Vergeten sporen

VERGETEN SPOREN

Voies oubliées

Stukken spoor die zijn blijven liggen na de opbraak, op een moeilijke plek (een overweg), buiten het spoorwegdomein (privé-aansluiting), of inderdaad ‘vergeten’, zo kom je er hier en daar nog wel tegen. Soms laat men een heel baanvak ongemoeid met het oog op toeristische uitbating, al dan niet met spoorfietsen.
Daarnaast gebeurt het wel dat men hier of daar (vage) toekomstplannen heeft, maar met schier hetzelfde resultaat wegens eindeloos getalm.
En dan heb je nog baanvakken die vooralsnog in dienst blijven als industriële aansluiting, soms onder een ander lijnnummer – waarbij de vroegere functie al gauw in de vergeethoek geraakt.

Halluin (2019)

Gaverbeek

Mignault

Waterschei

Neerpelt

Ook al zijn er mogelijkheden genoeg – en een onverwachte vondst is nooit uit te sluiten – toch blijft tegenwoordig het aantal ‘vergeten’ sporen veeleer bescheiden, zeker in België, en vooral in Vlaanderen, waar men al vrij snel ‘schoon schip’ wil maken. Ook in Duitsland gaat men vaak vrij snel over tot afbraak.
In Frankrijk daarentegen…

Hierna enkele verkenningen op verlaten maar (nog) niet opgebroken spoorlijnen, o.m. bij HAIE DE BELLAIN, op RONSE - FRASNES, WAREGEM - ST.ELOOIS-VIJVE,
HERENTALS - GROBBENDONK, en op een hele reeks andere locaties.

Speciale aandacht is er voor wat overblijft van de VENNBAHN, vooral dan in Raeren, maar ook in Sourbrodt, digt alles op een aparte pagina.

En dan heb je onderaan nog de FOTOGALERIJ. met een hele reeks locaties waar enkele rails of zelfs een hele lengte vergeten spoor de herinnering aan het spoorse verleden op die plek tot op heden nog heel even gaande houdt.

Le démontage d'un tronçon ou d'une ligne ferroviaire ne signifie pas forcément la disparition de tous les rails. Plus d'une fois un oubli ou une négligence quelconque nous laisse quelque surprenant vestige. Beaucoup d'entre eux défient les années, les décennies, voire plus encore, Ci-après, nous vous présentons plusieurs tronçons de ligne et autres sites ferroviaires ayant jusqu'à présent échappé aux démolisseurs, particulièrement le peu qui subsiste de la regrettée Vennbahn. Plusieurs vues de la galerie au bas de cette page contiennent un lien vers une autre page sur ce site.

EN DAN NOG DIT...
Na de oorlog bleven uit militair-strategische overwegingen zowat overal afgedankte spoorlijnen nog decennia gewoon liggen,
al kregen sommige nu en dan een summiere onderhoudsbeurt.
Tot Defensie einde vorige eeuw tot de slotsom kwam dat men er evengoed zonder kon, en men de vele kilometer rottende dwarsliggers en sporen, overgroeid met oerwouden van braam- en andere struiken, niet snel genoeg kon uitbreken.

VOOR WIE ECHT OP ZOEK IS NAAR TROOSTELOZE TAFERELEN VAN VERLATEN SPOORLIJNEN EN GEBOUWEN
GAAN WE DE MOGELIJKHEID NA OM VIA ONS ARCHIEF EEN HALVE EEUW TERUG IN DE TIJD TE GAAN,
TOEN HET LAND NOG BEZAAID WAS MET DERGELIJKE VERKOMMERDE OVERBLIJFSELEN.

Een voorsmaakje krijg je alvast met de begin 2024 opgestarte pagina 'VERDWENEN STATIONS'.
Wordt beslist vervolgd...

de Spoorlijn naar nergens

Op 12 augustus 2010, zo'n vijftien jaar na de opbraak van lijn 163 naar Bastogne, kon je voorbij het station Gouvy nog dromen dat het niet al te begroeide spoor gewoon zat te wachten op een heropening van deze prachtige lijn. Zelfs dat het er voorbij de toegangswissel nog af en toe bereden uitzag. Helaas niet veel meer dan als uitloopspoor voor de sporenbundel van Gouvy, een functie die het sindsdien kwijtspeelde, zeker na verwijdering van deze wissel in 2015. Toch ligt het nu afgesneden spoor er nog steeds, en loopt zelfs verder doorheen een vrij diepe uitgraving, zij het meer en meer opgeslokt door de oprukkende vegetatie.

Wat overblijft van lijn 163 naar Bastogne voorbij Gouvy - of is er nog meer?
links lijn 42 naar Troisvierges (12 augustus 2010 en 13 oktober 2018)

15 februari 2019

Waarom deze brokstukken niet opgeruimd werden? Blijkbaar werd de doorgang gauw weer vrijgemaakt en lag de rest niet echt in de weg (hieronder). Maar de NMBS was niet langer geïnteresserd in deze spoorlijn. Het onderhoud bleef dus minimaal, zolang er maar veilig kon gereden worden. En vermits zo'n ruïne ver genoeg van de bewoonde wereld lag en niemand in de weg stond mocht ze gewoon blijven liggen. Allicht een van de laatste overblijfselen van het Ardennenoffensief...

