Bois des Restins) is het tegenwoordig niet gemakkelijk om het viaduct in zijn geheel te fotograferen. Meer foto's vind je in ons dossier over lijn 135.

DE MONTZENLIJN

BERNEAU

ST-MARTENS-VOEREN (Fouron-St-Martin) (30 december 2019)

REMERSDAAL (speciale stoomrit) (9 september 2000)

Drie grote viaducten uit gestampt beton sieren deze oorlogslijn uit 1917, de enige overlever uit deze sombere periode en die vandaag geëlektrificeerd is als de belangrijkste spoorcorridor richting Duitsland. Het viaduct van Berneau (235 m) telt 11 bogen, dat van St-Martens-Voeren (235 m) heeft er 12*, en Remersdaal is met 14 bogen de langste (380 m). Deze lengtes werden gemeten op topografische kaarten, terwijl een andere bron resp. 230, 250 en 390 m geeft. Evenals dat van La Venne op de Amblève is het heel moeilijk om het viaduct van Remersdaal in zijn geheel te overschouwen en te fotograferen tenzij in het laagseizoen en bij helder weer. Een andere keer misschien?
* 11 volgens een bron, maar wij telden er 12!

Trois grands viaducs en béton massif sur la ligne 24, seule survivante des lignes de guerre de 1914-18. Le viaduc de Berneau (235 m) compte 11 arches, celui de Fouron-St-Martin (235 m) en a 12, alors que Remersdaal avec ses 14 arches est de loin le plus long (380 m). Ces dimensions proviennent de cartes topographiques, alors qu’une autre source donne resp. 230, 250 etn 390 m. Tout comme pour La Venne (ligne 42) il est bien difficile de capter l’ouvrage de Remersdaal en entier, à moins de s’y rendre en basse saison et par temps clair.

PLOMBIERES (vernield - détruit)

Het viaduct over het terrein van de toen al wegkwijnende loodindustrie van Plombières, gezien vanuit het oosten. Daarachter, aan deze kant van de huizenrij, spoorlijn 38 naar Aubel, Battice en verder.
Le viaduc surplombant les terrains de l'industrie plombière, vu du côté est
- là-derrière, devant les habitations, la ligne 38 vers Aubel, Battice et au-delà.

We zijn lang in het ongewisse gebleven waarom het ca. 100 m lange viaduct met 8 bogen vlakbij het station Plombières na de sluiting van lijn 39 in 1952 zo nodig moest afgebroken worden - met in het achterhoofd de zinloze afbraak van 2 dergelijke viaducten tussen Verviers en Dison in dezelfde regio.
Na grondig onderzoek op een recent ontdekte luchtfoto uit 1948, dus kort na WO ll, menen we het antwoord gevonden te hebben. Op die foto is vrij goed te zien dat de twee noordoostelijke bogen van het viaduct (rechts op de foto) ontbreken en vervangen werden door een enkelsporige noodbrug.

Evenals het metalen viaduct van Moresnet daar vlakbij was ook dit kunstwerk in 1944 het slachtoffer van geallieerde bombardementen. Pas in 1949 was deze laatste volledig hersteld en terug vrijgegeven, waardoor lijn 39 niet langer als alternatief tracé naar Aachen West fungeerde. Amper drie jaar later werd ze voorgoed opgeheven. We nemen aan dat haar opbraak gepaard ging met de afbraak van wat overbleef van dit viaduct.

Het viaduct van Plombières, gezien vanuit het westen (en lijn 38) - vue côté ouest & ligne 38

Longtemps nous sommes restés dans l’ignorance pourquoi le viaduc à 8 arches de Plombières fut démoli, avec la destruction inutile de deux ouvrages semblables entre Verviers et Dison en arrière-pensée. Or, nous venons probablement de trouver la réponse en examinant attentivement une photo aérienne datant de 1948. Sur ce document nous remarquons que, côté Gemmenich, il y manque deux arches et que celles-ci sont rempacées par une construction provisoire à voie unique. Apparemment, tout comme le viaduc métallique voisin de Moresnet cet ouvrage subit les bombardements alliés fin 1944. Ce n’est qu’en 1949, lorsque ce dernier fut enfin rétabli, que la ligne 39 perdit sa raison d’être comme intinéraire de détournement vers Aachen West. Effectivement, la fermeture intervint moins de 3 ans plus tard, suivie quelques années après par le démontage et – apparemment – la demolition des 6 arches restantes de cet ouvrage, disparu depuis.

DISON (vernield - détruit)

Cet ouvrage élégant par-dessus la Rue Léopold à Dison livrait passage à la ligne 39A Verviers-Battice. Enserré dans le tissu urbain, seule l'arche médiane de ce viaduc était visible depuis la voie publique. Pour le découvrir en entier il fallait se tenir à ses pieds, ou encore sur le flanc de la colline du Sacré-Coeur, du haut du tunnel éponyme (ci-contre). Hélas, l'un et l'autre furent détruits en 1963 afin de livrer passage à l'autoroute E42 vers Prüm qui s'est superposée à ce site. De là qu'aujourd'hui il n'est plus possible de déterminer le nombre exact de ses arches: 6 ou 7...?

LA PISSEROULE (vernield - détruit)

Zijn het nu 6 of 7 bogen? Dat zijn we van dit viaduct van lijn 39A Verviers-Battice over de Rue Léopold in Dison niet te weten gekomen. En zullen we wellicht ook nooit weten, want het werd in 1963 afgebroken. Van op straat zag het er uit als een elegante brug (hiernaast). Maar de rest van het kunstwerk zat ingekapseld tussen huizen en andere gebouwen, waardoor de overige bogen pas zichtbaar werden wanneer je er vlak naast stond, of nog van bovenaf, van op de flank van de Colline du Sacré-Coeur (hieronder). Vandaag is deze site helaas volledig ingepalmd door de autoweg E42 naar Sankt Vith en Prüm (Eifel).

