van NIVELLES naar VIRGINAL
De doorsnee Belgische buurtspoorlijn werd aangelegd in het wegdek of langs het bestaande wegennet, met nu en dan een kort stukje eigen baan met slechts heel uitzonderlijk een klein kunstwerk of een duiker. Zelfs in de Ardennen was dat voor heel wat buurtlijnen het geval. Bij golvend reliëf, zoals de Vlaamse Ardennen, en langs de steile hellingen van een aantal valleien, zeker in de Ardennen (Maas, Semois…), werden wel eigen tracés aangelegd om het hoogteverschil te kunnen overbruggen, met navenant hier en daar ook wat kunstwerken.
De buurtlijnen rond Nivelles, in het westelijk deel van Waals-Brabant, vormen zowat een categorie apart. Zo was over quasi heel de lengte van de nooit voltooide buurtlijn naar Soignies een eigen tracé voorzien. Dit was evengoed het geval voor de hoofdlijn, van Nivelles naar Braine-l’Alleud, alsook het grootste deel van de zijlijn naar Virginal en verder, met een opvallend groot aantal kunstwerken, kleinere en grote. Meteen de reden waarom we van dit lijnencomplex vooral deze laatste onder de loep nemen.
|
Les lignes vicinales autour de Nivelles, dans la partie occidentale du Brabant Wallon, traversaient un paysage ondulé, entrecoupé de vallées parfois encaissées. Ceci explique leur caractère fort typique, assez proche des lignes départementales françaises, avec de longues sections en site propre à travers champs et pâtures, ponctuées par endroits par plusieurs ouvrages d’art. Nous pensons tout particulièrement à la ligne inachevée de Nivelles à Soignies, avec le grand viaduc d’Ecaussinnes, mais aussi aux autres lignes: non seulement celle de Nivelles à Braine-l’Alleud, ligne principale de ce petit réseau, mais aussi de Bois-Seigneur-Isaac à Ittre, Virginal et au-delà. Or, mis à part quelques bâtiments du dépôt de Nivelles et une belle promenade de près de 2 km entre Bois-Seigneur-Isaac et Ophain, il ne reste à peu près rien de ce magnifique tracé à travers champs et bois.
|
|
NIVELLES - BRAINE-L'ALLEUD
Deze lijn was onmiskenbaar de hoofdas van dit lokale buurtnet. Na WO ll werd trouwens de elektrificatie overwogen, maar het tij keerde al gauw, en de sluiting volgde in 1959, gelijk met de zijlijn naar Virginal. Op wat overblijft van de stelplaats na, en 2 km eigen bedding tussen Bois-Seigneur-Isaac en Ophain, is van dit mooie tracé zo goed als niets meer terug te vinden.
Deze 15 à 20 meter lange tunnel naast de stelplaats liep onder de N6 door (thans N27) en werd niet lang na de foto hieronder (13 april 1965) afgebroken voor de aanleg van een toegangsweg naar de E19, met een onderdoorgang op vrijwel dezelfde plek als deze tunnel.
|
Nivelles/Baulers - de stoomtram uit Bois-Seigneur-Isaac, tussen het stationsgebouw en de eingenlijke stelplaats in, komt zopas uit de kleine tunnel onder de hoofdbaan
Eerst de stelplaats Nivelles. Deze lag aan de noordrand van de stad, vlakbij Baulers, terwijl het eindpunt van de reizigersdienst dichtbij het centrum lag, op de Boulevard Fleur de Lys. Sinds ca. 2010 zijn de overblijvende en grotendeels onherkenbare stelplaatsgebouwen verlaten (hieronder). Het opvallende stationsgebouw werd al in de late jaren 60 afgebroken voor de bouw van een verkeers-wisselaar naar de huidige E19, toen nog in aanleg, en waarbij ook het buurttracé verderop werd opgeofferd, gelijk met de tunnel onder de toenmalige N6 (thans N27).
ce qui reste du dépôt de Nivelles, délaissé par les bus vers 2010
Het buurtstation Baulers, gezien van op de tunnel, richting Bois-Seigneur-Isaac. De hele site is nu compleet van de kaart geveegd.
|
Bois-Seigneur-Isaac
BOIS-SEIGNEUR-ISAAC - aansluiting tussen dieseltrammetjes op 17 augustus 1958 (foto F. van Dam, doc. Railations)
Het alleenstaande huis op de bovenste foto, pal naast de aftakking naar Virginal (linksaf) staat er vandaag nog (hierboven op 16 januari 2015). Ook het tracé naar Braine-l'Alleud, dat daar de steenweg overstak, kan men vandaag nog steeds volgen, eerst als landweg, dan als bosweg doorheen het 'Bois du Drape' (hiernaast op 20 maart 1966), tot vlakbij de Ferme de Bertinchamps - zo'n 2 km in totaal.
