DE BUURTSPOORWEGSITE VAN BOHAN |
|
Le site vicinal et le tunnel
na ruim driekwart eeuw, in 2022, werd de tunnel van Bohan heropend en het viaduct van Membre enigszins 'hersteld'
- best leuk, daar niet van, maar de grauwe laag asfalt ontneemt deze site zijn aura van mysterie en avontuur -
reden te meer om zich hiervan nog eens goed te laten doordringen vooraleer ter plaatse een kijkje te gaan nemen
- best leuk, daar niet van, maar de grauwe laag asfalt ontneemt deze site zijn aura van mysterie en avontuur -
reden te meer om zich hiervan nog eens goed te laten doordringen vooraleer ter plaatse een kijkje te gaan nemen
en 2022, après trois quarts de siècle, le site du tunnel de Bohan a été rendu accessible et goudronné, et le viaduc de Membre 'rétabli'
- raison de plus pour d'abord s'imprégnier de ce site qui vient de perdre son auréole de mystère, avant d'aller y jeter un coup d'oeil
|
DE BUURTSPOORLIJN
De site ligt op de voormalige buurtlijn Gedinne-Vresse-Membre die in 1913 in bedrijf kwam, en pas twintig jaar later werd doorgetrokken tot Bohan. Dat het zo lang duurde heeft had te maken met WO l die zo goed als alle op stapel staande projecten dwarsboomde, maar ook met een hindernis van formaat: een steile rotsachtige landtong middenin zo’n grote ingesneden meander van de Semois (zie plan). Liever dan de hele omweg langs de rivier koos men voor de kortste weg, met een tunnel dwars door de heuvel en aan beide kanten een viaduct over deze rivier. |
Toen de nieuwe verbinding op 5 mei 1935 eindelijk een feit was wilde men die meteen verder doortrekken tot Sorendal, eindpunt van de eveneens metersporige departementale lijn uit Monthermé, langs de Franse Semoy, vlak over de grens. Na allerlei beslommeringen van staatkundig-politieke aard kwam deze verlenging tot stand op 17 oktober 1938. Maar het jaar daarop brak voor Frankrijk de oorlog uit en de grenzen gingen dicht. Meteen het einde van deze amper één jaar oude internationale verbinding. Tot overmaat van ramp blies het Franse leger op 11 mei 1940 beide viaducten op, althans gedeeltelijk. Toch kon men tijdens de winter van 1941-42 met houten noodbruggen de verbinding met Bohan herstellen. Tot Duitse troepen op de terugtocht ze op 6 september 1944 in brand staken.
Zeldzame beelden van de twee viaducten over de Semois. Links het viaduct van Membre, nog intact - rechts het gedeeltelijk opgeblazen viaduct van Bohan tijdens de oorlog, met de houten noodconstructie om de spoorverbinding te herstellen (allebei uittreksels uit oude postkaarten).
|
|
|
Mystères, aventures, nouvelles découvertes… Tout cela merveilleusement réuni au fin fond de la vallée de la Semois, entre Membre et Bohan, avec un site ferroviaire assez exceptionnel sur l’ancienne ligne vicinale Gedinne-Bohan qui de 1938 à 39 poussait même une pointe jusqu'en France. Nous retenons avant tout le passage en tunnel à travers l’éperon rocheux situé entre les deux villages, encadré par deux viaducs sur la Semois qui malheureusement firent les frais de plusieurs actes de guerre.
Après quoi la ligne fut abandonnée sans plus. Ci-devant, deux vues rares des viaducs de Membre et de Bohan peu avant ou au début de la dernière guerre (cartes postales). |
|
Na de oorlog zagen de Buurtspoorwegen geen heil meer in zulke afgelegen buurtlijnen. En dus werd in 1947 het spoor tussen Vresse, Membre en Bohan zonder meer uitgebroken. Tot vandaag echter blijven de getuigen van dit kortstondige lijnstuk naar Bohan heel aanwezig in de Semoisvallei. Van beide viaducten blijven drie van de vijf bogen overeind (dat van Membre in twee aparte stukken). De tunnel werd al gauw dichtgemetseld ten behoeve van een teler (wellicht champignons) maar was tot voor kort al geruime tijd opnieuw verlaten.