Dit indrukwekkende viaduct met zijn 8 bogen op de dezelfde spoorlijn Verviers-Battice werd in 1968 stomweg afgebroken, hoewel het niet eens op het tracé lag van de autoweg dat hiervoor als reden werd opgegeven.
Het volledige dossier over deze bijzondere spoorlijn vind je elders op onze website.

Cet impressionnant viaduc à 8 arches sur cette même ligne 39A fut détruit sans plus en 1968. Acte franchement stupide, puisque le tracé de l'autoroute - invoqué comme justificatif - devait passer bien au-delà.
Vous trouverez le dossier très complet sur cette ligne disparue sur une autre page de ce site.

SPA

Het viaduct van Spa dateert van de opening van de internationale spoorlijn naar Trois-Ponts, Gouvy en Luxembourg in 1867, ruim 150 jaar geleden. Het is ca. 112 meter lang en telt 11+1 booggewelven. Dat laatste heeft te maken met het twaalfde gewelf, een beetje apart, over de smalle Rue de la Chapelle, maar zodanig laag dat daar geen verkeer door kan, op sommige tweewielers na, en uiteraard ook voetgangers. Het geheel geeft doorgang aan vier straten en is volledig ingekapseld in het stadsweefsel, zodat het door de lichte buiging van het kunstwerk aartsmoeilijk is om de 11 bogen in hun geheel vast te leggen - met het twaalfde erbij helemaal niet.

Rue de la Chapelle (19 december 2009)

Dat het viaduct nog in dienst is, tot de halte Spa-Géronstère (aan de Avenue de la Géronstère) mag een wonder heten, omdat dit 800 m korte overblijfsel van de lijn naar Trois-Ponts een kopsoor is, en enkel voor reizigersverkeer. Maar zo wordt ook het oosten van de stad bediend, te meer daar het station aan de andere kant ligt, buiten het centrum. Begin deze eeuw werd voorgesteld om dit korte baanvak dan maar op te doeken en te asfalteren om zo het doorgaand verkeer uit het centrum te houden. Maar gelukkig kwam daarvan niets in huis, niet alleen door de ligging tussen de huizen, maar ook door het behoorlijk aantal reizigers op het eindpunt, bijna 200 per dag.

25 januari 2013

Le viaduc de Spa date de la création de la ligne vers Trois-Ponts et Luxembourvg en 1867, il y a déjà plus de 150 ans. Long de près de 112 mètres, il compte 11+1 arches cintrées. La douzième, sur l'étroite Rue de la Chapelle et située quelque peu en retrait, est beaucoup moins haute et ne permet que le passage des piétons et de certains deux-roues. L'ouvrage, près du centre-ville, surplombe pas moins de quatre rues, et se trouve presque complètement imbriqué dans le tissu urbain. Comme il est courbe, il est à peine possible de le photographier dans sa totalité, surtout si l'on veut y ajouter cette douzième arche.
Situé sur l'ultime tronçon de l'ancienne ligne vers Trois-Ponts, il est toujours en service, mais avec une simple voie sans issue et uniquement pour les voyageurs, jusque la halte de Spa-Géronstère (sur l'Avenue de Géronstère). A l'est de la ville, à 800 mètres de la gare, elle fait le pendant de cette dernière, située de l'autre côté du centre urbain.
Au début de ce siècle, un projet de contournement routier du centre-ville par ce tronçon de ligne resta heureusement dans les cartons, vu le passage en pleine zone d'habitat et la bonne fréquentation de la halte de Géronstère, avec près de 200 voyageurs par jour.

BLAIMONT

Het viaduct van Blaimont, zowat halfweg tussen het station Lompret en de halte Virelles, zou je niet meteen verwachten op zo'n relatief vlak tracé als dat van (ex-)spoorlijn 156 doorheen de Fagnedepressie (het verlengde van de Famenne). Toch is daar de vrij diep ingesneden Eau Blanche, die in Nismes samen met de zuidelijker gelegen Eau Noire de Viroin vormt. Met zijn 150 meter en zijn 8 majestueuze bogen vormt het dan ook een indrukwekkende constructie, althans aan de voet ervan, want van op afstand is het vandaag vrijwel onmogelijk om dit kunstwerk in zijn geheel te aanschouwen.

Le viaduc de Blaimont (ou de Virelles, ou de Lompret selon la source) se trouve à mi-chemin entre ces deux localités situées sur l'ex-ligne 156 de feu la Compagnie de Chimay. Avec ses 8 arches, long de 150 m, il surplombe la vallée de l'Eau Blanche, même si un tel ouvrage peut surprendre sur une ligne relativement plane, tracée tout au long de la Fagne, longue dépression qui prolonge la Famenne au-delà de la Meuse. Alors que les années 80 virent naître un certain espoir pour l'avenir de cette portion de la ligne 156, le déclin et l'abandon suivirent assez brutalement, suivis du démontage au début de ce siècle. L'état de l'ouvrage en 2015 ne présageait rien de bon. Mais peu après, les dégats furent réparés en vue de la piste touristique goudronnée établie par après sur l'ancienne plate-forme ferroviaire.