|
Bois-Seigneur-Isaac was het knooppunt van beide buurtlijnen. In het station, vlak na het dorp, weinig meer dan een paar lage perrons tussen een drietal sporen, gaven de dieseltjes aansluiting op elkaar, in functie van rijrichting en eindbestemming. Na de opbraak van de lijn naar Virginal in 1960 volgde kort daarop ook de 'hoofdlijn', vanuit Nivelles. Vandaag bestaat dit emplacement nog steeds, zij het als een grasweide zonder specifieke bestemming.
buurtspoorwegtracé uit Bois-Seigneur-Isaac vlak voor de Bois du Drape - vandaag evenwel zonder bomen (4 oktober 2015)
|
|
Braine-l'Alleud
De ring rond Brussel en de oprukkende verstedelijking hebben het grootste deel van het verdere tracé uitgewist. In Braine-l’Alleud kon men de brug over de Rue des Saussois niet snel genoeg afbreken, kort na de verwijdering van het spoor. Van de brug over de Rue Longue, pal naast spoorlijn 124 (hiernaast), bleven de brughoofden echter een halve eeuw lang intact. Zo ook een deel van het eigenaardige betonnen viaduct - meer een hellend vlak - naast het voormalige goederenstation (hierna foto op 15 augustus 2008). Uiteindelijk hebben allebei tussen 2009 en 2013 de duimen moeten leggen voor de verbreding van de spoorlijn in het kader van het expressnet rond Brussel.
|
Braine-l'Alleud, Rue Longue (StreetView, 2009)
|
|
|
Au-delà, c'est le Ring autoroutier et l'urbanisation galoppante qui eurent raison de l'ancien tracé vicinal. A Braine-l’Alleud, le pont par-dessus la Rue des Saussois fut démoli peu de temps après le démontage de la voie. Par contre, les culées du pont au-dessus de la Rue Longue, jouxtant la ligne 124 (ci-devant), restèrent en place pendant près d'un demi-siècle, de même qu’une portion de ce curieux petit viaduc en béton de Colo-Hugues, longeant l’ancienne cour aux marchandises (ci-contre). Hélas, entre 2009 et 2013 ces vénérables vestiges firent les frais des travaux pour le réseau express autour de Bruxelles. |
BOIS-SEIGNEUR-ISAAC - ITTRE
|
|
|
Meteen na het voormalige knoopstation Bois-Seigneur-Isaac beschrijft het nu dichtgegroeide tracé een scherpe bocht westwaarts (hierboven op 16 januari 2015), dan een tweede, eerst door akkerland, daarna op een hoge berm met daarin een mooie brug in metselwerk, als voormalige doorgang tussen de aangelanden. Dit tracé, amper 650 m lang tot aan de E19, is een van de best bewaarde én goed zichtbare restanten van de hele buurtlijn naar Virginal. Na de opbraak van het spoor in 1960 werd deze berm volledig beplant met jonge canadabomen (hierna). Deze zijn inmiddels alweer verdwenen.
|
Dès la bifurcation à la sortie de l’ancienne gare d’échange de Bois-Seigneur-Isaac, le tracé ferroviaire décrit une magnifique boucle vers l’ouest à travers champs (ci-devant), toujours visible mais complètement envahie par la végétation, pour aboutir à un haut remblai où jadis un pont en maçonnerie livrait passage entre labours voisins. Cette section d'à peine 650 m de l'ancien tracé est une des mieux conservées de l'ancienne ligne vers Virginal. Peu après le démontage en 1960, elle fut plantée d'une rangée de jeunes peupliers, tous abattus depuis. |
28 oktober 2003
|
Vlak na de brug werd de berm einde de jaren 60 afgegraven voor de E19, grote werken die overal rondom het reliëf danig overhoop haalden. Als bij wonder bleef de brug buiten schot maar is wel voor 60% bedolven, zodat alleen nog het gewelf boven de opgeworpen grond uitsteekt – te laag dus, maar landbouwtuigen kunnen zo nodig tussen de afgegraven berm en de E19.
|
20 maart 1966
|
|
Haut-Ittre
|
Aan de andere kant van de autoweg vinden we na wat zoekwerk het oude tracé terug in een afgelegen bosje rond de bovenloop van de Ry Ternel. In de hoge spoorwegberm is al gauw een nauwe doorgang zichtbaar, grotendeels dichtgegroeid, waarvan het brugdek gelijk met de rails werd uitgebroken. Kort daarna volgt een grote duiker, of veeleer een lage brug over het riviertje dat we verder zullen volgen tot aan het kanaal, voorbij Ittre. Hier en daar is de bedding vrij goed te volgen (hierna), althans in het laagseizoen.