Nieuwsgierig als je bent volg je dit verlaten spoor doorheen de behoorlijk wispelturige begroeiing die de spoorbedding ingepalmd heeft en dit vergeten spoor hoe langer hoe meer aan het oog onttrekt. En dan ineens, zo’n 700 meter voorbij de uitgebroken wissel, stopt het (hieronder, op 15 februari 2019). Zomaar, zonder eindbuffer of wat dan ook, te midden van het dichte struikgewas. Eenmaal de verrassing voorbij strompel je nog wat verder. En sta je plots aan de voet van een wel heel ongewone ruïne - weinig meer dan een chaotische ophoping van enorme betonblokken.

Bij nader inzien blijkt de betonmassa die hoog boven je uit torent de ruïne van een brug die ooit deze spoorlijn overspande. Maar evenmin als zoveel andere was deze niet bestand tegen de hevigheid van het Ardennenoffensief in 1944-45. Wie precies deze brug opblies laten doet hier niet toe. Feit is dat dit destijds de beste manier was om de opmars van vijandelijke troepen te dwarsbomen die zich destijds per spoor verplaatsten of daardoor bevoorraad werden.

Mogelijk werd dit stukje spoor bij de opbraak in 1995 behouden met het oog op de verdere ontruiming van deze moeilijk bereikbare site. Intussen zijn we al 30 jaar verder.

Haie de Bellain (Gouvy) - 23 april 1975

Intriguant, cette voie abandonnée qui, dès la sortie de la gare de Gouvy, se détache de la ligne de Luxembourg pour s'enfoncer dans une profonde tranchée où, de plus en plus, la végétation reprend ses droits. 700 mètres plus loin, la voie s'arrête brusquement, à peu de distance d'un amas d'énormes blocs en béton. Ce sont les ruines d'un passage supérieur dynamité, lointaine et ultime relique de la bataille des Ardennes, abandonnée là par une SNCB qui ne s'intéressait plus à cette belle ligne et ne demandait qu'à s'en débarrasser. Ce qui fut chose faite en 1995, lorsque la voie fut démantelée, laissant depuis cette ruine défier le temps et les éléments.

naar Flémalle-Grande (ex-lijn 125)

Einde de jaren 60 onderging de voormalige Nord-Belgelijn tussen Liège en Namur (lijn 125) een hele metamorfose. Niet alleen werd deze belangrijke spoorlijn geëlektrificeerd, maar gelijk werd in Huy een nieuwe tunnel gegraven en kwam er een nieuw tracé tussen Pont-de-Seraing en Flémalle-Grande, over een afstand van bijna 3 km. Voor dit laatste werd evenwel gebruik gemaakt van het parallel verlopende baanvak van de verlaten lijn 32 uit Ans zodat er al bij al amper onteigend moest worden. Gelijk liet dit toe om de vrijgekomen gronden aan weerskanten van het opgegeven NB-station Jemeppe-s/Meuse te herbenutten, niet in het minst voor de toen nog florisserende staalindustrie, kant Flémalle.

Zowat de helft van dit oude tracé is vandaag uit het landschap gewist. Aan de achterzijde van dit staalcomplex is de oude lijn 125 naar Flémalle-Grande evenwel nog steeds aanwezig, op dubbelspoor nog wel, en dit over een afstand van 530 m (hierboven op 26 januari 2018), om dan aan te sluiten op de plaatselijke industriesporen onder het lijnnummer 271. Een van beide sporen is nog in gebruik, het ander dient veeleer als uitwijkspoor, gedeeltelijk toch.
Onderweg vinden we twee overwegen: Rue du Laveu en Rue Emile Royer (resp. hierboven en hieronder). Allebei hebben nog hun baanwachtershuisje uit het NB-tijdperk en zijn thans bewoond. Dergelijke huisjes zijn vandaag heel zeldzaam geworden. Deze bij het station Marche-les-Dames werd nog geen 10 jaar geleden afgebroken.

Voorbij de tweede overweg loopt dit stukje spoorlijn uit op een kleine sporenbundel die vlak voor de kerk van Flémalle-Grande afbuigt naar een paar industriële vestigingen langs de Maasoever. Deze bundel ligt echter niet op maar naast het oorspronkelijke tracé waarop nu een verbindingsspoor loopt dat geleidelijk opklimt (2e foto hieronder) om zich 700 m verder, rechts van de kerk, naast de opgehoogde lijn 125 te voegen ter hoogte van de huidige halte Flémalle-Grande, al ligt de eigenlijke vertakking pas 1 km verder, vlakbij de halte Leman. De foto's zijn van 2018, maar de situatie is vandaag zo goed als ongewijzigd.

Fin des années 60 la ligne 125 ex-Nord Belge connut une série de grands travaux préalables à son électrification. Ainsi, un nouveau tunnel fut creusé entre Huy et Statte, et son tracé dévié sur près de 3 km à hauteur de Jemeppe-s/Meuse en réutilisant la section parallèle abandonée de la ligne 32. Les terrains ainsi libérés furent mis à profit pour l’implantation de diverses entreprises, surtout métallurgiques. Toutefois, côté Flémalle-Grande, une section de 530 m environ resta en place et intégrée telle quelle dans le complexe ferroviaire industriel existant, sous le numéro 271. Sur ce tracé, deux maisonnettes toujours habitées mais d'un type devenu bien rare rappellent l’époque Nord-Belge. Une des deux voies principales toujours présentes est utilisée de façon régulière, l’autre servant de tiroir de manoeuvres. Au-delà, longeant un petit faisceau de trois voies (ci-devant), une voie unique posée sur l’ancien tracé s’élève peu à peu et rejoint 700 m plus loin l’actuelle ligne 125 à hauteur de la halte de Flémalle-Grande, surélevée elle aussi. Toutefois, la bifurcation se situe près de la halte suivante (Leman), un bon km plus loin. Les vues sont de 2018, mais depuis la situation est restée quasiment inchangée.