Einde de jaren 80 leek het er even op dat dit deel van lijn 156 nog min of meer een toekomst had, maar midden de jaren 90 kwam daar vrij abrupt een eind aan. Een gemiste kans, want begin deze eeuw werd het spoor dan toch uitgebroken, al kwam de asfaltlaag er pas veel later.

In 2015 zag het ernaar uit dat de natuur het viaduct meer en meer zou inpalmen. Maar kort daarna werd de afbrokkelende rand (hiernaast op 14 april 2015) hersteld met het oog op de aanleg van een toeristische asfaltpiste. Deze kwam er niet lang daarna.

SOLRE-ST-GERY

Het viaduct van Solre-St-Géry in betere tijden - het spoor ligt er nog,
en de 'Camping du Vieux Moulin' is op het hoogtepunt van zijn succes
ici, le chemin de fer existe encore et le camping est en plein essor

Het viaduct van Solre-St-Géry (7 bogen, lengte 135 m) over de vallei van de Hantes ligt op de voormalige lijn 109 Mons-Chimay, even ten zuiden van Beaumont. Dit spoorwegtracé is thans bijna volledig geasfalteerd vanaf Estinnes, zodat het viaduct via deze toeristische piste gemakkelijk bereikbaar is, althans zolang je boven blijft. Maar door de bomengroei overal rondom is het van op afstand amper nog zichtbaar, en evenmin bereikbaar, tenzij je er niet tegenop ziet het doorheen dicht begroeid en bebost terrein te benaderen. Wijzelf gaven er de voorkeur aan dit te doen vanuit het westen, doorheen de gewezen 'Camping du Vieux Moulin'. Geen sinecure, want dit terrein is al veel langer verlaten dan we voor mogelijk hielden, en totaal verwilderd - getuige de foto verderop, even voor het viaduct. Een al bij al avontuurlijke klus doorheen de vergane glorie van dit ooit succesvolle kampeerterrein.

SOLRE-ST-GERY - op deze 17 december 1972 is de afbraak van het spoor uit Chimay volop aan de gang
- op de voorgrond kronkelt de Hantes gezapig verder - de camping ligt achter het viaduct en is van hieruit niet zichtbaar

le 17 décembre 1972, le démontage de la ligne bat son plein - le camping se trouve derrière le viaduc, vu du côté est

Le viaduc de Solre-St-Géry (7 arches, longueur 135 m) se trouve sur l'ancienne ligne 109 Mons-Chimay, actuellement goudronnée à partir d'Estinnes, ce qui rend cet ouvrage d'art accessible pour autant que l'on reste sur cette piste. Par contre, il n'est visible en entier ni d'un côté, ni de l'autre, ni de loin, ni de près. Il faut donc une bonne dose d'orientation et de persévérance pour atteindre le pied de l'ouvrage, vu la nature du terrain environnant, fort boisé, alors que le 'Camping du Vieux Moulin', abandonné depuis bien d'années déjà, se trouve aujourd'hui totalement envahi par la végétation. Les vues ci-contre, du 17 mars 2023, vous en donnent une idée.

Om je een idee te geven: zo ziet het grootste deel van de camping er nu uit (hiernaast op 17 maart 2023). Je moet wel heel wat oriëntatiezin en doorzettingsvermogen hebben om na heel wat ploeteren de voet van het kunstwerk eindelijk te kunnen bereiken.

ECAUSSINES-LALAING

Het NMVB-viaduct van Ecaussines dwars door het dorp, maar vandaag behoorlijk moeilijk om in zijn geheel in beeld te krijgen
Le viaduc vicinal d'Ecaussines - aujourd'hui bien difficile à photographier sur toute sa longueur

Dit grote viaduct was bestemd voor de NMVB maar werd nooit in gebruik genomen - zij het dan voor een industriespoor naar een nabijgelegen steengroeve toen het hele project werd afgeblazen (zie: buurtlijn Nivelles-Soignies). Met zijn 12 bogen en ca.120 m lang is het aldus een unicum, al was het maar omdat het een van de weinige kunstwerken is met die lengte dat in dit land dwars door een bebouwde kom werd gebouwd. Bovenop loopt thans een voet- en fietspad.

langs de zuidkant (côté sud) ...

en langs de noordkant (côté nord) (8 februari 2013)

Le plus grand des rares viaducs vicinaux, à 12 arches et long de 120 m environ, construit en plein village pour la SNCV vers le début de
la première guerre. Finalement, il ne servit que pour une carrière voisine, le projet d'une ligne vicinale Nivelles-Soignies ayant été abandonné.

ECAUSSINNES-D'ENGHIEN

Hoewel we al vaker daar vlakbij waren, ontdekten we pas heel onlangs dat er in Ecaussinnes nog een tweede spoorwegviaduct is, met 9 bogen en ca. 125 meter lang, over een van de valleitjes die wat verder de Sennette vormen. Dit kunstwerk ligt op de thans geëlektrificeerde lijn 117 van Braine-le-Comte naar Luttre, geopend einde 1842 (tot Manage), en is meteen ook het oudste spoorwegviaduct van dit type op het Belgische net. Of misschien zo goed als, daar de Vesderlijn (lijn 37) met haar talrijke viaducten al vanaf juli 1843 in gebruik kwam.

Mis en service fin 1842, à peine 6 mois avant la ligne de la Vesdre avec ses nombreux viaducs, celui d'Ecaussinnes est probablement le premier de ce type sur le réseau Belge. Situé sur la ligne 117 aujourd'hui électrifiée, long de 125 m avec ses 9 arches, il surplombe le vallon du Ry de Mignault, un des confluents formant la Sennette peu au-delà.