|
|
Haut-Ittre, Ry Ternel (7 februari 2015)
|
|
Voorbij dit bosje bereiken we het vroegere stationsemplacement van Haut-Ittre. Vandaag is deze volledig afgevlakt tot weiland, tot tegen de oude steenweg Lillois-Hennuyères (thans Rue de l'Eglise), waar het uiteinde van deze oude wisselplaats vandaag nog steeds goed te zien is in de oneffen kasseiweg, meer dan een halve eeuw na de opbraak van deze buurtlijn (hieronder).
|
|
HAUT-ITTRE, site van het buurtstation - richting Bois-Seigneur-Isaac (1e foto), links van de weg, het voormalige stationsemplacement dat thans volledig geëffend is tot weiland - naar Ittre toe (2e foto) zie je tot vandaag (2021) nog steeds de 'afdruk' van de eindwissel in het wegdek
1e vue: à gauche, le site de l'ancienne gare de croisement - 2e vue: l'ancien passage à niveau de la gare vicinale, toujours bien visible à ce jour
1e vue: à gauche, le site de l'ancienne gare de croisement - 2e vue: l'ancien passage à niveau de la gare vicinale, toujours bien visible à ce jour
|
langs de Ry Ternel naar Ittre
|
|
Van de hele buurtlijn is het tracé tussen Haut-Ittre en Ittre langsheen de Ry Ternel het (op één na) best te volgen, te voet of met de fiets, ook al is het niet overal even zichtbaar. Even voorbij de voormalige overweg op de Rue de l'Eglise neem je de Rue Warichay, en wat verder merk je al gauw de lage spoordijk aan de rand van het weiland (hierboven). Vanaf de afslag naar de Rue Ternia werd de Rue Warichay over zo'n 400 meter op het oude tracé doorgetrokken (hiernaast), tot de Rue du Patriote.
Aan de overkant van deze dwarsstraat loopt een schilderachtige wandelweg zij aan zij met de Ry Ternel en het begroeide buurtspoorwegtracé dat tot tweemaal toe haasje over speelt met het riviertje. Jammer genoeg werden bij de opbraak in 1960 beide brugdekken genadeloos mee verschroot, en de verweerde muurtjes die thans overblijven doen nog nauwelijks denken aan de brugpijlers van toen.
|
7 februari 2015
Telkens links van het voetpad, amper herkenbaar, het oude tracé
A gauche du sentier, l'ancien tracé, à peine reconnaissable 
7 februari 2015
|
7 februari 2015
|
Voorbij de tweede brug is de berm van het buurtspoor ineens goed zichtbaar tussen de Ry Ternel en de de Ferme de Gasbecq (hierboven in de verte). Maar Ittre is vlakbij, en de oude zate - eerst als modderweg (hiernaast), dan geasfalteerd - brengt ons naar de site van het voormalige buurtstation, dat voor een deel werd ingepalmd door het plaatselijke voetbalveld.
ITTRE - site van het buurtspoorwegstation (site de la gare vicinale)
|
|
en verder... et ensuite...
Van Ittre tot aan het kanaal liep de buurtlijn eerst door het dorp, dan langs de steenweg (hiernaast), maar daarvan is niets meer terug te vinden. A Ittre, le vicinal traversait le village, puis longeait la chaussée jusqu'au canal, toutefois sans y laisser la moindre trace. ASQUEMPONT - VIRGINAL ETAT
|
|
Het gehucht Asquempont – een papierfabriek, een middeleeuws kasteeltje en een handvol huizen rond de thans verlaten fabriek en de kanaalsluis – ligt op de kruising van de N280 (destijds de baan Lillois-Hennuyères), de vroegere buurtspoorlijn en het Kanaal van Charleroi, op de grens tussen Ittre en Virginal.
La Tourette - het oorspronkelijke tracé (le premier tracé)
Bij de eerste verbreding van het kanaal, kort voor WO l, werd iets noordelijker een nieuwe brug over het kanaal gebouwd, en werd het tracé van de in 1907 aangelegde buurtlijn wat gewijzigd. Vanaf dan liep deze niet langer langs de hoofdbaan naar Virginal (thans N280), maar achter het kasteeltje La Tourette, waarna het aansloot op het oorspronkelijke tracé. Hierdoor kreeg het buurtspoor vanaf het kanaal een volledig eigen tracé, met in volgorde (hiernaast) de brug over het kanaal [1] (gemeenschappelijk voor baan en spoor), een stevig viaduct met drie metalen brugdekken over de Sennette [2], en verderop de reeds bestaande brug over de spoorlijn uit Clabecq [3].
|
|
|
|
|
Hierboven het (nieuwe) viaduct over de Sennette, en hiernaast, in het verlengde ervan, richting Ittre, de pas voltooide brug over het verbrede kanaal, kort voor WO l (met werfspoor).
|
A gauche, le viaduc du vicinal sur la Sennette, et dans son prolongement
(vers Ittre), peu avant la première guerre, le nouveau pont sur le canal - avec voie de chantier (ci-devant) |
|
Peu avant la guerre de 1914-18, le site d’Asquempont, entre Ittre et Virginal, fut le théâtre des premiers travaux d'élargissement du Canal de Charleroi, avec une nouvelle écluse et un nouveau pont (ci-devant). Celui-ci fut partagé par la route Lillois-Hennuyères et le vicinal Nivelles-Virginal récemment construit (1907), et dont le tracé fut rectifié par un site propre avec, outre le pont sur le chemin de fer de Clabecq (ci-après), un viaduc à trois tabliers sur la Sennette.
|
|
|
Hierboven de brug over de spoorlijn uit Clabecq, aan het uiteinde van het station Virginal - de hoge steunmuur in de verte staat er vandaag nog.
