OUDE STELPLAATSEN IN WALLONIË
Anciens dépôts vicinaux en Région Wallonne
In de meeste stelplaatsen vind je doorgaans (maar niet altijd) drie typische constructies terug, andere installaties niet te na gesproken: het stationsgebouw (met bureau en woning voor de stelplaatsoverste), een waterreservoir met kolenmagazijn (voor de toenmalige stoomloks) en één of meer loodsen (remises) voor locomotieven en rijtuigen, inclusief een kleine werkplaats voor onderhoud en kleine herstellingen. Op tal van locaties zijn deze drie constructies tot vandaag nog aanwezig, zij het niet altijd herkenbaar in hun nieuwe bestemming. Vaak genoeg is één ervan echter verdwenen, al is de stelplaats soms nog als dusdanig herkenbaar, meer dan eens als (voormalig) busdepot.
|
La plupart des dépôts vicinaux (pas tous!) comprenaient un bâtiment de gare (bureau et demeure du chef de dépôt), un château d'eau (avec réserve à charbon pour les locomotives de l'époque) et des remises pour le matériel roulant, y compris un petit atelier pour l'entretien et les petites réparations. Sur certains sites ces trois constructions sont encore présentes, mais pas toujours reconnaissables comme telles, alors que dans de nombreux autres cas l'une ou l'autre a disparu.
|
|
|
BRABANT WALLON - HAINAUT |
|
DE ANDERE PROVINCIES VIND JE OP DE VOLGENDE PAGINA - POUR LES AUTRES PROVINCES, VOIR LA PAGE SUIVANTE
|
Sart-Risbart
Landelijker kan bijna niet: een oude stelplaats ergens plompverloren op het Waals-Brabantse platteland. Zo kreeg Sart-Risbart, een gehucht van Opprebais (thans Incourt), enige naam met een NMVB-stelplaats juist buiten de woonkern, zowat halfweg op de buurtlijn van Jodoigne naar Gembloux. Al gauw kwam daar ook de aftakking van de zijlijn naar Chaumont-Gistoux en Chastre, dat zelf een stelplaats had, en nog heeft, maar dan voor bussen. Deze ‘eer’ was echter niet besteed aan Sart-Risbart, die na de sluiting in 1958 verkocht werd, en waarvan de gebouwen thans verschillende eigenaars hebben, zoals op zoveel andere plaatsen. Maar voor de rest is deze oude stelplaats zo goed als intact en nog steeds in goede staat.
SART-RISBART - Ook het waterreservoir werd omgebouwd tot woonhuis
|
SART-RISBART - het station is nu woonhuis (7 maart 2011)
De twee 'remises', ergens op den buiten...
|
|
Le dépôt de Sart-Risbart, à mi-chemin sur l’ancienne ligne vicinale de Jodoigne à Gembloux et à l’intersection d’une antenne vers Chaumont-Gistoux et Chastre, se trouve en pleine campagne, à un jet de pierre du village - en fait un hameau d’Opprebais (aujourd’hui Incourt). Après l’abandon du service en 1958, les bâtiments ont étés vendus à deux propriétaires différents et sont aujourd’hui quasiment intacts et en fort bon état.
|
|
Archennes
|
Op een ijskoude morgen (19 januari 2017) baadt de voormalige stelplaats ARCHENNES in de vroege ochtendzon. Deze stelplaats op de gewezen buurtlijn Jodoigne-Wavre is nog vrijwel intact, zij het verdeeld over verschillende eigenaars die daar elk hun eigen stempel op drukken.
Par une froide matinée en plein hiver l'ancien dépôt d'Archennes (ligne Jodoigne-Wavre) se réveille sous les rayons du soleil naissant. |
Lasne
|
Lange tijd bewaard als busdepot worden de oude NMVB-stelplaatsen wegens verouderd of vervallen een voor een prijsgegeven – als ze al niet voordien gedeeltelijk of geheel gesloopt waren om de meest uiteenlopende redenen. Eenzelfde lot is nu ook de stelplaats van LASNE beschoren, op de voormalige buurtlijn van Braine-l'Alleud naar Wavre. Na een tweede leven als busdepot kreeg ze er zelfs een derde bij als bewaarplaats voor… historische buurtspoorwegrijtuigen! Maar het kon verkeren. Blijkbaar had deze chique gemeente daar andere plannen mee. En dus moeten de oude trams weg en de gebouwen tegen de vlakte voor alweer een nieuw stedenbouwkundig (woon)project in deze landelijk-residentiële omgeving. In 2015 had de ondernemer zich al op het voormalige NMVB-terrein genesteld, en zag het op 4 oktober 2015 ernaar uit dat de werkzaamheden al gestart waren. Of het leegstaande stationsgebouw in dit project nog een plaatsje krijgt is hoogst twijfelachtig, maar in september 2017 stond het alvast nog recht, evenals beide loodsen. Maar hoelang nog?
