OUDE STELPLAATSEN IN WALLONIË
Anciens dépôts vicinaux en Région Wallonne
|
|
LIÈGE & LUXEMBOURG |
|
Liège
Mysterie, avontuur, nieuwe ontdekkingen, dit alles op onze zoektocht naar de voormalige NMVB-stelplaats Villencourt, wellicht de meest afgelegen van het toenmalige buurtspoorwegnet, op de buurtlijn van Val-St-Lambert (Seraing) naar Neuville en Clavier, hartje Condroz. Villencourt is geen dorp, niet eens een gehucht, maar een plek in het bos, in de gelijknamige vallei, ver van alle bewoning, op een verlaten hoeve na, en alleen bereikbaar via een hobbelig kasseitje. De stelplaats lag niet ver van de bekende kristalfabrieken, en wij nemen aan dat er in die industriële omgeving nergens anders voldoende ruimte was.
|
|
Al goed dat we op een oude stafkaart de site van deze langgerekte stelplaats eenduidig konden bepalen, want deze is vandaag volledig ingenomen door bos. Van beide loodsen valt niets meer te bespeuren, op een betonnen vloerplaat na, met daarin een opgevulde schouwput. Daarnaast de restanten van een dienstgebouwtje, met hier en daar wat bouwpuin rondom, grotendeels overwoekerd tussen het struikgewas (foto's hieronder). Je moet al heel goed weten wat je zoekt, en vooral wáár, om hierin de overblijfselen van de stelplaats Villencourt te herkennen. Na het einde van de spoorexploitatie in 1952 was het hele gebied rond de spoorlijn, tot Neuville, volledig afgesloten als privé jachtgebied, waarvan hier en daar nog afsluitingen te zien zijn, vooral langsheen het riviertje. Wat in die periode met de stelplaats zelf gebeurd is mag Joost weten.
Villencourt - hier lag de grote loods (cfr. postkaart hierboven)
|
Stelplaats Villencourt - laatste restant... (26 januari 2018)
|
|
Het hele tracé langs de Ruisseau de Villencourt en de Ruisseau du Fond du Bois de l’Abbaye (oef), geprangd tussen de steile wanden van deze diep ingesneden vallei, biedt een mooie asfaltloze wandeling van Val-St-Lambert tot in Neuville (Neupré), boven op het Condruzische plateau. 7 km lang ben je er vrijwel alleen, op een zeldzame wandelaar of fietser na. Een aanrader voor wie houdt van heerlijke rust langsheen een snelstromend riviertje, maar voorzie vanuit Neuville-en-Condroz wel een bus voor de terugkeer (TEC lijn 94) – tenzij je langs dezelfde weg terug naar af wilt.
|
|
|
Aujourd'hui, le tracé vicinal de 7 km en sous-bois, de Val-St-Lambert à Neuville (Neupré), vaut la randonnée, au fond de la vallée très encaissée des Ruisseaux de Villencourt et du Fond du Bois de l’Abbaye. Difficile toutefois de couper court, à moins de refaire le parcours complet en sens inverse. Sinon, prévoir un bus TEC (ligne 94) pour le retour depuis Neuville-en-Condroz.
. |
|
Comblain-au-Pont
Ook al is er hier en daar wat aan verbouwd, oogt de stelplaats van Comblain-au-Pont, op de voormalige buurtlijn naar Ouffet en Clavier, nog relatief intact. En als je niet te nauw kijkt vang je in een uithoek zelfs nog een glimp op van de ooit zo typische buurtspoorwegsfeer van weleer. Vandaag doet dit emplacement wel nog dienst als stelplaats, zij het voor de bussen van TCM, in opdracht van de Waalse TEC (foto's 2007, 2011 en 2017).
|
|
|
|
|
|
Envoz (Couthuin)
|
|
Stelplaats Envoz, halfweg tussen Bierwart en Statte (Huy), lag er op 1 maart 1972 verlaten bij. Ruim 40 jaar later zijn de verschillende gebouwen elk apart bewoond of in gebruik, maar heeft het stationsgebouw vooral aan straatkant zijn oorspronkelijk karakter behouden (11 oktober 2012).