Rechts wat overblijft van diezelfde brug - daar vlak achter is de eerste brug van de baan Lillois-Hennuyères al langer afgebroken (november 1981).
A droite c'est tout ce qui reste du pont vicinal sur la ligne de Clabecq - en 1981 le pont routier juste derrière a déjà disparu
Rechts wat overblijft van diezelfde brug - daar vlak achter is de eerste brug van de baan Lillois-Hennuyères al langer afgebroken (november 1981).
A droite c'est tout ce qui reste du pont vicinal sur la ligne de Clabecq - en 1981 le pont routier juste derrière a déjà disparu
Asquempont, dieseltram uit Virginal in 1958 (foto F.van Dam, doc.Railations)
|
Nadat de kanaalbrug in juni 1940 was opgeblazen werd een voorlopig brugdek geplaatst, met het spoor midden op de rijbaan (hiernaast). Begin de jaren 60 stond deze houten noodbrug er nog, met daarop een kort stukje spoor dat de opbraak in 1960 overleefd had. Enkele jaren later, bij de tweede verbreding van het kanaal, werd hij vervangen door de huidige betonnen brug, uiteraard zonder het buurtspoor.
Door deze grootscheepse werken werd het kanaaltracé rechtgetrokken, verdween de sluis van Asquempont uit het landschap en werd de hele omgeving compleet omgewoeld. Hierbij werd de N280 eveneens verbreed en rechtgetrokken, pal op de oude bedding van het buurtspoor naar het station Virginal, amper 1 km verder. Aldus verdween het driedelige buurtspoorwegviaduct over de Sennette en werd de brug over de toenmalige NMBS-lijn 107 (later 106) grotendeels afgebroken. Door al die werken werd dit prachtig stukje eigen tracé zonder meer van de kaart geveegd, of toch bijna.
|
|
En 1940, le pont du canal fut dynamité et rétabli par après au moyen d'un tablier provisoire avec la voie vicinale en plein milieu (ci-devant). Ce n'est qu'au début des années 60, lors de nouveaux travaux d’élargissement et de rectification du canal que cet ouvrage de fortune fut remplacé par le pont actuel, entraînant du coup la disparition du dernier vestige de la voie vicinale abandonnée en 1959 et démontée en 1960. A cette occasion, la route fut elle aussi élargie et rectifiée, au dépens du site propre vicinal d'un km environ vers la gare de Virginal ‘Etat’ aujourd'hui disparue, entraînant ainsi la destruction du viaduc sur la Sennette et une des culées du pont sur le chemin de fer de Clabecq (ligne 107, devenue 106 par après).
|
6 november 1981
|
|
|
Want vrijwel onzichtbaar van op de hoofdbaan is het westelijke bruggenhoofd van de buurtlijn nog steeds aanwezig langs de inmiddels dicht begroeide sleuf van de eveneens verdwenen spoorlijn uit Clabecq. Aan de andere kant van de huidige N280 is een groot deel van de oude bedding richting station zelfs zo goed als intact, met als kers op de taart de hoge steunmuur aan de voet van de hoofdbaan uit Ittre - zie de overzichtsfoto hogerop (hieronder op 17 december 2019).
|
13 november 2014
|
|
Van het oostelijke bruggenhoofd blijft evenwel niets over, evenmin als van de naastliggende brug op het toenmalige tracé van de baan Lillois-Hennuyères (thans N280). Door de afbraak van het stationsgebouw in dezelfde periode en de complete wildernis op de sinds 1989 opgebroken spoorlijn is ook het stationsplein onherkenbaar geworden (hieronder) – op het vroegere 'Café de la Station' na, sinds kort restaurant 'L'Autre', zichtbaar achteraan.
29 november 2012
|
|
|
NOOT - De benaming ‘Etat’ voor het NMBS-station dateert uit de tijd van de Staatsspoorwegen. De NMVB behield deze benaming om het onderscheid te maken met het buurtspoorwegstation in het dorp zelf.