Isières (ex-lijn 94)

De stopplaats Isières op 9 maart 1984, drie maand voor het einde. Hiernaast dezelfde plek bijna 40 jaar later.

Het thans verdwenen station Isières op lijn 94 Halle-Blandain (Franse grens) was door de jaren heen gedegradeerd tot een onbemande stopplaats. Tot in juni 1984, toen het beruchte IC/IR-plan koudweg komaf maakte met meer dan 200 kleine stations en stopplaatsen. Amper 2 jaar later werd het 20 km lange baanvak tussen Mark en Ath vervangen door een meer rechtstreeks tracé, o.m. bedoeld om het ‘carcan de fer’ rond Ath op te heffen. Het werd echter een maat voor niets, want vanuit Ath bleef het baanvak naar Ghislenghien in gebruik voor de bediening van de industriezone aldaar, zij het op enkelspoor als industrielijn 287. Zoals overal elders keerden de aangesloten bedrijven echter een voor een het spoor de rug toe. Laatste in de rij was GEFCO, invoerder van de Franse auto’s Peugeot en Citroën. En terwijl kort voordien nog langs het hele parcours langgelaste recuperatierails waren neergelegd om het stilaan doorgesleten spoor te vervangen, ligt ex-lijn 94 (nu 287) er sinds 2021 verlaten bij.
We maken ons weinig illusies over de toekomst van deze 10 km lange restlijn: verwijdering van de recuprails en opbraak van het spoor. Allicht gevolgd door het asfalteren van de aldus vrijgekomen spoorbedding.

ISIÈRES - ex-lijn 94 (thans 287) op 9 februari 2023 - hierboven wat overblijft van de stopplaats, hierna het begin van de grote bocht naar Lanquesaint en Ath, op de eerste overweg voorbij de stopplaats

Deux ans après la suppression de la halte d'Isières, le tracé de la ligne 94 Halle-Blandain fut rectifié, délaissant ainsi la longue section Marcq-Ath (20 km). Malgré l'intention de faire sauter le 'carcan ferroviaire' autour de Ath, la section Ghislanghien-Ath (10 km) fut maintenue, mais comme ligne industrielle n°287 à voie uniqe pour la seule desserte du zoning de Ghislenghien. Cette desserte fut abandonnée en 2021, malgré le projet bien visible de renouveler la voie avec de longs rails de récupération.

van Ronse naar Frasnes (lijn 86)

Over de huidige toestand van dit 10 km lange baanvak heerst op het internet heel wat onduidelijkheid. Afgaande op sommige websites werd het spoor daar al jaren geleden volledig opgebroken. Niets is minder waar. Dit is alvast wat onze correspondent uit de streek in 2022 ter plaatse kon vaststellen - wijzelf dit voorjaar nog - en zijn foto’s spreken voor zich. Oordeel zelf.
Wel is het zo dat de overwegen begin deze eeuw al werden uitgebroken, maar verder is het spoor nog steeds aanwezig, zij het niet altijd waarneembaar door de overheersende plantengroei.

Ronse, 24 april 2022

Ter hoogte van het dorp St-Sauveur, tussen de stations Dergneau en Anvaing, wordt een stuk van de verlaten spoorlijn tegenwoordig gebruikt als wandelpad, tussen de bomengroei door die het tracé goeddeels heeft ingepalmd (hiernaast).

Even voorbij het bijna volledig uitgebroken stationsemplacement van Ronse is het spoor richting Frasnes-lez-Anvaing en Leuze nog steeds aanwezig, maar op heel wat plaatsen flink overwoekerd. Hier echter, vlak buiten Ronse, zou je haast gaan denken dat het er gebruiksklaar bijligt, maar schijn bedriegt: een aantal dwarsliggers werd een tijd geleden wel weggehaald (hiernaast), maar om ons onbekende redenen is men niet verder gegaan met de ontmanteling.

St-Sauveur, 7 februari 2022

Wil je dit pad verder volgen richting Anvaing, dan doe je dat best in het laagseizoen, zoals hieronder (links), vlak voor de overweg aan het voormalige stationsemplacement van Anvaing. En anders moet je je meer dan eens een weg banen tussen de struiken en doorheen het hoge gras dat vanaf de lente de spoorlijn inpalmt.

Bien que la plupart des voies soient enlevées en gare de Renaix, disparues aux passages à niveau, et la ligne démontée à partir de Frasnes-lez-Anvaing, et en dépit de certaines informations alarmistes, la section Renaix-Frasnes (10 km) est toujours en place à l’heure qu’il est. Abandonnée depuis près d’un quart de siècle, en grande partie envahie par les broussailles et quasiment invisible depuis la voie publique, cette voie fantôme gît là, apparemment oubliée, si ce n’est comme sentier de randonnée à hauteur de Saint-Sauveur entre les anciennes gares de Dergneau et d’Anvaing (vues du 7 février 2022 ci-devant).