BORN

Met zijn 11 bogen doet het 275 meter lange en 18 meter hoge Von Korffviaduct in Born het iets beter dan zijn onfortuinlijke collega van Hermanmont, op dezelfde lijn 47A (Vielslam-Born) (zie hierna). Allebei zijn ze van massief beton, de techniek die tijdens de oorlog van 14-18 werd toegepast door de bezetter. Na WO ll werd dit imposante viaduct samen met lijn 47A aan zijn lot overgelaten. Sinds 2015 echter is het kunstwerk toegankelijk gemaakt voor het publiek, zij het enkel bovenop de drie zuidelijke bogen - zie hierover onze bijdrage in de rubriek merkwaardige kunstwerken, na de reeks over viaducten in zuidelijk Frankrijk.

Cet imposant viaduc à 11 arches en béton massif est le frère presque jumeau de celui de Hermanmont hélas détruit, sur la même ligne 47A (ci-après). Au lendemain de la deuxième guerre il fut laissé à son sort, tout comme la ligne 47A, jusqu'à ce qu'en 2015 un escalier d'accès soit aménagé donnant accès à une plate-forme située au-dessus des 3 premières arches, côté sud (voir 'ouvrages remarquables').

HERMANMONT (vernield - détruit)

Het viaduct van Hermanmont op oorlogslijn 47A, vlakbij Vielsalm, werd hier vroeger al beschreven als merkwaardige spoorwegsite. Hierna vind je enkele beelden van dit 10-bogige kunstwerk dat op 10 mei 1940 gedeeltelijk werd opgeblazen, maar daarna niet meer hersteld, om nog een halve eeuw lang verder af te brokkelen.

Ci-contre quelques vues de cet ouvrage d'art à 10 arches, dynamité le 10 mai 1940, mais jamais reconstruit par après, pour le voir se désintégrer petit à petit, ne laissant qu'un seul pilier surplombant un amas de ruines hétéroclites à ses pieds (ci-devant).
Pour un descriptif détaillé, voir ailleurs sur notre site.

OVER DE AMBLÈVE

Niet minder dan vier grote viaducten op het schilderachtige baanvak tussen Aywaille en Trois-Ponts op de thans geëlektrificeerde en op enkelspoor teruggebrachte lijn 42, ook bekend als de 'Ligne de l'Amblève'. Alle vier werden ze gebouwd tussen 1880 en 1890. Twee ervan, deze van Remouchamps (182 m) en Roanne-Coo (188 m), waren aanvankelijk 'gemengde' kunstwerken, elk met tussen hun 7 bogen een stalen brugdek dat de rivier ovespande. In mei 1940 werd deze echter opgeblazen, en nadien vervangen door drie nieuwe bogen, zodat ze thans allebei 10 bogen tellen. Dat van Roanne-Coo, wellicht de meest bekende, beschrijft bovendien een wijde boog tussen een korte tunnel en het thans verdwenen station Roanne-Coo.

Roanne-Coo (voor 1940)

Het viaduct van Roanne-Coo over de Amblève voor 1940 - met in de verte, richting Stoumont, het tunnelportaal - en hierboven na de heropbouw.
Hieronder het viaduct van Remouchamps, resp. voor de oorlog (stroomopwaarts) en na de heropbouw (stroomafwaarts).
Ci-devant le viaduc de Roanne-Coo, ci-après celui de Remouchamps, tous deux avec leur tablier métallique d'avant-guerre.

Amper bekend zijn de twee andere viaducten tussenin, allebei in de buurt van La Gleize: dat van Cheneux (140 m, 9 bogen) vind je bovenaan deze pagina, hierna het lange gebogen viaduct van La Venne (235 m, 15 bogen). Van deze laatste, een van de vijf langste van het net in metselwerk, hebben we geen volledig beeld kunnen maken. Maar de foto hierna, gemaakt vanuit een voorbijrijdende trein op 20 december 2007, geeft toch ergens een idee van de lengte van dit kunstwerk.

Ces quatre grands viaducs sur l'Amblève sont tous situés entre Aywaille et Trois-Ponts, sur la ligne 42 aujourd'hui à voie unique et électrifiée. Sur ceux de Remouchamps et de Roanne-Coo, un tablier métallique surplombait la rivière, encadré de 7 à 8 arches en maçonnerie. Dynamités au début de la guerre, ils furent par après remplacés par des arches supplémentaires, portant leur nombre total à 10. Les viaducs de Cheneux (9 arches)(voir au haut de cette page) et de La Venne, le plus long (15 arches), sont moins connus, et situés dans une partie fort reculée de la vallée de l'Amblève, près de La Gleize (ci-devant le 20 décembre 2007).

HERBEUMONT

Het ca.175 m lange viaduct van Herbeumont met zijn zeven bogen, bijna 40 m hoog, is een van de bekendste, niet in het minst door de vele kampeerders die zich elk jaar opnieuw nestelen op de camping aan zijn voeten. Om nog maar te zwijgen van de minstens even talrijke kajakkers op de Semois, teminste, als de zomer niet te droog is zoals de jongste tijd al vaker gebeurt.
Dit kunstwerk werd pas in 1915 in dienst genomen, door de bezetter nog wel, in 1915, op de stragegisch belangrijke zijlijn 163A van Bertrix naar Muno, tijdens WO l verlengd tot Carignan. In 1940 werd de zevende boog opgeblazen, maar nadien mooi hersteld.