Déjà à l'abandon en 1972, le dépôt d'Envoz (Couthuin) est aujourd'hui habité, mais garde en grande partie son caractère vicinal d'origine.
Déjà à l'abandon en 1972, le dépôt d'Envoz (Couthuin) est aujourd'hui habité, mais garde en grande partie son caractère vicinal d'origine.
|
Eynatten
|
|
Deze stelplaats van de Aachener Kleinbahn Gesellschaft (thans ASEAG) lag op de elektrische lijn Aachen-Eupen en op het eindpunt van deze uit Brand en Raeren, en kwam na WO1 onder beheer van de NMVB. Naar verluidt zouden er binnen in de loodsen nog sporen liggen (11 april 2017).
Cet ancien dépôt de l'AKB (devenue ASEAG par la suite), à l'intersection des lignes électriques Aachen-Eupen et Brand-Raeren-Eynatten,
passa sous le giron de la SNCV au lendemain de la première guerre. Il resterait encore des voies à l'intérieur des anciennes remises.
passa sous le giron de la SNCV au lendemain de la première guerre. Il resterait encore des voies à l'intérieur des anciennes remises.
|
Trooz
|
Op 22 augustus 1983 was de stelplaats TROOZ nog vrijwel intact, al werd deze normaalsporige buurtlijn uit Sprimont (en Poulseur) al in de jaren 30 uitgebroken. Vandaag echter staat alleen het stationsgebouw nog recht (12 april 2017).
Du dépôt de Trooz ne reste que la gare vicinale (12 avril 2017). 35 ans plus tôt le site était encore intact, alors que le démontage de la ligne vers Sprimont date déjà des années 30. |
|
Hannut
Jarenlang bleven de oude buurtspoorwegloodsen in het Haspengouwse Hannut discreet doch stijlvol overeind, hier op 11 oktober 2012. Tot de eigenaar-zaakvoerder er genoeg van kreeg en enkele jaren geleden dit allemaal liet platgooien. Op deze plek verrijzen nu moderne constructies, maar die kunnen ons niet bekoren. Blijft dus alleen nog het oude buurtspoorwegstation over, enigszins aan het oog onttrokken te midden van het dicht begroeide deel van het oude emplacement.
Waremme
L'ancienne gare vicinale de Waremme en 2009 et démolie depuis.
|
Veel beweging valt hier op 18 november 2009 niet meer te bespeuren. Hoe kan men zich nog voorstellen hoe druk het was hier in WAREMME, elk najaar opnieuw? Nochtans draait de suikerbietencampagne in Haspengouw dan op volle toeren. Maar de rasperij even verderop is al enkele decennia dicht – en intussen uit het landschap verdwenen, zoals voordien ook de buurtspoorlijnen én de stelplaats. Het personeel, de sporen, de werkplaats, de stelplaats, een na een verdwenen ze. Alleen het stationsgebouw en een goederenmagazijn bleven overeind en vonden een andere gebruiker. Tot ook deze er de brui aan gaf – tenzij de brand in het verlaten gebouw daar voor iets tussen zat. Hoe dan ook, in 2009 stond dit relict uit een ander tijdperk eenzaam te verkommeren, vlak naast het gerenoveerde NMBS-station, en oogde de toekomst hoogst onzeker. En inderdaad, enkele jaren later werd de hele site platgelegd voor een nieuwe woonblok en een bijkomend parkeerterrein voor... treinforensen. |
Oreye
|
De buurtspoorwegstelplaats Oreye, zowat halfweg op de 35 km lange elektrische buurtlijn tussen Liège en St-Truiden, was ook het vertrekpunt van de zijlijnen naar Waremme en Borgloon/Kortessem. Zoals op tal van andere locaties werd ook deze stelplaats in twee gedeeld. Vooraan het stationsgebouw en zowat een derde van het emplacement ten behoeve van de TEC-bussen. Achteraan, op de rest van het uitgestrekte stelplaatsterrein waarop een bouwonderneming zich gevestigd heeft, bevonden zich de rijtuig- en locomotiefloodsen, waarvan op 19 april 2018 alleen deze laatste nog overeind stond, terwijl de twee andere duidelijk nog maar pas waren afgebroken. Langs de zijkant staat nog steeds de oude waterpomp met kolenmagazijn, en pal in het midden van het hele emplacement het wel heel opvallende gebouw van (wat wij aannemen) het voormalige elektrische onderstation. Welk lot de resterende gebouwen van deze al bij al nog vrij volledige stelplaats beschoren is zal ons wellicht pas later dit jaar duidelijk worden.