Anvaing, 19 maart 2018

Anvaing

Voorbij dit station, waarvan verder niets overblijft, op het spoor na, bereik je het koninginnenstuk van deze lijn: een immense verkeerswisselaar, midden de jaren 80 gebouwd voor een nooit aangelegde expressweg van de E428 naar Ronse, en waaronder onze spoorlijn zich een weg baant doorheen een ca. 130 m lange tunnel. Beide infrastructuren liggen er verlaten bij, zijn voor het grootste deel overwoekerd, en enkel zichtbaar en bereikbaar in het laagseizoen - en dan nog, toen deze foto's gemaakt werden (24 april 2022)

Il en va de même pour l'énorme échangeur routier au-delà de cette dernière, construit dans les années 80 pour un route express jamais réalisée, et sous lequel la voie toujours en place se faufile en oblique par un tunnel de près de 130 mètres. Deux infrastructures abandonnées se superposant en attendant vainement des jours meilleurs. Alors qu’en basse saison et par endroits la voie y reste relativement visible, voire visitable, c’est la nature qui, dès le printemps, reprend rapidement le dessus, comme le démontre cette vue récente près de l’ancienne halte d’Ellignies-lez-Frasnes..

Ook de foto hiernaast, van op de overbrugging vlak na de tunnel, richting Frasnes, kon alleen gemaakt worden voordat de vegetatie weer volop in gang zou schieten (19 maart 2018). Amper één maand later is daar al geen beginnen meer aan, en nog minder in volle lente, te oordelen naar de recente foto hieronder bij valavond, op de voormalige overweg van Ellignies (even voor Frasnes, vanaf waar de rest van lijn 86 jaren geleden werd uitgebroken).

Ellignies-lez-Frasnes, 15 mei 2022

Ruien

Ruien - voormalig bevoorradingspoor naar de kolencentrale (23 februari 2018)

Alors que la ligne d'approvisionnement n°85 et la centrale électrique de Ruien, toutes deux abandonnées et démantelées, ont disparu depuis bien d'années déjà, la voie de raccordement entre les deux est toujours en place, y compris la signalisation routière (23 février 2018). Las, 5 ans plus tard ce site est devenu méconnaissable, et seuls ces quelques rails perdus dans la chaussée nous permettent de nous'y retrouver. En attendant une nouvelle couche de tarmac?

hiernaast in 2023 (foto StreetView)

Na opheffing van de reizigersdienst in 1959 bleef het baanvak Leupegem-Ruien (lijn 85) nog 40 jaar lang in gebruik voor goederenverkeer, met een aanzienlijke kolentrafiek voor de bevoorrading van de elektrische centrale van Ruien. Rond de eeuwwisseling werd de spoordienst echter gestaakt ten voordele van de aanvoer per binnenschip. In 2018 is de centrale ontmanteld en de spoorlijn opgebroken, op deze stille getuige na (hiernaast): de spooraansluiting tussen lijn 85 en de centrale, verkeerslichten incluis, bijna 20 jaar na het einde. In 2023 is deze site onherkenbaar veranderd, of toch zo goed als: het terrein van de kolencentrale is genivelleerd, daar rechtover staan nu nieuwe woningen, en van de spooraansluiting blijven enkel nog wat rails in het wegdek over - tot de wegbeheerder ertoe komt deze te vernieuwen...

Langs de Gaverbeek (van Waregem naar St-Eloois-Vijve, lijn 68)

Het natuurgebied ‘De oude Spoorwegberm’, opgebouwd in en rond het verlaten baanvak Waregem - St-Eloois-Vijve, op de oude lijn naar Ingelmunster, en beheerd door Natuurpunt, mag je wel uniek noemen. Immers, het sinds midden de jaren 80 ongebruikte spoor is er nog grotendeels aanwezig, zij het compleet onberijdbaar en gedeeltelijk overgroeid. Wat de vereniging niet weerhouden heeft om er een uit Polen afkomstige reizigersrijtuig te plaatsen als (stilstaand) onderkomen voor de beheerders van het natuurgebied. Het spoor zelf is ruim 1 km lang, vanaf halfweg de scherpe bocht na Waregem tot voorbij de lage brug over de Gaverbeek. Het overige deel van het tracé werd jaren geleden echter ingepalmd voor een nieuwe toegangsweg naar de parking van het ziekenhuis, tot aan het voormalige station St-Eloois-Vijve dat nog steeds aanwezig is en waar een kort stukje spoor werd ingebed in de asfaltlaag naast het station (rechts op de foto, 16 februari 2018). Toch niet als troostprijs?

Une belle portion de la courte section Waregem-St-Eloois-Vijve, de l’ancienne ligne vers Ingelmunster, est aujourd’hui gérée comme réserve naturelle par l’association Natuurpunt. Particularité surprenante, la voie subsiste sur plus d’un km, quoique inutilisable, avec une ancienne voiture voyageurs Polonaise comme pied-à-terre fixe pour les volontaires de l’association. Au bout du parcours, un joli ponceau en briques sur le Gaverbeek, peu avant l’ancienne gare de St-Eloois-Vijve, en excellent état, et où une infime portion de voie a été figée dans la couche de tarmac face à la gare (à droite sur la photo ci-devant).

Herentals-Grobbendonk

Je kan ze tellen op de vingers van één hand, de militaire en strategische spoorlijnen en spooraansluitingen die in de periode 1990-2010 de stelselmatige afbouw van dit specifieke net en de daaropvolgende tabula rasa overleefd hebben. Zelfs onlangs nog moesten we met lede ogen vaststellen hoe op zijn beurt ook het grote 'kamp' van Leopoldsburg genadeloos werd afgehaakt.
Een van de eerste 'slachtoffers' was de militaire spoorlijn van Herentals naar Grobbendonk. Deze relatief recente spoorlijn kwam pas na WO ll tot stand ter bevoorrading van een groot brandstoffendepot van het Britse leger, tussen het dorpscentrum en het Albertkanaal. Uiteraard was het deze laatste die met de meeste pluimen ging lopen, zodat de spoorlijn weinig gebruikt werd, en helemaal niet meer na de overname van het depot door het Belgische leger begin de jaren 70. In 1980 stond ze er duidelijk al vele jaren ongebruikt bij (hiernaast en hieronder), maar bleef niettemin behouden voor het geval dat... Pas enkele jaren later kreeg de NMBS dan toch de toestemming om de aansluitingswissel uit te breken. Maar in tegenstelling tot de meeste andere militaire én strategische spoorlijnen werd het spoor niet opgebroken. En dus ligt het er vandaag nog, na ruim een halve eeuw in onbruik.