Na de opheffing van het schaarse reizigersverkeer in 1959 werd de spoorlijn in 1969 voor alle verkeeer gesloten. Drie jaar later lag het spoor er nog (hiernaast op 2 juli 1971), maar de westelijke borstwering brokkelde meer en meer af. Begin 1973 werd de volledige spoorlijn dan toch opgebroken. Vandaag zijn de borstweringen afgebroken en vervangen door een (bovenaan) open kooi, niet alleen om voor de hand liggende veiligheidsredenen, maar ook om potentiële elastiekspringers te ontmoedigen. Door de toenemende vegetatie is het viaduct enkel nog putje winter in zijn geheel waar te nemen. Voor zover wij kunnen nagaan zijn alleen het viaduct zelf en de spoorbedding vanuit Herbeumont verhard.

Grâce au tourisme (camping, kayaks) le viaduc de Herbeumont, mis en service en 1915, compte parmi les plus connus du pays. Avec 7 grandes arches et 175 m de longueur, il surplombe la Semois d'une hauteur de près de 40 m. Déferré début 1973 et dégarni de ses garde-fous, il a été goudronné et équipé d'une sorte de cage de protection.

links het viaduct van Herbeumont op 12 maart 1972, rechts op 20 augustus 2010
let op de 'nieuwe' borstweringen, maar ook op toename van de vegetatie overal rondom én van het kampeertoerisme
près de 40 années séparent ces deux vues du viaduc depuis la route - remarquez la poussée de la végétation tout autour

MAUREPIRE & LA BLANCHE

Viaduc de Maurepire (doc. La Maljoyeuse)

Merkwaardig toch, twee grote viaducten op dezelfde locatie? Toch niet helemaal. In Le Bouissas (Zuid-Frankrijk) zijn het er wel drie dicht bij elkaar. Hier echter, op spoorlijn 163A, tussen Orgéo (Ardoisières) en Cugnon-Mortehan, liggen ze allebei op precies dezelfde plek. Het viaduct van Maurepire met zijn 9 bogen, dwars over de gelijknamige vallei, werd rond 1915 in gebruik genomen. Maar nog geen 30 jaar later werd dit sierlijke kunstwerk opgeblazen door zich terugtrekkende vijandelijke troepen. Hoe erg? Dat zijn we niet te weten gekomen. Wel dat op diezelfde plek een nieuwe en totaal verschillende viaduct kwam dat pas in 1948 voltooid werd en het jaar daarop in gebruik genomen. Niet voor heel lang, want amper 10 jaar later werd het reizigersverkeer op deze spoorlijn (Bertrix-Muno) opgeheven. Nog eens tien jaar verder werd ook de overige bediening stilgelegd - meteen het einde van deze spoorlijn, ditmaal voorgoed.

Viaduc de La Blanche (doc. La Maljoyeuse)

Ces deux ouvrages se trouvent exactement au même endroit sur la ligne 163A, entre Orgéo (Ardoisières) et Cugnon-Mortehan. Le premier, l'élégant viaduc de Maurepire à 9 arches, traversant le vallon du même nom, fut mis en service en 1915, mais détruit en 1944 par des troupes ennemies en retraite. A sa place, un nouvel ouvrage, plus sobre et à 8 arches fut construit et mis en service en 1949 seulement. Déjà 10 ans plus tard la desserte voyageurs fut supprimée, et cette belle ligne abandonnée 10 ans après. Aujourd'hui, l'ouvrage est toujours en place, et accessible à tout randonneur.
Pourquoi ces deux dénominations? Gageons que c'est pour faire une nette différence entre ces deux ouvrages très distincts l'un de l'autre.

Waarom het eerste viaduct niet gewoon herstellen? Wellicht was het hiervoor te zwaar beschadigd. Bovendien was de specifieke bouwstijl ervan niet van die aard om een snelle en betaalbare herstelling mogelijk te maken. Toch niet op zo'n relatief onbelangrijke spoorlijn, hoe spectaculair deze ook was. En dus werd het sierlijke en symmetrisch opgebouwde kunstwerk gewoon vervangen door een sober viaduct met 'slechts' 8 gelijke bogen. Deze staat er nog, gelukkig niet geasfalteerd, maar toch toegankelijk voor trekkers, wandelaars en fietsers.
En die ongewone naamsverandering dan?
Wellicht bedoeld om het wezenlijke verschil tussen beide kunstwerken extra in de verf te zetten.

22 maart 2019

Wat met de exacte lengte van het huidige viaduct?
De cartografische en luchtfotografische bronnen geven opvallend genoeg heel uiteenlopende resultaten, van 106 tot 130 m. Elders vinden we dan weer 133 meter. Daar we niet van plan zijn dit met een lintmeter of meer gesofisticeerde instrumenten te gaan natrekken houden we het vooralsnog bij gemiddeld 120 meter.

Comme la longueur exacte de l'ouvrage actuel ne fait pas l'unanimité des sources cartographiques et aérovisuelles (de 106 à 130 m), et que d'autres nous donnent 133 m, nous optons pour une moyenne de 120 m - jusqu'à nouvel avis.

L'ESTREE

Verrassend genoeg behoort het weinig bekende 270 m lange viaduc de l'Estrée met zijn 16 bogen tot de vijf grootste kunstwerken uit deze rubriek. Het ligt vlak buiten het centrum van Braine-l'Alleud, op het verdwenen baanvak naar Clabecq van spoorlijn 115, waarvan de rails in de loop van 1990 werden opgebroken. Door de almaar verder uitdijende bebouwing in deze regio is het vandaag echter heel moeilijk geworden om dit lange kunstwerk in zijn geheel te kunnen overzien. Heel anders dus dan op de oude zichtkaart hiernaast (op Wiki Braine-l'Alleud), uit de tijd dat het hier nog opvallend landelijk was.

