Het verhakkelde tracé van de oude spoorlijnBAULERS – MANAGE (ex-Grand Central Belge) |
Texte français
au bas de cette page |
Spookstation BAULERS - de perrons van lijn 141, toen nog met seinhuis (21 oktober 2010)
|
Ten zuiden van de taalgrens wordt het moeilijk om nog een ‘toegankelijke’ maar niet-verharde spoorwegzate te vinden. Ofwel is de spoorlijn al (heel) lang geleden opgebroken en zijn de gronden grotendeels verkocht én ingenomen. Ofwel werden de sporen onlangs uitgebroken om meteen plaats te ruimen voor een strook asfalt. Best leuk voor een fietstrip, maar veel meer valt daar doorgaans niet te beleven, laat staan te ontdekken. Dit is o.m. het geval voor de oostelijke tak van lijn 141 (cfr. foto maand november 2013), van Court-St-Etienne naar Baulers. De zuidwestelijke tak daarentegen…
Probeer alvast niet in Baulers uit de trein te stappen. Dit station mag dan in het verleden een belangrijk spoorwegknooppunt zijn geweest, in 1993 vond het geen genade bij de NMBS wegens ‘te weinig’ reizigers (iets minder dan 100 per dag). |
Vandaag is het een volwaardig... spookstation, met alles erop en eraan, inclusief een gang onder de sporen. Voorlopig toch, want de GEN-werken komen naderbij! Onlangs nog (2013) werd het indrukwekkende seinhuis al afgebroken. Uitstappen in het nabijgelegen station Nivelles is dus de boodschap (zie onze verkenning op de onafgewerkte buurtlijn naar Soignies).
Zoek echter niet naar de oude bedding van lijn 141. Enkele jaren geleden werd de hoge talud over ruim 200 meter volledig weggegraven, want de NMBS had ruimte nodig voor een grote parking, tussen Nivelles en Baulers in. Maar verderop, naar het voormalige Nivelles-Nord toe, is de spoorberm intact, maar wel geasfalteerd.
Zoek echter niet naar de oude bedding van lijn 141. Enkele jaren geleden werd de hoge talud over ruim 200 meter volledig weggegraven, want de NMBS had ruimte nodig voor een grote parking, tussen Nivelles en Baulers in. Maar verderop, naar het voormalige Nivelles-Nord toe, is de spoorberm intact, maar wel geasfalteerd.
Nivelles-Nord - al 20 jaar geen reizigers meer, maar toch nog een zekere bedrijvigheid (28 mei 1979)
|
|
Nivelles-Nord was het eerste en meteen het grootste station van de stad. Wat daar nu nog van overblijft is zo goed als onherkenbaar. Daarnaast en daarrond zijn de spoorbedding en het emplacement compleet ingepalmd door (alweer) een grote parking, van waaruit een busje je gratis naar het stadscentrum brengt.
Faubourg-Ste-Anne - toen het bedrijf 'Brugeoise' (achteraan rechts) nog locomotieven produceerde (22 april 1973)
|
Meteen daarna, aan de Faubourg-Ste-Anne, werd de brug over de spoorlijn vervangen door een betonnen exemplaar waarvan de gedeeltelijk opgevulde opening bezwaarlijk nog een spoorvoertuig zou kunnen doorlaten. Voorbij deze brug zul je vergeefs zoeken naar restanten van het ooit vermaarde constructiebedrijf 'Brugeoise et Nivelles' en aanpalende industrieën.
Verderop was de zate jarenlang ingericht als onverharde wandelpiste - een stuk rustiger voor wie liever stapt of jogt - maar werd onlangs dan toch geasfalteerd. We bereiken de 'nieuwe' brug, uit de jaren 70, over de Contournement Sud (Ringweg R24) waarop het spoor naderhand wel hersteld werd, maar waarover nooit nog een trein zou rijden! |
|
|
NIVELLES - de spoorbrug van lijn 141 over de ringweg R24 werd nooit als dusdanig in gebruik genomen (12 december 2013 & 31 mei 2015)
|
Het tracé loopt verder onder de E19 door, langs de verdwenen spoorhalte Monstreux, wat verder voorbij een landelijke brug (foto), tot aan de eerste huizen van Arquennes, waar de asfaltpiste ineens afbuigt. Voor wie toch verder rechtdoor wil, tot aan het oude kanaal, is het ploeteren door struikgewas. Niet voor heel lang, want plots sta je voor de afgrond.