HERENTALS goederenbundel - begin van de scherpe bocht (14 mei 1980)

Van begin- tot eindpunt telt de spoorlijn in vogelvlucht ruim 6 km, uitwijk- en andere sporen niet meegerekend. Een opvallend scherpe bocht vanaf de goederenbundel van Herentals - een en ander inmiddels uitgebroken - bracht het militaire spoor op het noordelijke jaagpad van het Kempisch kanaal, waarvan het westelijk deel - inclusief de bochtige doortocht door het stadscentrum - rond 1930 verlaten werd na de ingebruikname van het Albertkanaal. Nog voor WO ll werd deze kanaalarm grotendeels gedempt, maar blijft toch nog redelijk zichtbaar vlak na de scherpe bocht van de spoorlijn (foto's hierboven en hierna, op 5 februari 2019). Daarlangs hebben enkele sashuizen het overleefd, al zijn ze niet altijd als dusdanig herkenbaar. Tot aan de militaire opslagplaats vormen het oude kanaal en de nog steeds anwezige spoorlijn het natuurgebied De Roest dat aansluit bij het natuurreservaat Vuilvoort tussen het kanaal en de Kleine Nete en dankzij een 5 km lange wandellus goed bereikbaar is.

Bij de uitbouw van het natuurgebied werd over de eerste 300 meter de overtollige plantengroei verwijderd, met behoud van de inheemse soorten. Hierdoor is voorbij de verdwenen scherpe lus het spoor opnieuw mooi zichtbaar, boven op de oude kanaalberm. Verderop blijft de spoorlijn zelf grotendeels overwoekerd en compleet onbruikbaar, hier en daar zelfs ingepalmd door bomengroei (hiernaast), en als dusdanig amper nog zichtbaar, behalve op enkele overwegen, en dan nog...
Deze verkenning bleef dan ook beperkt tot de eerste 1700 meter voorbij het huidige rondpunt vlakbij de overweg, midden op het tracé van de scherpe lus, tot aan de site van sluis nr.12 (hieronder rechts). Mogelijk zijn er verderop hier of daar nog zichtbare stukken. Zeker is wel dat binnen het militaire domein de sporen einde vorige eeuw volledig werden opgebroken.

Alors que la plupart des lignes et raccordements militaires et stratégiques ont été démontés, la grosse majorité entre 1990 et 2010, la voie militaire de Herentals à Grobbendonk, bien qu’abandonnée depuis un demi-siècle, est toujours en place aujourd’hui sur 4 km environ. Etablie au lendemain de la dernière guerre sur une des digues d’un ancien canal, pour la desserte d’un dépôt de carburants de l’armée brittanique, elle n’a jamais beaucoup servi. Finalement déconnectée du réseau SNCB dans le courant des années 80, elle sombra bien vite dans l’oubli. Totalement recouverte d’une végétation épaisse et quasiment impénétrable, elle fut incorporée dans la zone naturelle ‘De Roest’ comprenant également le site remblayé de l’ancien canal, et presque complètement dégagée sur les premiers 300 mètres du parcours. Une piste cyclo-piétonne permet de suivre le reste de la ligne, à peine visible, jusqu’à la zone restée militaire, où les voies ont été enlevées.

Geraadpleegde bronnen (sources consultées)
MILITAIRE SPOORLIJNEN IN BEGIË (Wim De Ridder), TSP Edities, Mons, 2016
Documentatie NATUURPUNT
TOPOGRAFISCHE KAARTEN (reeks 16) op 1/20000 en 1/25000, MGI/NGI, Brussel

SPOORLIJN 29

Wolfstee/Veldhoven

Op zoek naar laatste eindjes kwamen we terecht op de aftakking van goederenlijn 207 bij Wolfstee op wat overbleef van lijn 29 richting Aarschot. Jarenlang moesten de goederentreinen uit Antwerpen eerst doorrijden tot het Albertkanaal, dan achteruit tot op lijn 29, daar opnieuw kopmaken om lijn 207 op te rijden, en zo verder langsheen het kanaal. Met andere woorden: een zigzagbeweging op wat we gerust een perfect dubbel keertracé kunnen noemen op het Belgische spoorwegnet. Gelijk ontsnapte dit allerlaatste stuk van het baanvak naar Aarschot aan de ontmanteling - toch nog goed voor zo’n 2,5 km, tot aan de E313.

WOLFSTEE - de scherpe bocht richting Aarschot, met armsein, op 16 mei 1979 - hierna dezelfde plek (met brug) op 22 februari 2019...

Helaas, nadat we van een nieuwe en rechtstreekse aftakking van lijn 207 gehoord hadden en eindelijk ter plekke geraakten, veel te laat natuurlijk, had de tabula rasa al toegeslagen, en keken we beteuterd naar de spoorloze keienbedding waarnaast een ontmantelde seinpaal ons machteloos stond aan te staren. Dat hadden we kunnen weten!