Avec ses 270 m et ses 16 arches le viaduc de l'Estrée se situe parmi les cinq grands ouvrages repris dans cette rubrique. Il se situe à la sortie de Braine-l'Alleud, sur le tronçon abandonné de la ligne 115 vers Clabecq, déferré en 1990.

5 april 2023

Met de oprukkende lentegroei in het verschiet zijn we in allerijl naar ginder getrokken om dit kunstwerk in zijn huidige staat te kunnen vastleggen. Maar dit is slechts ten dele gelukt, niet in het minst doordat heel die omgeving al in die mate ge(sub)urbaniseerd is dat het praktisch niet mogelijk bleek om dit indrukwekkende kunstwerk in zijn geheel te kunnen bekijken, laat staan er foto’s van te maken. Maar ook door de bomengroei op het open gebleven stuk aan de zuidkant (hierboven) bleek dit evenmin mogelijk te zijn.
Alleen het kikkerperspectief aan de voet van het viaduct zelf gaf enig resultaat (hiernaast), ook al kunnen we op de foto hieronder 'maar' 13 van de 16 bogen onderscheiden, en dan nog in tegenlicht. Want door de omringende bebouwing en doordat het viaduct een lichte boog maakt was dit aan de zuidkant gewoon niet mogelijk.

5 april 2023

Intussen waren de werken ter asfaltering van dit voormalige spoorwegtracé volop bezig (5 april 2023). Gelijk werd bovenop het kunstwerk een soort open kooi gemonteerd (hierboven), zoals ook het geval is op het viaduct van Herbeumont. In tegenlicht en aan de voet ervan is daar gelukkig weinig van te merken, maar vanuit zuidelijke richting is dat wel even anders. Heel esthetisch is dat niet, maar uit veiligheidsoverwegingen door de (te) lage borstweringen is deze ingreep zeker gerechtvaardigd.

Aujourd'hui il est toutefois Impossible de capter ce grand viaduc en entier, même en enfilade depuis le pied de celui-ci, du fait de l’urbanisation très poussée tout autour de Braine-l’Alleud, alors qu’au sud du viaduc un groupe de grands arbres en masque presque totalement la vue. Entre-temps, les travaux préalables au goudronnage de l’ancien tracé ferroviaire vont bon train, tandis qu’une sorte de cage ouverte fut placée en-haut du viaduc, pour une question de sécurité bien évidente, même si d’un point de vue d’esthétique c’est bien dommage.

CHINET

Het viaduct van Chinet in de vallei van de Hoyoux, even buiten Huy, is net geen 100 meter lang, maar heeft toch 9 bogen, elk met 8 m spanwijdte. Het ligt op het laatste baanvak van lijn 126, tussen Statte en het bedrijf TDM (Arcelor-Mittal) in Marchin. Samen met de tunnel van Duresse daar vlak achter vormt het een mooi geheel van spoorwegkunstwerken uit een andere tijd, maar stevig genoeg om de tand des tijds te kunnen trotseren. Nu nog hopen dat de spoorlijn daar bovenop in gebruik kan blijven.

Viaduc de Chinet - de oostflank (12 oktober 2018)

Mooi overzicht op de westflank van het Viaduc de Chinet (foto Les Meloures)

Avec à peine 100 m de longueur le viaduc de Chinet sur la vallée du Hoyoux, à la sortie de Huy, compte quand-même 9 arches de 8 m chacune. Avec son voisin le tunnel de Duresse il forme un bel ensemble d'ouvrages ferroviaires sur ce qui reste de la ligne 126 qui voit encore passer les convois desservant Arcelor-Mittal (ex-TDM) près de Marchin.

HAMMERBRÜCKE

Indien je alle bogen meetelt was de Hammerbrücke (bij Hergenrath op lijn 37) met voorsprong de nummer 1, met bovenaan 17 bogen en daaronder nog eens 13, maar met zijn ca.265 m echter niet de langste. Oorspronkelijk lag hij evenwel in Duitsland en kwam pas na WO l bij België, na de hertekening van de staatsgrens in 1919. Zijn verblijf was echter van korte duur, want al in 1940 werd hij door het Belgische leger opgeblazen, en later vervangen door een noodconstructie op zijn restanten (zie bij 'grenslijnen naar Duitsland').

Avec ses 30 arcades il était le champion des viaducs, même si le niveau supérieur n'en comptait 'que' 17, et qu'avec env.265 m il n'est pas le plus long. Allemand de naissance, il devint Belge en 1919, mais succomba en 1940, dynamité par l'armée belge au début de la guerre. Il fut remplacé par une construction de fortune sur ses ruines (voir la rubrique sur les lignes transfrontalières vers l'Allemagne).

DOLHAIN

Het viaduct van Dolhain uit 1843 - de oudste van de reeks - ligt eveneens op lijn 37 naar Duitsland. Met zijn 20 bogen is dit imposante kunstwerk zowat de Belgische tegenhanger van de destijds Duitse Hammerbrücke en ongeveer even lang (ca.260 m). Bij het begin van WO ll had het viaduct van Dolhain echter meer geluk, want hoewel een drietal bogen werden opgeblazen kon het vrij snel worden hersteld. Enkele jaren geleden onderging dit 180 jaar oude kunstwerk een grondige verjongingskuur en is aldus nog een lang leven beschoren, vooral dan in reizigersverkeer.