La dénomination ‘Etat’ date de l’époque où les chemins de fer étaient exploités par l’Etat Belge. La SNCV
garda cette dénomination afin d’éviter la confusion avec la gare vicinale sur les hauteurs, près du village. |
|
DE STELPLAATS VIRGINAL
|
le dépôt de Virginal
|
Toegang tot de oude stelplaats (29 november 2012) - nog voor het stationsgebouw begon het linker spoor al aan zijn gestage klim naar het dorp, terwijl het rechter spoor verder doorliep, tot in de stelplaats zelf.
|
Vlak na het spoorwegstation liep het dubbelspoor gewoon door, afgezien van een verbindingswissel, en stak de steenweg Lillois-Hennuyères over - hier de Rue Charles Catala (hierboven). Amper 200 meter verder liep het rechterspoor de stelplaats binnen, tussen het buurtstation en het waterreservoir met zijn typisch torentje. Beide staan er vandaag nog, evenals de kleine remise die plaats bood aan slechts twee sporen. Na de opheffing in 1959 bleef het geheel nog ruim 20 jaar in dienst als busdepot, maar werd nadien van de hand gedaan. Het buurtstation is thans bewoond en het terrein dient voor de opslag van bouwmaterialen.
|
|
Desolaat zicht van de verlaten stelplaats op 4 april 1985. Het dak van het waterreservoir, toen al in slechte staat, werd later afgebroken, maar het gebouw is verder zo goed als intact.
Le dépôt abandonné et le château d'eau mal en point (1985) |
|
19 oktober 2019
|
|
HET SLINGERTRACÉ NAAR HET DORP
|
les lacets vers le village
|
|
In vogelvlucht ligt het dorp zo’n 1,7 km van Virginal-Etat, maar door het grote hoogteverschil, ca. 87 meter, was men genoodzaakt langs de behoorlijk steile dalhelling een S-vormig tracé van ca. 3,25 km aan te leggen.
|
Slingertracés zijn geen uitzondering op het buurtspoorwegnet, al vind je ze bijna uitsluitend in reliëfgebieden zoals de Ardennen en Condroz. Daarom is dat van Virginal uniek in België, omdat het in (Waals) Brabant ligt, maar ook omdat het VIER kunstwerken bevat, nrs. 4 tot 7 op het plannetje. Hierop zijn de vijf grote bochten met letters aangeduid, waarvan 2 keerlussen à 180° (B en C).
|
|
|
De eerste foto hierboven, uit 1966, is gemaakt van op het oude tracé, pal naast de stelplaats waarvan de gebouwen duidelijk zichtbaar zijn. Daaronder een overzicht van de enige loods, waarachter de steile rand van de oude spoorwegberm nog duidelijk te zien is (17 december 2019).
|
|
Contrairement au 'grand' chemin de fer, le réseau vicinal compte bon nombre de tracés en lacets, même si ceux-ci se trouvent quasi exclusivement en région vallonnée, comme le Condroz et les Ardennes. C'est pourquoi celui de Virginal est un cas unique en Belgique, non seulement parce qu'il se trouve en Brabant Wallon, mais en plus il compte pas moins de QUATRE ouvrages d'art, numérotés de 4 à 7 sur le plan ci-devant. Sur celui-ci, boucles et courbes sont répertoriées par les majuscules de A à E.
Ci-devant, la vue supérieure, en noir et blanc et datant de 1966, est prise depuis l'ancienne plate-forme ferroviaire longeant le dépôt en contrebas. Sur l'autre vue, datant de 2019, le flanc de ce talus est toujours bien visible derrière l'unique remise du dépôt. |
|
Het viaduct
Kort voorbij de stelplaats komen we aan een vijfbogige viaduct in natuursteen, boven een nogal diep droog dal [4]. Mogelijk was er destijds te veel grondaanvoer nodig om deze diepte op te vullen. Het kunstwerk is symmetrisch ingeplant, zodat het amper mogelijk is te zien van welke kant de foto gemaakt is. Alleen het beeld uit 2015 is met zekerheid vanuit het noordwesten gemaakt, deze uit 1985 en 2012 vanuit het zuidoosten. Het viaduct, in goede staat, ligt in een stevig afgesloten gebied, is onbereikbaar en alleen zichtbaar van op afstand, afhankelijk van het seizoen en de omliggende begroeiing. In 1966 was dit allemaal wel even anders.
|
|
|
Peu après le dépôt, l'ancienne ligne passe sur un viaduc en maçonnerie à 5 arches par-dessus un vallon assez profond [4]. Gageons que l'apport extérieur de terres était insuffisant pour former un remblai à et endroit. L'édifice, en excellent état, se trouve dans une zone inaccessible et n'est visible qu'à distance, selon la saison et au gré de la végétation environnante.