Pas later ontdekten we dat de afbraakploeg maar half werk had geleverd. Wij in zeven haasten terug naar ginder. En ja, grotendeels overwoekerd door een haast ondoordringbare muur van in elkaar gestrengelde braamstruiken vonden we ruim één kilometer vergeten spoor terug, tot vlak voor de brug van de E313, waar het spoor heeft moeten wijken voor een laag asfalt...

De brug over de Herenthoutseweg...

...met aan weerskanten een aparte tunnel voor fietsers (en voetgangers)

Lijn 29 - de laatste meters spoor, tot voor de E313, daarna is er alleen nog asfalt (22 februari 2019).

Dit sterk afbuigende stukje spoorlijn van 2,5 km, van de brug over het Albertkanaal (vertakking Wolfstee) tot de E313, kwam pas tot stand in de jaren 30 van de vorige eeuw ter vervanging van het rechtstreekse tracé vanuit het station Herentals, dat moest wijken voor de aanleg van het Albertkanaal. Kenmerkend zijn de gebetonneerde bruggen op dit nieuwe baanvak dat zonder overwegen werd aangelegd.
Van het oorspronkelijke tracé is zo goed als niets terug te vinden, hooguit hier en daar wat perceelsgrenzen (zie ook foto hiernaast). Nu en dan komt de heraanleg van het baanvak Aarschot-Herentals even ter sprake om een rechtstreekse spoorverbinding Leuven-Turnhout mogelijk te maken, maar telkens weer wordt dit nochtans valabel idee vakkundig weggemoffeld.

NB – de recente foto’s geven de toestand einde februari 2019, maar niets zegt dat dit vergeten stuk spoor intussen al niet werd opgeruimd

VELDHOVEN - het nieuwe en het oude tracé komen bijeen ter hoogte van de Herenthoutseweg - zelfs met een flinke portie verbeelding is van het oude tracé (helemaal rechts) niets meer te zien

Noorderwijk-Morkhoven

Vanop wat ooit een overweg was op de voormalige lijn 29 zie je alleen een rechte, eentonig grauwe asfaltlint. Het station zelf werd in april 1975 gesloopt, de spoorlijn zelf verdween einde de jaren 80 richting Aarschot, tien jaar later ook richting Herentals, alvast tot de E313 bij Veldhoven. Het is dat een recente luchtfoto ons de tip gaf, anders hadden we het nooit geweten. Ruim 150 m voorbij de overweg zie je het voormalige uitwijkspoor al mooi liggen. En wat opzij warempel nog een tweede spoor, gedeeltelijk begroeid en mooi aansluitend op de nog steeds aanwezige bakstenen laadkaai. Wellicht heeft men hier de spoorlijn in zeven haasten moeten opbreken om te kunnen asfalteren. Hoe anders verklaar je dat het 450 meter lange uitwijkspoor er zo goed als intact bijligt, mooi zichtbaar onder overhangend en begin februari gelukkig nog bladloos struikgewas.

Halfweg een nog niet zo heel oude wissel voor het 250 meter lange kopspoor waarvan enkele coupons pas heel onlangs uit de spoorbedding werden getrokken. Een ouder exemplaar van deze wissel zie je op de foto hierboven links (18 april 1975) met in de verte enkele wagons voor de lokale kolenhandel en het reeds half afgebroken stationsgebouw van Noorderwijk-Morkhoven.
Al bij al een fraai geheel, maar helaas hopeloos werkloos, ondanks herhaaldelijk geuite intenties om de hele lijn ooit terug in dienst te nemen als essentiële link op de regionale as Leuven-Turnhout. Maar helaas zonder gevolg, althans tot hiertoe.

Uiterst links de wissel van de militaire spoorlijn richting Oosterwijk (foto 18 april 1975), die tot het einde van de 20e eeuw het behoud van lijn 29 rechtvaardigde, zij het enkel nog tot Noorderwijk-Morkhoven. Daarna kreeg het militaire tracé al gauw zijn laag asfalt (foto 5 februari 2019).

Surprenants vestiges sur une ligne abandonnée depuis vingt ans déjà (Herentals-Aarschot). Ainsi, l'évitement et la voie en impasse de Noorderwijk-Morkhoven sont toujours en place, y compris l'aiguillage, et cela malgré l'asphaltage de cet ancien tracé (photos de 1975 et 2019).

Geel Kievermont

Na de oorlog waren de Antwerpse Kempen in het kader van de NAVO jarenlang de uitgelezen locatie voor een hele reeks Britse militaire basissen, o.a. in Grobbendonk en Emblem, de belangrijkste, maar ook in Olen en Geel, die veeleer opslagplaatsen waren. Het merendeel van die kampen had bovendien een eigen aansluiting op het spoorwegnet. Vanaf de jaren 70, maar vooral na het einde van de Koude Oorlog, verdwenen ze een voor een, en bleven de spooraansluitingen verweesd achter, als ze al niet werden opgebroken, zoals tussen Lier en Emblem, of nog tussen Olen (Oosterwijk) en Noorderwijk-Morkhoven (zie hierboven).
Ook het verbindingsspoor naar het ‘Engels Kamp’ bij Kievermont, ten NO van Geel (hiernaast), bleef ter plaatse liggen maar verdween meer en meer tussen het oprukkende struikgewas.