Sur la même ligne 37 le viaduc de Dolhain (env.260 m), avec ses 20 arches, tient aujourd'hui la palme depuis la destruction du Hammerbrücke, même si en 1940 il dut subir le dynamitage de trois de ses arches, assez vite reconstruites il est vrai. Il y a quelques années, une cure de jouvence devait assurer la longévité de ce bel ouvrage.

30 december 2013

PEDE

Viaduct van de Pede met speciale stoomrit op 3 september 1972

Met zijn 16 grote bogen van gewapend beton, 520 meter lang, 28 m hoog en gebouwd rond 1929 is het viaduct van St-Anna-Pede over de vallei van de Pede meteen de langste én de jongste van de 20 grote boogbruggen van deze reeks. Dit laatste heeft het vooral te danken aan de nieuwe rechtstreekse spoorlijn 50A van Brussel naar Gent uit die periode, en die vandaag het grootste deel van de spoortrafiek in die richting voor haar rekening neemt. In die mate dat deze lijn enkele jaren geleden tot Denderleeuw op 4 sporen werd gebracht. En dus moest dit geklasseerde kunstwerk verbreed worden, wat dan ook gebeurde "met vrijwaring van de oorspronkelijke structuur". Of het resultaat (te zien op het internet) even mooi oogt als het origineel laten we aan ieders oordeel over.

En dus moest dit geklasseerde kunstwerk verbreed worden, wat dan ook gebeurde "met vrijwaring van de oorspronkelijke structuur". Of het resultaat (te zien op het internet) even mooi oogt als het origineel laten we aan ieders oordeel over. Hiernaasr alvast een beter beeld van het origineel, gemaakt op 16 september 1996 van op de Roomstraat te St-Anna-Pede.

Avec ses 520 mètres le viaduc de la Pede à 16 grandes arches en béton armé, édifié vers 1929, est le plus long mais aussi le plus récent de cette série de grands viaducs à arches. Construit pour la 'nouvelle' ligne 50A, il écoule la plus grosse partie du trafic voyageurs vers l'ouest du pays. Elargi il y a une dizane d'années, vu l'accroissement de ce trafic, sa physionomie actuelle ne semble pas faire le bonheur de tout le monde.

THANVILLE

23 april 2021

Het viaduct van Thanville ligt op de Athus-Meuse (lijn 166), tussen de voormalige stations Pondrôme en Vonêche. Thanville, weinig meer dan een gehucht, had destijds ook een stopplaats, maar deze verdween reeds kort na WO l. Het viaduct zelf telt 15 bogen en is 300 m lang, meteen de derde langste van de hele reeks. De Athus-Meuse werd begin deze eeuw geëlektrificeerd.

Le viaduc de Thanville, un petit hameau situé entre Pondrôme et Vonêche, se trouve sur la ligne 166 et compte 15 arches. D'une portée de 300 mètres il est un des plus longs de cette série. L'Athus-Meuse (lignes 166 et 165) a été électrifiée au début de ce siècle.

Over en onder het spoor

Ponts & Viaducs

De oude baanbrug van Bascoup

De oude brug over de sporen van lijn 113 uit Piéton, vlak naast de grote sporenwerkplaats aan de ingang van het station Bascoup (het vroegere Bascoup-Chapelle), is niet meer. Al vele jaren stond hij daar te verkommeren - zie beide foto’s, resp. uit 2009 en 2014 - met de vraag ‘hoelang nog?’ Na de opheffing van het reizigersverkeer in 1984, gevolgd door de ontmanteling van het baanvak naar Manage en de afbraak van de seinhuizen, was dit zichtbaar teken van verval misschien wel de voorbode van het definitieve einde, werkplaats incluis, zoals door sommigen gevreesd werd. Maar zie, vanaf 2015 werd het sporenplan rond de sporenwerkplaats – de belangrijkste van het net volgens de netwerkbeheerder – volledig hertekend en vernieuwd, kwam er een nieuwe installatie, en als kers op de taart werd de oude brug begin 2017 afgebroken en vervangen door een gloednieuw maar wel betonnen exemplaar.

Le pont surblombant la ligne 113 près des ateliers de la voie à Bascoup, en piteux état, a vécu. Début 2017, il fut démoli et remplacé par un ouvrage moderne, ponctuant ainsi l'avenir de cette portion de ligne et des ateliers, modernisés eux aussi.

De vergeten brug van St-Katharina-Lombeek

De rails zijn al lang weg, de bermen aan weerskanten afgegraven. Alleen deze brug nog (6 april 2009), over een lokale weg - laatste getuige van de korte spoorverbinding tussen de in 1933 voltooide snellijn 50A (Gent-Brussel) en Essene-Lombeek op de 'oude' lijn 50. Zo konden de sneltreinen uit Oostende en Gent verder naar Brussel-Noord zonder omweg over Denderleeuw, toen de Noord-Zuidverbinding (1952) nog niet bestond. Dit is alvast wat de dienstregeling van 1935 laat uitschijnen. Nadien is ze in onbruik geraakt, of nog even in stand gehouden als dienstspoor of strategische verbinding, tot bij de NMBS de afbraakmicrobe toesloeg. Maar over dit spoortje is verder nergens de minste informatie te vinden, zelfs niet op die inventarissen van het (gewezen) spoorwegnet die absolute volledigheid nastreven. Vandaag is deze betonnen brug nog steeds mooi te zien vanop lijn 50A en lijkt hij wel gegoten om de eeuwigheid te trotseren. Hopelijk komt niemand op de onzalige gedachte dat dit relict toch maar ‘in de weg staat’ en op deze lokale landweg ‘het verkeer hindert’...