Van de eerste stelplaats, destijds opgericht door de compagnie Ans-Oreye, amper 150 meter verderop richting Liège, blijft niets meer over, en het emplacement is vandaag volledig ingenomen door bewoning en achtertuinen. 
Du dépôt vicinal d’Oreye, jusqu’il y a peu encore relativement intact, seul le premier tiers sert encore pour les bus du TEC, y compris l’ancienne gare vicinale. Le reste de ce vaste emplacement est occupé par une entreprise de constrcution qui, très récemment, a entrepris de démolir les anciennes remises situées tout au fond. Lors de notre passage, seule la remise des locomotives était encore debout, ainsi que le château d’eau et le magasin à combustibles. Remarquons encore le curieux bâtiment de (ce que nous supposons être) l’ancienne sous-station électrique de la ligne vicinale de Liège à St-Truiden, avec embranchements non-électrifiés vers Waremme et Borgloon. Du premier dépôt, un peu plus loin côté Liège, érigé par la compagnie Ans-Oreye au début de l’exploitation, il n'en reste plus rien.
|
|
|
Wihogne
Iets meer dan halfweg tussen Liège/Luik en Tongeren, vlakbij de huidige gewestgrens, op wat voor beide provincies de allerlaatste volwaardige buurtlijn zou worden, tot einde 1961. Aanvankelijk ging het vanuit de vurige stede niet verder dan deze stelplaats, maar toen de lijn werd doorgetrokken, met een grotere stelplaats in elk van beide steden, verloor Wihogne aan belang, en zou naar het einde toe nog enkel dienen voor het stallen van reserverijtuigen. Vandaag heeft een drukke bloemen- en tuinzaak het emplacement ingenomen en geleidelijk heringericht, waardoor het nog bestaande waterreservoir (annex magazijn) vandaag niet meer als dusdanig herkenbaar is. Wat gelukkig nog wel het geval is voor de vier loodsen en het stationsgebouw langsheen de Tongersesteenweg (11 april 2017).
|
In 2008 was het waterreservoir van Wihogne nog goed herkenbaar
|
ANS (19 april 2018) - lijn Ans-Oreye
GOÉ (28 november 2014) - normaalspoorlijn Dolhain-Eupen(Bas)
|
BASSENGE (11 april 2017) - lijn Liège-Riemst
LIERNEUX (25 oktober 2012) - lijn uit Vielsalm
|
WANZE (25 febr.2017) - lijn Statte-Waremme
VERLAINE (4 november 2010) - lijn Jemeppe-s/Meuse-Hannut
|
VERDWENEN STELPLAATSEN/DÉPÔTS DISPARUS EN PROVINCE DE LIÈGE
Barchon - Clavier - Fexhe-le-Haut-Clocher - Oreye (I) - Villencourt - Waremme
De ces 6 dépôts, dont il ne reste plus de trace visible, le site a complètement disparu, sauf celui de Villencourt (voir en début de page), et encore... D'autres dépôts sont en cours d'investigation.
Van deze 6 voormalige stelplaatsen hebben we geen zichtbare overblijfselen gevonden en is het emplacement volledig verdwenen, op dat van Villencourt na (zie bovenaan deze pagina), en dan nog.... Andere stelplaatsen worden nog onderzocht.