Nadat het militaire terrein in 2015 heringericht werd als speelbos, besloot men de 1,5 km lange spoorlijn om te vormen tot een fiets- en wandelpad en deze aan te sluiten op het Trage Wegennet in en rond Geel. Ditmaal echter zonder de spoorbedding te asfalteren, maar gewoon door de ruimte tussen de nog aanwezige rails op te vullen met een soort gruis, wellicht dolomiet. Deze halfverharding is allicht goedkoper, en geeft het neerslagwater bovendien meer kans om door te sijpelen - in deze tijden van ontoereikend grondwaterpeil en dreigende waterschaarste een wijze en ecologisch zinvollere ingreep dan het hermetisch asfalteren van oude spoorwegzates zoals op zoveel andere plaatsen, vooral dan in het zuiden van het land.
(info: Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete)

Het vrijgemaakte spoor zal weldra worden opgevuld (22 februari 2019)

Waterschei (lijn 21A)

Kan het contrast nog groter? Vlak naast een hypermoderne voetbaltempel (hier buiten beeld) dit modern ogend stationsgebouw, geflankeerd door even moderne lichtseinen. Deze laatste hebben amper gediend, want de modernisering van de seininrichting op dit deel van het Kolenspoor (lijn 21A naar As en verder naar Eisden) viel zowat samen met de gefaseerde sluiting van de Limburgse mijnen, nu al zo'n 30 jaar geleden. Meteen ook het doodvonnis voor het toen nog intens gebruikte spoorwegnet rond Genk. Aan plannen voor de reactivering van het Kolenspoor ontbrak het daarna niet, zelfs nu nog. Wellicht de reden waarom deze verlaten spoorlijn tot vandaag nog steeds op betere tijden ligt te wachten (13 februari 2018).

Encore en bonne santé jusque dans les années 90, le réseau ferrovaire du bassin Limbourgeois subit inexorablement le contrecoup de la fermeture de ses derniers charbonnages. Malgré une nouvelle signalisation bien éphémère et plusieurs tentatives de reprise en trafic touristique et autre, la gare de Waterschei fait piteuse mine en attendant des jours meilleurs, à chaque reprise relégués aux calendes grècques...

Trieu-à-Vallée (lijn 114)

Un bout de tracé ferroviaire perdu d’à peine 200 mètres sur une ligne oubliée, coincé entre l’autoroute et le nouveau canal. Pas la peine de faire le détour, si ce n’était cette courte portion de voie (tout au plus une vingtaine de mètres) tout aussi perdue, juchée sur un passage supérieur surplombant une petite route en cul-de-sac, coupée net par cette même autoroute. Et dire que, sans ce tuyau providentiel, cette vénérable relique de la ligne Houdeng-Soignies serait passée inaperçue (FD, le 20 janvier 2019).

Een vergeten stukje spoorwegtracé op een al even vergeten spoorlijn, amper 200 meter lang, in een afgelegen uithoek, gekneld tussen de autoweg en het nieuwe kanaal. Zo zijn er nog, maar niet noodzakelijk met ook nog een kort eindje spoor (hooguit een 20-tal m) bovenop een brug over een doodlopende weg, een van de weinige die nog intact zijn gebleven op dit in 1959 opgegeven binnenlijntje van Houdeng-Goegnies naar Soignies. En dit alles dankzij een gouden tip, zonder dewelke wij het nooit zouden geweten hebben, laat staan gevonden (FD, 20 januari 2019).

Grande Marie (lijn 141)

Nadat begin de jaren 60 spoorlijn 141 op enkelspoor was teruggebracht werd de voormalige N6 (nu N27) tussen Feluy en Seneffe rechtgetrokken en kwam deze overweg tot stand. Niet voor heel lang, want einde de jaren 70 werd dan toch een punt gezet achter de lokale goederenbediening. Toch duurde het nog tot februari 1986 eer het spoor werd uitgebroken. Behalve dan, zoals in die tijd wel meer gebeurde, op de overweg. Dat was een zorg voor de toenmalige 'Bruggen en Wegen' wanneer ze de steenweg zouden aanpakken. Maar tot op heden is dit nog altijd niet gebeurd. En dus, ruim 30 jaar later, is dit stukje spoor nog steeds aanwezig onder het asfalt dat deze 'vergetelheid' moest toedekken.

Grande Marie (Seneffe) - de toenmalige overweg op lijn 141, met in de verte de brug van de N6 van voor deze werd rechtgetrokken (28 mei 1979). Na de opbraak werd de uitgraving tussen de overweg en de brug volledig opgevuld met ??? en aan de natuur teruggegeven (30 december 2018).

L'ancien passage à niveau de la Grande Marie (Seneffe) existe tounjours - vue de droite, le 30 décembre 2018 - même s'il ne s'agit plus que d'une infime portion de voie noyée dans la chaussée, alors que la tranchée de la ligne 141 entre le PN et le pont (au loin sur la vue de gauche, de 1979) a depuis été soigneusement comblée.

Terminus Ougrée

Soms vind je, al dan niet toevallig, nog iets uit een lang vervlogen verleden. Zo ook vlakbij de nieuwe NMBS-halte Ougrée, waar ooit het station stond én het eindpunt van de tramlijn Liège-Ougrée – later herleid tot een pendeldienst van op de linker Maasoever, waar de hoofdlijn liep. Enkele jaren voor het einde van het RELSE-net in 1968 (cfr. foto van de maand april) ging dit pendeltje voor de bijl.

Toch, ruim een halve eeuw later, en afgezien van de bedenkelijke staat van dit restspoor, zou je bijna gaan geloven in de terugkeer van de Luikse tram waar al jaren over gepalaverd wordt. Nog wat geduld, misschien komt het ooit zover. Maar niet tot Ougrée, want de brug over de Maas heeft inmiddels de duimen moeten leggen voor een “moderner” exemplaar verderop.