Dernier vestige du raccordement direct depuis la 'nouvelle' ligne 50A vers la gare de Essene-Lombeek, sur l'ancienne ligne 50 - vraisemblablement parcouru par les trains directs vers Bruxelles-Nord avant l'ouverture de la Jonction Nord-Midi (1952).

Wideumont - dichtgemetseld

Dichtgemetselde tunnelportalen, opgevulde tunnelpijpen, dichtgegooide sleuven en bruggen, zo hebben we er al vele tientallen meegemaakt. Maar een dichtgemetselde brug? En toch. Daarvoor moet je in Wideumont zijn, in de schaduw van de KMI-mast, met deze brug van een lokale weg over de amper tien jaar geleden nogal ‘stoemelings’ opgebroken en nu al dichtgegroeide spoorlijn van Libramont naar Bastogne (16 juli 2016). De juiste toedracht kennen we niet. Was de brug misschien bouwvallig? Doorgaans wordt hij dan verstevigd… of dichtgegooid. Maar dichtgemetseld? Of zit daar een slinkse zet achter? Het is bekend dat voor- en tegenstanders van een heropening mekaar met de nodige (tegen)argumenten om de oren slaan. Is met dit voldongen feit het pleit nu beslecht?
Al weet men nooit. Bastogne is geen onbelangrijke stad. Wat brengt de (verre) toekomst? Een strook grauw asfalt? Of beter?

Chose bizarre que ce pont près de Wideumont, par-dessus la ligne 163 (Libramont-Bastogne et au-delà), aujourd'hui hélas déferrée. Plutôt que de démolir l'ouvrage pour combler la tranchée ferroviaire totalement envahie par la végétation, on l'a simplement muré, comme si c'était un tunnel désaffecté.

St-Nicolas (Liège)

Behoorlijk intrigerend deze oude en meermaals verstevigde brug onder de drukke Rue ST-NICOLAS in de gelijknamige gemeente, hartje Luikse agglomeratie. Hierdoor liep ooit de schimmige en steile lijn 32, van Ans-Est (later Ans) naar Flémalle-Grande. Een ringlijn kun je ze echter niet noemen, en reizigersverkeer heeft ze nooit gehad. Haar enige bestaansreden waren de talrijke steenkoolmijnen op deze steile Maasflank, en toen na de oorlog het baanvak voorbij de brug werd opgebroken ging de kolentrafiek over Ans. Toch bleef het spoor onder de brug door nog in gebruik als kopspoor voor het rangeren van de kolentreinen vanuit de laatste mijn, Espérance & Bonne-Fortune – hoop en goed geluk. Dit laatste heeft echter niet mogen baten.
Vandaag zijn de mijngebouwen en -installaties gesloopt, de spoorlijn uitgebroken, de spoorwegzate naar Ans gebetonneerd (niet geasfalteerd!) en de brug geleidelijk opgevuld. Op deze foto van 22 juni 2007) is de klus bijna geklaard. Twee jaar later al verrees aan de zuidkant (achter de brug) een nieuw gebouwencomplex, beneden bankkantoor, boven appartementen. En aan deze kant? De bakstenen borstwering langs de Rue St-Nicolas staat er nog, de brug ook, en beneden gaapt de diepte van de oude spoorwegsleuf, zij het bijna volledig dichtgegroeid. Al goed dat hier en daar nog een herinnering uit het industrieel verleden overblijft. Maar hoelang nog?

Le pont sous la Rue St-Nicolas, près de Liège, ne mène pas bon train. Lorsqu’après la guerre la voie vers Flémalle-Grande fut démontée, c’est par l’autre bout, vers Ans, que transita le trafic des charbonnages voisins. Toutefois, sous le pont, les rails restèrent en place comme tiroir de manoeuvres pour les convois de la dernière houillère, Espérance & Bonne-Fortune. Aujourd’hui ces installations ont disparu, et la démontage de la voie fut l'occasion rêvée de bétonner l’assiette ferroviaire et de combler la tranchée derrière le pont. Lente agonie presque consommée ce 22 juin 2007. Deux ans plus tard l’immobilier s’était déjà installé sur le site ainsi récupéré. Côté nord par contre le parapet en briques est toujours là, tout comme le pont, surplombant la tranchée envahie par la végétation.

Muizen

Gekneld tussen twee andere bruggen over het donkere water, deze spookbrug op een even raadselachtig spooktracé. Hoewel de in 1984 stellig beloofde stopplaats ‘Plankendaal’ (bij Mechelen) er nooit gekomen is, kan je toch met de trein naar het dierenpark, zij het dan vanaf station Muizen, te voet via een binnenweg. Na 600 meter langs spoorlijn 53A (richting Leuven) duikt het pad in een betonnen koker door de spoorberm en kom je zo terecht langs een van de twee armen van de Barebeek, een traag vloeiende waterloop met grauw, donker water, die wat verder in de Dijle uitkomt en nu en dan de hele omgeving onder water zet. Kort daarna duiken wandelpad en beek onder lijn 27B (naar Hofstade en Vilvoorde). Daar tussenin ligt echter nog een brug, ditmaal zonder sporen, evenmin als op de aanliggende en goeddeels dichtgegroeide spoorberm. Met de vraag waartoe die ooit kan gediend hebben, te meer daar de spoorlijnen rondom nog allemaal in dienst zijn. Een overbodig geworden verbinding naar of uitloper van het veel te grote vormingsstation van Muizen? Zo ziet het er alleszins naar uit. In elk geval een mooi stukje spooktracé, zo’n 800 meter, plompverloren binnenin de spoordriehoek Muizen-Hever-Hofstade (16 september 2008).