|
|
Op die plek liep de spoorlijn over het verlaten gedeelte van het kanaal Brussel-Charleroi, waar de brugdekken niet lang na de opbraak werden weggenomen, einde de jaren 80. Wat overblijft zijn de landhoofden en de mediane brugpijler.
|
ARQUENNES - overblijfselen van de spoorwegbrug over het oude kanaal (3 december 2015 & 15 april 2010)
Feluy-Arquennes, toen nog in goederendienst (30 aug.1972)
Grande Marie - de ex-N6, zoals in grootmoeders tijd (15 april 2010)
Seneffe - station in verval (30 augustus 1972)
|
Aan de overkant van het kanaal is de verlaten spoorwegberm compleet dichtgegroeid, tot het voormalige station Feluy-Arquennes, waar de perrons en de spoorwegbedding nu omgetoverd zijn tot privétuin. Pas aan de vroegere overweg naast het behoorlijk imposante stationsgebouw vinden we de spoorwegpiste weer terug.
Doorheen akkerland en nog eens onder de E19 door bereiken we de N27, aan de al lang verdwenen halte ‘Grande Marie’. Aan de overkant zul je echter vergeefs zoeken naar het vervolg. Dat is er niet meer, want nadat het spoor anno 1986 was uitgebroken werd de spoorwegsleuf over ca.250 m helemaal volgestort, tot aan de eerstvolgende brug.
Grande Marie - het spoor onder de brug van de ex-N6 is al enkele jaren niet meer bereden (25 april 1984)
Dezelfde brug, half opgevuld, op 15 april 2010
Na het einde van de reizigersdienst (einde 1959) kwam die overweg er dan toch, voor die enkele goederentrein die nog 20 jaar lang het drukke wegverkeer zou blijven tarten.
Via het verdoken voetpad onder de brug door kunnen we weer verder over de oude spoorzate. Zo bereiken we het voormalige emplacement van het station Seneffe, waar ons een minder prettige verrassing wacht.
Mooi in het midden: het oude spoorwegtracé...
|
Want na het opvullen van de spoorwegsleuf heeft deze gemeente er niet beter op gevonden dan het nieuwe gemeentehuis dwars over de spoorbedding te bouwen! Kwestie van de geruchten over een mogelijke heraanleg van lijn 141 eens en voorgoed de kop in te drukken? Troostprijs voor de nostalgici: de brede strook evenwijdige klinkers (foto hierboven) die de exacte doortocht markeert van de oude spoorlijn, dwars door de hoofdingang van het gebouw!
Daar rechtover, mooi in het verlengde ervan, het geasfalteerde spoortracé dat thans als Avenue Roi Baudouin door het leven gaat, zo'n 500 meter ver, tot aan de Rue de Maffle. Daar voorbij hebben de aangelanden dankbaar gebruik gemaakt van de gelegenheid om hun tuintje uit te breiden, pardoes op de verlaten zate. No pasarán! En dus wacht ons voor die armzalige 150 meter een onmogelijke omweg tot aan de eindbuffer van het laatste reststuk van lijn 141.
voorbij Seneffe - mooie kooibrug over het kanaal (23 april 2009)
|
langsheen het bedrijventerrein van Manage (20 maart 2014)
|
voor Manage, zoals vroeger (20 maart 2014)
|
Vandaag blijft van de eens zo belangrijke dubbelsporige lijn 141 nog amper 2,7 km ongebruikt spoor over. Eerst nog een typische kooibrug over het huidige kanaal Brussel-Charleroi, dan langs de grotendeels lege terreinen van de voormalige fabriek van British Leyland, verder onder de N59 door en tenslotte langs het bedrijventerrein van Manage, op dubbelspoor nog wel!
inrit Manage - de laatste bocht, hier (nog steeds) op dubbelspoor! (30 maart 1996)
|
Een stukje bovenleiding aan de inrit van het station Manage (eveneens op dubbelspoor) roept heel even het idee op van een mogelijke heraanleg van lijn 141. Na al wat we onderweg ontdekt hebben lijkt dit voornemen, ooit nog uitgedrukt door een of andere Waalse regering, weinig meer dan een vrome maar wel heel utopische wensdroom.
MERKWAARDIG - Over een afstand van amper 16 km dwarst dit deel van lijn 141 niet minder dan TIEN verschillende verkeersassen: de R24 rond Nivelles, tweemaal de E19, vijf N-wegen en twee kanalen (waarvan één in onbruik). Dit is al bij al behoorlijk veel voor een spoorlijn in landelijk gebied. Afgezien van Grande Marie, waar de overweg op de N27 (ex-N6) pas tot stand kwam na opheffing van de reizigersdienst, had alleen de N28 (ex-N54) naar Halle een gelijkgrondse kruising.