L'ancien dépôt de Lasne, sur la ligne vicinale de Braine-l'Alleud à Wavre, est appelé à disparaître pour faire place à un projet immobilier en plein centre de cette commune résidentielle. Alors qu'en octobre 2015 (photos) les travaux étaient déjà entamés, l'été suivant les bâtimets étaient toujours debout. Mais pour combien de temps encore?
|
Mont-St-Jean
|
|
|
Voormalige stelplaats op de elektrische buurtlijn Brussel-Waterloo-Braine-l'Alleud, vlakbij de afslag naar Lasne en Wavre (Monument Gordon). Het merkwaardige stationsgebouw staat er leeg en verkommerd bij. De tramloods is nog redelijk herkenbaar en huisvest nu een bedrijf (2015 & 2017).
HAINAUT |
|
|
Mouscron/Moeskroen
Vanuit deze stelplaats vertrokken verschillende elektrische buurtlijnen, o.a. naar Kortrijk en Menen-Geluwe, tot in 1963, enkele maanden voor de overheveling van Moeskroen en omgeving van West-Vlaanderen naar Henegouwen. Alleen het stationsgebouw en het voormalige elektrische onderstation (links, nu busgarage) blijven vandaag nog over.
|
Mouscron/Moeskroen vandaag - de grote loods achterin heeft plaats geruimd voor een industrieel bedrijf (16 februari 2018)
|
|
Pecq
Ook hier een goed bewaard geheel, op een zijtak van de buurtlijn Tournai-Kortrijk, naast het NMBS-station op ex-lijn 87. Thans gebruikt voor opslag van bouwmaterialen. Liggen allebei op Hérinnes, maar droegen de naam van de huidige fusiegemeente Pecq (6 april 2010).
|
|
|
|
|
Mainvault
|
|
|
Mainvault, een landelijk dorpje op de lange buurtlijn van Tournai naar Frasnes en Ath, kreeg als het ware een nieuwe dimensie toen het werd uitgekozen als startpunt van een nieuwe, nog langere buurtlijn naar Quevaucamps, Quiévrain en Roisin, in het uiterste puntje van de Haut Pays, elk met een eigen, meestal nieuwe stelplaats. Het project, zoals zoveel andere opgezet nog vóór WO1, werd echter maar gedeeltelijk afgewerkt, en de nieuwe stelplaatsen bleven er grotendeels ongebruikt bij, vooral dan deze van Mainvault. Vandaag zijn de twee loodsen omgebouwd tot een behoorlijk ruim woonhuis, dat als dusdanig niet zoveel meer opvalt dan andere nieuwbouw in deze dorpsstraat. Maar wie wat beter toekijkt vindt de onmiskenbare bouwstijl van de buurtspoorwegen terug in de structuur van het gebouw, en dan vooral in de ramen, zoals in Quevaucamps, een eind verderop. Het waterreservoir annex magazijn had minder geluk, en moest wijken voor het huis met het ronde torentje op de achtergrond. Van een stationsgebouw hebben we op de beschikbare documenten echter geen spoor gevonden.
|
|
|
Le dépôt de Mainvault fut construit en vue d'une rocade vicinale vers Quevaucamps, Quiévrain et Roisin. Cette ligne resta inachevée, et le dépôt aurait à peine été utilisé comme tel. Seules restent aujourd'hui les deux remises, plus ou moins reconnaissables comme maison d'habitation.