|
5 januari 1966
16 februari 1985
|
29 november 2012
27 februari 2015
|
|
De eerste keerlus
|
Le premier lacet
|
volledig perspectief van de eerste bocht [A] vanaf het viaduct (helemaal rechts op de foto) (27 februari 2015)
perspective totale de la première courbe [A], le viaduc se trouvant à l'extrême droite
perspective totale de la première courbe [A], le viaduc se trouvant à l'extrême droite
|
|
hierboven twee deelzichten van de ingraving in de eerste bocht [A] - het viaduct staat helemaal links op de eerste foto
ci-devant deux vues plongeantes de la première courbe [A] (le viaduc se trouve à l'extrême gauche de la première vue)
ci-devant deux vues plongeantes de la première courbe [A] (le viaduc se trouve à l'extrême gauche de la première vue)
gedeeltelijk perspectief van de eerste keerlus [B] - hiernaast het begin en het begroeide uiteinde ervan
vue partielle du premier lacet [B)- ci-contre: ses deux extrémités (27 février 2015) |
|
Dit deel van het oude tracé [A+B] is zo goed als intact, zij het gedeeltelijk begroeid, tot even voor de volgende brug (zie hierna), maar wel onbereikbaar van op de openbare weg. Samen met de stelplaats en het viaduct vormt deze bijna 1,6 km lange spoorzate veruit het mooiste overblijfsel van deze voormalige buurtlijn.
|
La première partie de ce tracé [A+B] est quasiment intacte, bien que envahie par la végétation à certains endroits et inaccessible depuis la voirie publique. Avec l'ancien dépôt et le viaduc cette section de près d'1,6 km forme le plus bel ensemble sur ce qui subsiste de ce tracé vicinal. |
|
De brug over de oude steenweg
|
Le pont sur l'ancienne chaussée
|
|
|
Hierboven, op deze mooie foto van Frits van Dam (25 april 1959, doc.Railations), zie je goed hoe steil dit slingertracé wel is: gemiddeld 26 à 27 %o, nochtans geen uitzondering op het NMVB-net. Jammer genoeg werd na de opbraak in 1960 de aldus vrijgemaakte spoorbedding zoveel mogelijk verkocht aan derden. Kort daarna werd het zuidelijke bruggenhoofd van deze brug over de voormalige steenweg Lillois-Hennuyères [5] bijna volledig afgebroken en de hoge berm daar vlak achter grotendeels weggegraven voor de bouw van een nieuwe woning, dwars op het oude tracé.
Gelukkig werd het mooie bruggenhoofd daar rechtover, richting dorp, met rust gelaten (hierboven op 11 januari 1964). Het staat er vandaag nog, langs de oude hoofdbaan, thans Rue Charles Catala, en werd een tijdje geleden zelfs mooi opgeknapt!
Gelukkig werd het mooie bruggenhoofd daar rechtover, richting dorp, met rust gelaten (hierboven op 11 januari 1964). Het staat er vandaag nog, langs de oude hoofdbaan, thans Rue Charles Catala, en werd een tijdje geleden zelfs mooi opgeknapt!
|
Remarquez, sur la première photo ci-devant (F. van Dam, 1959), la forte rampe de 26 à 27 %o en moyenne de ce tracé en lacets.Malencontreusement, peu après le démontage de la voie, la totalité de la plate-forme vicinale fut cédée à des tiers. C'est ainsi que, bien vite, la culée aval de ce pont sur l'ancienne chaussée Lillois-Hennuyères et le talus attenant furent en grande partie rasés pour une nouvelle habitation barrant net l'ancien tracé, laissant la culée en amont toutefois intacte mais orpheline le long de la route, jusqu'à ce jour. |
29 november 2012
|
27 februari 2015
|
het noordelijke bruggenhoofd voor en na de restauratie [5] l'ancienne culée d'amont avant et après restauration
helemaal links wat overblijft van het afgebroken bruggenhoofd (27 februari 2015) à gauche c'est tout ce qui reste de la culée détruite
|
De tweede keerlus
|
Le deuxième lacet
|
|
27 februari 2015
|
|
Zoek niet, je vindt hem niet. Tenzij je genoegen neemt met de restanten van deze kleine brug [6] over het voetpad tussen het gehucht Samme en het kerkhof, de enige mogelijkheid om dit deel van het oude tracé enigszins te kunnen volgen. Nog intact in de jaren 60-70 (hierboven links op 2 juni 1970) is hij sindsdien verworden tot een troosteloze ruïne. Op deze foto zie je op het rechter bruggenhoofd de afdruk van de verdwenen spoorberm aan het begin van de tweede lus [C]. Al kort na de opbraak werd deze volledig uit het landschap geploegd en deels ingenomen door een kleine verkaveling langs de huidige N280, pal op het verdwenen tracé (bovenaan op de foto uit 2015).
|
|
|
C'est en vain qu'au-delà des restes de ce petit pont au-dessus d'un sentier [6] l'on cherchera le deuxième lacet [C]. Peu après le démontage, celui-ci fut totalement effacé de la carte, labouré et partiellement occupé par un petit lotissement le long de l'actuelle N280, visible sur la photo de 2015 ci-devant.