L'ancienne ligne BAULERS – MANAGE
Dans le sud du pays, les tracés ferroviaires accessibles mais non asphaltés deviennent rares. Alors qu'aujourd'hui l’ancienne ligne 141 est convertie en piste cyclable revêtue de Court-St-Etienne à Baulers, ce n’est pas toujours le cas pour son prolongement vers Manage, cette section de 16 km étant loin d'être accessible partout. Déjà à Baulers, les choses se gâtent. Cette gare sur la ligne Bruxelles-Charleroi, fermée en 1993, n’a guère changé depuis, si ce n’est l’état de décrépitude des quais, des auvents et du couloir sous-voies, dignes d’un bon film noir. Plus loin, au pied de l’ancienne bifurcation, c’est le trou béant, le haut talus de la ligne 141 ayant été complètement éventré afin d'y aménager... un parking.
Au-delà, la plate-forme abandonnée est heureusement intacte, et accessible depuis qu'une piste asphaltée y a été aménagée jusqu’à Nivelles-Nord, la toute première gare de la cité. Les bâtiments, dont il ne subsiste que le rez-de-chaussée, sont méconnaissables. Tout autour, les emprises ferroviaires ont été reconverties en un grand parking (encore un!). Ce n’est qu’au-delà du pont du Faubourg-Ste-Anne, reconstruit à un gabarit non ferroviaire, que nous pouvons poursuivre notre périple sur la plate-forme abandonnée qui croise plusieurs voies routières au trafic intense. Malgré cela, la promenade est agréable et reposante, même si l'ancien tracé a récemment été recouvert de bitume, lui aussi.
A l’entrée du village d’Arquennes par contre, la piste s’arrête brusquement, laissant l’ancienne ligne aux buissons et aux arbustes. Et pour cause, car peu après les tabliers du pont sur le canal ont disparu. Ce n’est qu’au-delà de l’ancien passage à niveau de la gare de Feluy-Arquennes que le sentier reprend. D'emblée il longe l'immense terrain de l'ancienne gare de marchandises, dont il ne reste plus rien. Ensuite il se faufile à travers champs et sous l’autoroute E19 avant d’atteindre la halte disparue de la Grande Marie et ce qui fut le passage à niveau sur la N27, mis seulement en service après la suppression du service voyageurs fin 1959. Au-delà, plus rien, la tranchée ayant été entièrement comblée après le démontage de la voie en 1986, et ce jusqu’au pont de l’ancienne N6 (l’actuelle N27) qui passait jadis par là. Bizarre, ce pont mi-enfoui, et sous lequel passe notre sentier avant de poursuivre sur l’ancien tracé, jusqu’à l’emplacement de la gare de Seneffe, démolie depuis bien longtemps déjà.
Manage, sous la N59 (6 décembre 2013)
|
Aujourd’hui cet espace est barré par un immense bâtiment, la nouvelle maison communale de l’entité, construite à travers l’ancienne voie ferrée, comme si la commune voulait s’assurer, coûte que coûte, que le chemin de fer ne sera plus jamais remis en service. En face, la ligne 141 dûment asphaltée s’appelle dorénavant l’Avenue Roi Baudouin et aboutit à la Rue de Maffle, 500 mètres plus loin. Au-delà, les riverains ont mis à profit l’enlèvement des rails pour étendre leurs jardinets. Encore 150 mètres, et voilà le heurtoir placé à l'extrémité des pauvres restes de la ligne 141, maintenue jusque là, quoique inutilisée à ce jour. Sur les 2,7 km restants la voie traverse l'actuel canal de Charleroi, longe l’immense terrain vague de ce qui fut l'usine d'automobiles de British Leyland, passe sous la N59 et traverse encore la zone industrielle de Manage avant d’atteindre la gare de cette localité. Fait singulier pour une ligne rurale d’à peine 16 km (depuis Baulers), l’ancienne 141 traverse pas moins de 10 voies de communication différentes, dont le R24, l’autoroute E19 (à deux reprises), cinq routes nationales et deux canaux. Seul le pont sur l’ancien canal à Arquennes a disparu, alors que sur le contournement de Nivelles (R24) un nouveau pont fut lancé dans les années '70 sans qu’aucun train ne l’ait jamais utilisé depuis! |