|
|
Quevaucamps
In QUEVAUCAMPS, op de lijnen uit St-Ghislain en uit Ath, werd de voormalige stelplaats ingenomen en omgebouwd door een privé bedrijf. Twee loodsen alsook het stationsgebouw bestaan echter nog, al zul je in het blauw-grijs gebouw midden op de foto niet meteen een oud NMVB-station herkennen (25 januari 2016).
|
Soignies
De stelplaats SOIGNIES, op de lijn uit Edingen en Thoricourt, werd volledig ingepalmd voor de bouw van een nieuwe woonwijk. Wel bleef het stationsgebouw overeind, grondig verbouwd maar toch enigszins herkenbaar aan de bakstenen gevel met de twee zoldervenstertjes, typisch voor heel wat zulke NMVB-gebouwen. (15 maart 2016).
|
Deux sites où il est bien difficile de reconnaître l'ancien dépôt vicinal: à SOIGNIES, où seule l'ancienne gare vicinale est encore en place, à peine reconnaissable, comme à QUEVAUCAMPS, ou subsistent également deux remises.
|
Graty
Van de kleine stelplaats GRATY, op de buurtlijn van Edingen/Enghien naar Lens, bleef niets meer over. Dat schreven we een hele tijd geleden al, in de volle overtuiging dat dit inderdaad het geval was, argumenten in de hand. Tot we zopas, op weg naar andere verkenningen, toch even een ommetje maakten over Graty – gewoon even natrekken, puur routine. Om tot onze verbazing vast te stellen dat de oude buurtspoorwegloods nog steeds rechtstaat, zij het grotendeels verbouwd, met een compleet andere dakstructuur. Wel geen andere bouwsels meer te bespeuren dan dit onverhoopte relict. Al is het betrekkelijk kleine emplacement, blijkbaar in gebruik door een aannemer, volledig afgesloten en dus ontoegankelijk voor ‘onbevoegden’.
Quelle surprise, lors de notre passage par Graty, sur l'ancienne ligne d'Enghien à Lens, de constater que la remise du petit dépôt que nous croyions disparu à tout jamais, existe toujours, quoique sérieusement transformée et avec un tout autre toit... |
|
Casteau
|
|
Ooit knooppunt van buurtlijnen naar Mons, Roeulx en Horrues, biedt de stelplaats Casteau nog steeds onderdak aan enkele bussen van de TEC, maar vooral aan een hele verzameling retro-bussen van de voormalige NMVB. De site is wel niet toegankelijk voor het publiek (23 sept.2016).
Jadis point de convergence des lignes vicinales de Mons, Roeulx et Horrues, le dépôt de Casteau abrite aujourd'hui quelques bus du TEC, mais surtout toute une collection d'anciens bus de feu la SNCV. Le site n'est toutefois pas accessible au public.
|
Trivières
Bel ensemble quasi intact sur l'ancienne ligne de La Louvière à Binche: halle aux combustibles, château d'eau, bâtiment de gare, remises et en arrière-plan la sous-station électrique (le 8 mars 2016).
|
Dit mooi geheel, zo goed als intact, ligt op de voormalige elektrische lijn van La Louvière naar Binche, met aftakking naar Strépy - vrnl het magazijn, het waterreservoir en het stationsgebouw, daarachter de loodsen en in de verte het elektrische onderstation (8 maart 2016).
|
Thuillies
|
|
THUILLIES - buurtspoorwegstation (links) en magazijn+waterreservoir (rechts) op de laatste dagen van de spoorexploitatie (24 mei 1968)
la gare vicinale (à gauche) et le magasin à combustibles+château d'eau (à droite) les derniers jours de l'exploitation vicinale
la gare vicinale (à gauche) et le magasin à combustibles+château d'eau (à droite) les derniers jours de l'exploitation vicinale
|
Kerkhof voor afgedankte rijtuigen, daarna definitief buiten dienst, later geteisterd door noodweer, vandalisme en brandstichting… niets bleef door de jaren heen de buurtspoorwegstelplaats Thuillies bespaard. Even dacht men dat ze toch nog een toekomst tegemoet ging als bewaarplaats voor historische rijtuigen, maar begin de jaren 90 sloeg het noodlot toe, met een tornado die de grote remise gedeeltelijk verwoestte. Vandalisme en brand deden de rest, terwijl het buurtspoorwegemplacement zelf geleidelijk werd ingenomen door een brandstoffenhandelaar. Het stationsgebouw ging tegen de vlakte, de ruïnes van het magazijn en het waterreservoir werden opgeruimd. In 2017 werd achteraan een reusachtige loods opgetrokken, en zag het ernaar uit dat voor de kleine remise en de overblijfsels van de grote remise het laatste uur geslagen was. Maar einde oktober 2017 stonden ze er nog allebei, zij het amper zichtbaar in het hoog opschietend struikgewas, en zo goed als onbereikbaar. Maar voor hoelang nog?