|
|
De daaropvolgende boog [D] had meer geluk. Van op het voetpad is hij nog steeds mooi zichtbaar te midden van het weiland (hierboven). Ook de ingraving aan de voet van de kerkhofmuur is intact gebleven, maar wel geprivatiseerd als langgerekte tuin achter een huis dat dwars op het oude tracé gebouwd werd, naast de voormalige overweg op de huidige N280.
|
|
De laatste bocht
|
La dernière courbe
|
Op dit panorama zie je de volledige bocht [E], met in het midden de brug over de Rue du Rouge bouton [7] waarvan Frits van Dam op 25 april 1959 deze unieke foto maakte (hieronder, doc. Railations). Ook dit brugdek overleefde de opbraak niet, evenmin als het rechter bruggenhoofd trouwens (links op de foto hierboven) dat eveneens werd afgebroken voor de bouw van - wat dacht je - nog een woning, dwars op het spoorwegtracé (cfr. brug 5). Het bruggenhoofd daar rechtover bleef nog een paar decennia verweesd achter, tot men vond dat het in de weg stond om het kasseibaantje uit Tubize wat breder te maken.
|
Ci-devant, beau panorama de la dernière grande courbe [E], avec en plein milieu le pont surplombant la route de Tubize (Rue du Rouge Bouton), photographié le 25 avril 1959 et démantelé un an plus tard, lors du démontage. Bien vite, la culée orientale (ci-après, à droite sur la vue de gauche) fut démolie pour céder la place à une nouvelle habitation, une de plus, laissant sa jumelle d'en face orpheline pendant plusieurs décennies, avant que celle-ci ne disparaisse à son tour lors de l'élargissement de la route.
Ci-après (en plein milieu sur la vue de droite), le site du pont disparu, avec le talus vicinal vers le village (4 octobre 2015). |
|
Op deze plek blijft enkel een gapend gat over (midden op de foto) met onderaan de baan uit Tubize en daar rechtover het nieuwe huis dwars op het oude tracé. Rechts markeert de hoge berm nog steeds de laatste grote bocht [E].
(4 oktober 2015) |
|
|
Het laatste stuk (hierboven met CV-meersteen van de NMVB) ligt in een grotendeels dichtgegroeide sleuf, om uiteindelijk uit te monden in een kleine ganzenweide vlak voor de overweg op de N280 naar Hennuyères.
Daarachter het emplacement van het buurtstation Virginal, vanaf WO ll het eindpunt van de reizigersdienst, en dat thans duchtig geasfalteerd door het leven gaat, met de welluidende naam 'Plateau du Tram' (hieronder op 27 februari 2015).
Daarachter het emplacement van het buurtstation Virginal, vanaf WO ll het eindpunt van de reizigersdienst, en dat thans duchtig geasfalteerd door het leven gaat, met de welluidende naam 'Plateau du Tram' (hieronder op 27 februari 2015).
|
Le reste du parcours, en grande partie envahi par la végétation, aboutit à une clairière avant de traverser la N280 vers Hennuyères et de pénétrer en ce qui jadis fut la gare vicinale, aujourd'hui dûment asphaltée (ci-devant le 27 février 2015), terminus de la desserte voyageurs depuis la guerre de 40-45.
|
In de marge…
|
DE OUDE VERBINDINGSWEG LILLOIS-HENNUYÈRES
De voormalige buurtspoorlijn naar Virginal is innig verweven met de verbindingsweg Lillois-Hennuyères, de huidige N280, waarvan het tracé sinds 1959 op heel wat plaatsen gewijzigd is. In Bois-Seigneur-Isaac, waar deze nu afzwenkt richting Halle (en verderop naar Haut-Ittre) en waar de buurtlijn uit Nivelles toen gewoon op straat liep, herinnert de Rue de Hennuyères aan het vroegere verloop van deze verbinding. Voorbij de brug onder de E19 blijft nog hooguit een smal kasseibaantje over, vol kronkels en scherpe hoeken, waar twee auto’s moeite hebben om elkaar te kruisen. Een stille landweg dus, maar ook het perfecte beeld van een klassieke “steenweg” uit lang vervlogen tijden. Bij het binnenrijden van Haut-Ittre (zie hierboven) kun je tussen de hobbelige kasseien nog steeds de plek zien waar de buurtspoorweg de baan overstak. In Ittre werd de N280 enkele jaren terug uit het dorpscentrum gehaald via een nieuwe omleiding, vlak langs het voormalige tramstation en dan via het oude tracé, om in de Rue Basse weer aan te sluiten bij het oorspronkelijke traject, langs dewelke ook het nu verdwenen buurtspoor zijn weg vervolgde. |
De oude steenweg tussen Bois-Seigneur-Isaac en Haut-Ittre, recht uit het begin van de vorige eeuw (4 okt.2015)
|
Ook vlak na het kanaal, van Asquempont tot het station van Virginal, werd de huidige N280 al in de jaren 60 rechtgetrokken, pal op het oude buurtspoorwegtracé. Het afgesneden gedeelte fungeert nu als toegangsweg tot het gehucht, met de papierfabriek 'Papeteries de Virginal' (IdemPapers), de middeleeuwse toren “La Tourette” en het handvol huizen naast de resten van de oude vaartsluis, terwijl in het struikgewas aan de andere kant van de verlaten spoorlijn nog een kleine 100 meter van het vroegere traject terug te vinden is.