DE VIADUCTEN
Beide viaducten waren 90 meter lang, met vijf grote betonnen bogen, maar volledig bedekt met natuursteen. Na het viaduct van Ecaussinnes wellicht de langste stenen kunstwerken van het buurtspoorwegennet. De drie overblijvende bogen van het viaduct van Bohan, bekend als de “Pont Cassé”, sluiten aan op het verdere tracé naar het vroegere station, thans een wandelweg, en zijn een gegeerd foto-onderwerp, vooral door hun weerspiegeling in het water van de Semois.
|
Het viaduct van Bohan van op de rechteroever - heel achteraan, in de schaduw, het tunnelportaal (8 april 1997) - le viaduc vu depuis la rive droite (tout au fond dans l'ombre, le portail du tunnel)
|
je zou hier bijna gaan denken dat het viaduct van Bohan nog intact is!
|
LES VIADUCS Avec leurs cinq grandes arches en béton mais parées de pierres naturelles, et une longueur de 90 mètres chacun, ils furent les plus longs ouvrages de ce type sur le réseau vicinal, hormis celui d'Ecaussinnes, jamais mis en service. Les trois arches subsistantes du “Pont Cassé” de Bohan (ci-contre), toujours équipées de leurs garde-fous d'origine, restent accessibles depuis l’ancien tracé vers la gare vicinale, devenu chemin de promenade. Avec leurs réflets dans la Semois, ces ruines sont un sujet photographique tres prisé. Ce qui n’est guère le cas pour les restes du viaduc jumeau, ceui de Membre, dont deux arches subsistent, solitaires, jouxtant un énorme camping. La troisième, blottie dans l’ombre au plus gros de la journée, tout comme le portail muré du tunnel, se trouve sur l’autre berge. Plus la moindre trace du pilier médian, dynamité en 1940. |
|
De ruïnes van het andere viaduct, dat van Membre, liggen aan weerszijden van de rivier. Twee bogen staan op de buitenoever, vlakbij een grote camping. Aan de overkant staat de andere boog het grootste deel van de dag in de schaduw, samen met het dichtgemetselde tunnelportaal er vlak achter (hiernaast en hieronder op 9 maart 2012).
|
|
|
MEMBRE het viaduct in volle lengte (auteur onbekend) le viaduc dans toute sa longueur (auteur inconnu) |
DE TUNNEL
Met zijn 220 meter is hij de langste van de (weinige) echte buurtspoorwegtunnels, en bovendien is hij een uniek bouwwerk. Let op de sierlijke architectuur van allebei de tunnelportalen, die fel contrasteert met de klassieke soberheid van de naburige tunnel van Bouillon, en nog meer met de haast barokke portalen van de andere twee authentieke NMVB-tunnels (Trooz en Dalhem). Ook vanbinnen valt hij op door zijn betonnen tunnelkoker met daarin 9 eigenaardige schuilnissen, en waarvan de diameter een stuk kleiner is dan bij een doorsnee enkelspoortunnel op het 'grote' net.
Met zijn 220 meter is hij de langste van de (weinige) echte buurtspoorwegtunnels, en bovendien is hij een uniek bouwwerk. Let op de sierlijke architectuur van allebei de tunnelportalen, die fel contrasteert met de klassieke soberheid van de naburige tunnel van Bouillon, en nog meer met de haast barokke portalen van de andere twee authentieke NMVB-tunnels (Trooz en Dalhem). Ook vanbinnen valt hij op door zijn betonnen tunnelkoker met daarin 9 eigenaardige schuilnissen, en waarvan de diameter een stuk kleiner is dan bij een doorsnee enkelspoortunnel op het 'grote' net.
|
|
|
Hierboven de tunnelportalen kant MEMBRE (links) en BOHAN (rechts)
(auteurs onbekend), daaronder met de aansluitende tunnelkoker (foto's Andy Heynderickx) 
|
|
|
En vandaag?