|
THUILLIES - de grote en de kleine loods (15 maart 1990)
la grande et la petite remise |
|
|
THUILLIES - in de begindagen van de bewaarplaats (5 april 1981), met achteraanzicht van beide loodsen (14 augustus 1988)
les débuts comme abri pour véhicules historiques (5 avril 1981) et vue arrière des deux remises
les débuts comme abri pour véhicules historiques (5 avril 1981) et vue arrière des deux remises
|
Cimetière pour véhicules déclassés, mise hors service définitive, intempéries, vandalisme, incendie… que de calamités ne dut subir l’ancien dépôt vicinal de Thuillies! Alors que pour les deux remises un certain avenir se dessinait comme abri pour véhicules historiques, une tornade détruisit une bonne partie de la grande remise, laissant ce qui subsistait en proie aux vandales. Depuis, un marchand de combustibles s’est installé sur le site, se débarrassant de la gare vicinale et des ruines du magasin/château d’eau. L‘année dernière (2017), une grande halle fut construite près des anciennes remises, ou ce qu’il en reste, cachées dans la végétation et quasi inaccessibles. Et maintenant?
|
Kort na de ramp (15 maart 1990) - peu après la catastrophe
|
Vandaag... (17 oktober 2017) - aujourd'hui...
|
FRASNES-lez-BUISSENAL (6 april 2010) - lijn Tournai-Ath
|
ERQUENNES (16 maart 2017) - lijn Dour-Erquennes
|
WASMES-AUDEMEZ (21 oktober 2011) - lijn Tournai-Péruwelz
|
LIÈGE - LUXEMBOURG - NAMUR
DEZE PROVINCIES VIND JE OP DE VOLGENDE PAGINA - POUR CES PROVINCES, VOIR LA PAGE SUIVANTE
Verdwenen stelplaatsen |
Dépôts rayés de la carte... |
Hierna een reeks verdwenen stelplaatsen in Wallonië waar, voor zover we konden nagaan, alle oorspronkelijke NMVB-gebouwen volledig verdwenen zijn, doorgaans afgebroken. In de meeste gevallen is zelfs het emplacement in zijn geheel niet meer terug te vinden.
OPGELET - deze informatie wordt gegeven onder voorbehoud van nieuwe elementen na verder onderzoek ter plaatse
|
La liste ci-après reprend les anciens dépôts SNCV en Région Wallonne dont les bâtiments d'origine vicinale ont tous été rasés - même que pour certains le site tel quel a totalement disparu.
ATTENTION - ces informations sont données sous réserve de nouvelles découvertes sur place |
|
ARLON-gare (lijn naar Ethe) - stadsuitbreiding
BARCHON (lijn Liège-'sGravenvoeren) - nieuwe woningen CHARLEROI (o.a. lijn naar Binche en Mons) - grote parking CLAVIER (naar Val-St-Lambert en Comblain-au-Pont) - verdwenen CORBION (lijn Poix-Bouillon-Pussemange) - verdwenen² EGHEZÉE (oa lijn naar Andenne) - cultureel centrum |
MARTELANGE (lijnen naar Bastogne en Arlon) - mini-busdepot
OREYE (eerste stelplaats, buurtlijn Ans-Oreye) - bewoning ST-HUBERT (lijnen naar Poix en Freux/Amberloup) - omleidingsweg VILLENCOURT (lijn Val-St-Lambert-Clavier) - bos² WAREMME (lijnen naar Statte en Oreye) - parking en bewoning |
² emplacement nog aanwezig/zichtbaar, maar in privé bezit of zonder specifieke functie -
emplacement encore (partiellement) visible comme propriété privée ou sans fonction spécifique
emplacement encore (partiellement) visible comme propriété privée ou sans fonction spécifique