Verderop, tot voorbij het nu verdwenen spoorwegstation, volgt de N280 de Rue Charles Catala op het oorspronkelijke parcours in een slingerbeweging tussen de huizen door. Maar in plaats van verder de steile Rue Catala te volgen richting dorp, langs het oude bruggenhoofd van de buurtspoorweg [5], gaat het nu rechtdoor richting Oisquercq, om ter hoogte van het gehucht Samme linksaf de Rue de Samme te volgen tot vlakbij het centrum, alwaar de oorspronkelijke route naar Hennuyères weer vervoegd wordt. Dit alles om het smalle en kronkelige parcours doorheen de dorpskom te vermijden. En maar goed ook, want tijdens de piekuren word je langs de N280 meer dan eens bijna van je sokken gereden...
Verderop, tot voorbij het nu verdwenen spoorwegstation, volgt de N280 de Rue Charles Catala op het oorspronkelijke parcours in een slingerbeweging tussen de huizen door. Maar in plaats van verder de steile Rue Catala te volgen richting dorp, langs het oude bruggenhoofd van de buurtspoorweg [5], gaat het nu rechtdoor richting Oisquercq, om ter hoogte van het gehucht Samme linksaf de Rue de Samme te volgen tot vlakbij het centrum, alwaar de oorspronkelijke route naar Hennuyères weer vervoegd wordt. Dit alles om het smalle en kronkelige parcours doorheen de dorpskom te vermijden. En maar goed ook, want tijdens de piekuren word je langs de N280 meer dan eens bijna van je sokken gereden...
En marge...
L'ANCIENNE CHAUSSÉE LILLOIS-HENNUYÈRES
|
Tout au long du parcours nous rencontrons la route Lillois-Hennuyères, l'actuelle N280, au tracé maintes fois modifié depuis la suppression du vicinal en 1959. Comme à Bois-Seigneur-Isaac, où ce dernier traversait le village en pleine chaussée, et où la Rue de Hennuyères nous rappelle cette ancienne liaison routière aujourd'hui détournée par la N28 (ex-N54). C'est ainsi que, au-delà du passage sous l'E19, nous échouons sur une étroite petite route pavée, où deux voitures auraient bien du mal à se croiser. C'est pourtant par ici que passait cette chaussée, renseignée comme N280 sur une carte IGN de 1984, et qui a néanmoins gardé tout le charme d'un autre siècle! Après plusieurs virages, certains fort secs, nous atteignons Haut-Ittre et croisons l'ancien tracé vicinal dont l'empreinte est toujours visible entre les pavés à l'entrée du village (photo ci-devant). Plus loin, c'est la traversée du centre d'Ittre que l'on évite désormais grâce au contournement établi en partie sur l'ancien vicinal jusqu'à la Rue Basse, où l'on rejoint la route originelle, le long de laquelle le vicinal poursuivait en accotement, jusqu'au canal, 2 km plus loin. Au-delà, d'Asquempont à Virginal-Etat, la route fut rectifiée, éliminant du coup l'ancien tracé vicinal. La partie abandonnée sert aujourd'hui de chemin d'accès à la 'Papeterie de Virginal', à la tour médiévale 'La Tourette' et aux quelques habitations situées au pied de l'ancienne écluse, alors qu'au-delà de la tranchée ferroviaire, cachée dans un bosquet, il en reste tout au plus une centaine de mètres.
|
Asquempont : l'ancienne route Lillois-Hennuyères - le vicinal passait à droite, derrière la 'Tourette' médiévale (4 octobre 2015)
|
Jusqu'au delà de la gare SNCB (ex-Etat) aujourd'hui disparue, la N280 suit la Rue Charles Catala, zigzaguant allègrement entre les habitations. Mais au lieu de poursuivre vers le village par l'ancienne culée vicinale [5] comme auparavant, la route continue tout droit en direction de Oisquercq, jusqu'à hauteur du hameau de Samme. Là, elle bifurque vers la gauche et poursuit par la Rue de Samme avant de rejoindre l'ancienne chaussée d'Hennuyères peu avant l'ancien emplacement vicinal, évitant ainsi les rues étroites et sinueuses au centre du village. Ce qui est bien heureux, vu le trafic relativement dense et... assez excité aux heures de pointe.
|
bijgewerkt - mis à jour: 22-1-2023
|
|
terug naar de homepagina
|