Na de opbraak van de spoorlijn werden beide tunnelopeningen zonder meer dichtgemetseld. Het portaal kant Bohan ligt in een bijna dichtgroeide sleuf met steile wanden (zie verder), wat het behoorlijk lastig maakt om het vanaf de openbare weg te benaderen. De toegangsdeur werd pas later ingebracht - getuige de foto hiernaast, uit 1966 - maar later weer verwijderd (geforceerd?). Ook in het andere portaal, kant Membre, werd een toegangsdeur aangebracht. Later werd deze opening wel dichtgemetseld, maar zoals je ziet houden dergelijke versperringen niet lang stand, evenmin als bij andere spoorwegtunnels trouwens. Wie de tunnel langs deze kant wilde bereiken wachtte een vrij zware tocht op de flank van de behoorlijk steile valleiwand. Tenzij men de voorkeur gaf aan een kayaktochtje gevolgd door een fikse klim op de steile oever. Vandaag echter... (zie verder). |
|
|
LE TUNNEL
Cet ouvrage est unique pour l’architecture particulière et élégante de ses deux portails, la galerie bétonnée avec ses 9 niches d’un style inhabituel, sa taille réduite par rapport à un pertuis ferroviaire classique, et ses 220 mètres qui en font le plus long des rares tunnels percés sur l'ancien réseau vicinal. Les deux portails sont murés. Celui côté Bohan, où la porte d’accès à disparu, se trouve dans une profonde tranchée aux parois très raides, perdue dans la végétation, rendant son accès depuis la voie publique assez pénible. Pour atteindre l’autre portail, côté Membre, sans passer par le tunnel, il fallait jusqu'il y a peu prévoir une escalade fort laborieuse à flanc de coteau très escarpé, à moins que l’on ne préférait traverser la Semois, en kayak… ou à la nage. Alors qu'aujourd'hui... (voir par après) |
Het tunnelportaal kant Bohan. Nu eerst nog tot beneden geraken... (9 maart 2012)
|
...en dan naar binnen! (foto Andy Heynderickx)
|
|
EEN UNIEKE BUURTSPOORWEGSITE
De site van Membre-Bohan is uitzonderlijk, althans op het voormalige buurtspoorwegennet met zijn handvol tunnels en waar viaducten van dergelijke omvang al even schaars zijn, in tegenstelling tot tal van secundaire netten, o.m. in buurland Frankrijk en in Italië.
het viaduct van Membre - een lekkere kluif voor acrobaten (9 maart 2012)
|
de 'pont cassé' te Bohan (8 april 1997)
Hun ruïnes, weerspiegeld in het water van de Semois, geven de site een surrealistisch tintje. Met bovenal die geheimzinnige tunnel waarvan het portaal kant Membre tot voor kort alleen in de winter waarneembaar was, maar zo goed als onbereikbaar bleek. Tenzij met een flinke dosis gedrevenheid en een onweerstaanbare drang naar avontuur...
|
|
UN SITE VICINAL UNIQUE
Le site ferroviaire de Bohan (et Membre), avec son tunnel et ses portails hors du commun, encadrés par deux viaducs de dimensions respectables, forme un cas d'exception sur l'ancien réseau vicinal, où déjà les tunnels et les viaducs en pierre de taille sont rares, contrairement à de nombreux réseaux secondaires Français et Italiens. Ajoutons à cela le tableau surréaliste des deux ponts ruinés, se réflétant dans le courant tranquille de la Semois. Et enfin, ce tunnel mystérieux, dont le portail côté Membre n'était vraiment visible qu'en hiver seulement, et quasiment inaccessible - a moins que l’on ne dispose d’une bonne dose d’engouement et de ce besoin irrésistible de partir à l'aventure… |
En vandaag? Et aujourd'hui?
Liever dan het klassieke spelletje "gisteren... en vandaag" gaven we er de voorkeur aan om de vroegere sfeer van mysterie en avontuur (hierboven) zo intact mogelijk te houden. Hierna vind je dan ook een fotoverslag van onze verkenning op
1 september 2025, zodat iedereen het raadsel van dit vergeten monument met eigen ogen kan doorgronden.
1 september 2025, zodat iedereen het raadsel van dit vergeten monument met eigen ogen kan doorgronden.
|
Plutôt que le jeu habituel "hier... et aujourd'hui", photo par photo, nous avons préféré ci-devant garder intacte l'atmosphère de mystère et d'aventure qui imprégna ce site jusqu'il y a peu. Dès lors, vous trouverez ci-après le compte-rendu de notre visite du 1 septembre 2025, afin que chacun puisse découvrir de ses propres yeux ce que récelait ce monument oublié pendant de longues années. |
|
|
|
|
|
|