A deux pas de la nouvelle halte SNCB, l’ancien terminus du tram Liège-Ougrée, réduit à une navette depuis la rive gauche peu de temps avant de disparaître, précédant de quelques années la fin du réseau RELSE en 1968. Prélude au retour du tram à Liège? En tout cas pas sur ces voies d’un autre âge, abandonnées depuis plus d’un demi-siècle déjà (vues du 19 octobre et du 26 janvier 2018).

Gantaufet (lijn 155/289)

Op 3 maart 2017 (hiernaast) was spoorlijn 289 nog intact. De overweg op de N87, zichtbaar in de verte, werd na 2020 evenwel uitgebroken (hierboven foto StreetView)

Einde vorige eeuw kwam op initiatief van Idelux een gloednieuwe ruim 4 km lange goederenlijn tot stand tussen wat overbleef van lijn 155 (van Marbehan tot Croix Rouge) en de industriezone Gantaufet, vlakbij Etalle. Het bedrijf Valvert, voor de productie van mineraal water richting Frankrijk, was de enige klant. 10 jaar later schakelde dit bedrijf echter over op wegvervoer. Sindsdien ligt deze moderne spoorlijn er verlaten bij en werd de overweg op de N87 enkele jaren geleden zelfs uitgebroken.

La ligne industrielle 289 vers le zoning de Gantaufet près d'Etalle fut nouvellement contruite fin du siècle dernier sur initiative d'Idélux. 10 ans plus tard l'entreprise Valvert, le seul client, passa au transport routier.
Depuis, la ligne n'est plus desservie et le PN sur la N87 fut même supprimé peu après 2020.

Ossegem

Deux immeubles-tours qui s'écartent pour laisser passer une paire de rails? Dans les années 60 peut-être. Mais aujourd'hui? Hélas, ce raccordement au quartier général de Delhaize de la Rue d'Ossegem à Molenbeek-St-Jean n'est plus utilisé depuis un bon bout de temps déjà. Pas plus que cet autre portion de voie qui le croise en face de la station de métro Beekkant (11 mai 2014).
Une bonne partie de la voie ci-contre existait encore vers 2023, ainsi que celle vers Delhaize entre les deux immeubles-tours.

In Zwitserland doen ze het, maar elders is het vergeefs zoeken naar een distributieketen die (nog) gebruik maakt van het spoor. Nochtans moet het hier in St-Jans-Molenbeek nog niet zo bijster lang geleden zijn dat dit stukje spoor naar het hoofdkwartier van Delhaize aan de Ossegemstraat nog in gebruik was. Te oordelen naar de vrije ruimte tussen beide woontorens moet dit zelfs een (heel) belangrijke spooraansluiting zijn geweest, dat men die dure bouwgrond zomaar ‘onbenut’ heeft gelaten. Probeer dat vandaag eens en ze verklaren je voor gek.
Daar vlakbij, rechtover het metrostation Beekkant, vind je bovendien nog een ander goederenspoor, al even verlaten, zij het kruiselings over het Delhaizespoor. En dan maar al die vrachtwagens uit de smalle straten willen houden? (de foto is van 11 mei 2014 – het Oxfammagazijn heeft inmiddels plaats geruimd voor ‘Galerie de la Recup’)

In 2023 lagen deze sporen er nog, gedeeltelijk toch, o.m. tussen beide woontorens en aan de hoofdgebouwen van Delhaize, en op het andere spoor aan weerszijden van de kruising hieronder.

Ougrée

Un passage à niveau sans rails? Cela existe. Comme ici à Ougrée, où l'on n'a pas attendu un démontage pour couler une nouvelle couche de bitume, alors que de part et d'autre la voie existe toujours. Prête à fonctionner?

Ougrée bij valavond. Alles is er, ook de waarschuwingslichten en de slagbomen. Alleen... het spoor ontbreekt. In het industriële kerkhof rond Seraing kom je bij verrassing weleens een en ander tegen. Hier heeft men duidelijk niet gewacht op de ontmanteling om een nieuw laagje asfalt te gieten. Maar aan weerskanten ligt het spoor er nog steeds, in goede staat en gebruiksklaar zou je haast zeggen (26 januari 2018).

FOTOGALERIJ

Galerie photos

Hierna een bonte verzameling vergeten stukjes spoor met hooguit een plaatsnaam als enige informatie, ook al ligt de precieze locatie niet altijd voor de hand. Sommige zul je gemakkelijk terugvinden, maar andere...
Om het wat doorzichtiger te maken hebben we deze rubriek onderverdeeld in drie aparte thema's. Wel kunnen we niet uitsluiten dat hier of daar het betrokken restantje inmiddels verdwenen is. Veel geluk.

Ci-après une série de vues fort disparates de divers bouts de voie subsistant ça et là, avec tout au plus le nom de la localité comme seule information. Certaines sont aisées à situer, alors que d'autres... Pour plus de clarté nous avons partagé cette rubrique en trois sections thématiques. Attention: nous ne pouvons exclure qu'entre-temps l'un ou l'autre de ces vestiges ait disparu. Bonne chance.

OPGELET - de tijd staat niet stil, en mogelijk hebben sommige locaties hierna hun laatste sporen inmiddels kwijtgespeeld!
ATTENTION - entre-temps certains des sites ci-après ont probablement perdu leurs derniers rails!

Oude spoorlijnen

Anciennes lignes ferroviaires