Barchon - Clavier - Fexhe-le-Haut-Clocher - Oreye (I) - Villencourt - Waremme
De ces 6 dépôts, dont il ne reste plus de trace visible, le site a complètement disparu, sauf celui de Villencourt (voir en début de page), et encore... D'autres dépôts sont en cours d'investigation.
Van deze 6 voormalige stelplaatsen hebben we geen zichtbare overblijfselen gevonden en is het emplacement volledig verdwenen, op dat van Villencourt na (zie bovenaan deze pagina), en dan nog.... Andere stelplaatsen worden nog onderzocht.
Luxembourg
|
Florenville
Florenville was de enige stelplaats op de ca. 30 km lange buurtlijn van Marbehan naar Ste-Cécile, waar de vernielingen begin WO II meteen het definitieve einde betekenden voor de spoorexploitatie. Jarenlang bleef het complex zo goed als intact, zij het dan als busgarage, eerst voor de NMVB, later voor de TEC. Na ruim een halve eeuw werd het waterreservoir dan toch afgebroken. Enkele jaren geleden was het de beurt aan de locomotievenloods, waarin naar verluidt nog een paar sporen zouden gelegen hebben. Vandaag blijven nog enkel de rijtuigenloods en de voormalige schilderwerkplaats over, terwijl het mooie buurtspoorwegstation in okerkleurige zandsteen, pal rechtover het nu leegstaande NMBS-gebouw, thans gebruik wordt door een bouwondernemer.
|
FLORENVILLE - op 12 augustus 1982 stond het waterreservoir er nog en was de stelplaats zo goed als intact. Ook de locomotievenloods (hieronder, juni 2000) bleef jarenlang onaangeroerd. De oorspronkelijke toegang tot de stelplaats (hiernaast op 9 augustus 2006) werd intussen verlegd naar de andere kant van het buurtspoorwegstation.
|
FLORENVILLE - het buurtspoorwegstation op 12 november 2007
Alors que les destructions de la dernière guerre sonnèrent le glas de la longue ligne vicinale de Marbehan à Ste-Cécile (30 km), le dépôt de Florenville, le seul de la ligne, resta en service comme garage pour autobus, jusqu’à ce jour. Resté intact pendant près d'un demi-siècle, il fut d'abord amputé de son château d’eau (fin du siècle dernier), puis de sa remise aux locomotives, il y a quelques années à peine. La belle gare vicinale, en face du bâtiment SNCB inutilisé, sert actuellement de bureau pour une entreprise de construction.
.
.
Voormalige buurtspoorwegstelplaats Florenville op 22 maart 2019
|
Florenville, l'ancien dépôt vicinal le 22 mars 2019
|
La Roche-en-Ardenne
|
Deze stelplaats ligt op het uiteinde van de verbindingslijn tussen het station Melreux-Hotton en het toeristische stadje La Roche-en-Ardenne. Door haar ligging langs de rijksweg tussen beide centra moest in 1958 deze nochtans niet onbelangrijke buurtlijn verdwijnen om, zoals overal elders, wegverbreding mogelijk te maken. Alleen het eindtraject uit Vecpré, met de twee bruggen over de Ourthe, en de stelplaats aan het uiteinde ervan blijven over als laatste getuigen. Mooi gelegen langs een heuvelflank aan de rand van de stadskern zijn de meeste gebouwen vandaag nog aanwezig, en dienen in hoofdzaak als opslagruimte voor de plaatselijke openbare werken (foto's op 2 januari 2011 en 12 oktober 2018). De plannen om de buurtlijn van hieruit door te trekken naar Baconfoy, op de buurtlijn Marche-Bastogne, waren in een vergevorderd stadium en er was zelfs al een tracé vastgelegd, maar dit project ging dan toch niet door.
|
|
|
|
La plupart des bâtiments de ce dépôt, situé au bout de la ligne vicinale originaire de Melreux, sont toujours présents et servent essentiellement d’entrepôt pour les travaux publics locaux. Cette ligne succomba en 1958 afin de permettre l’élargissement de la route nationale le long de laquelle elle était tracée. Auparavant, un projet de prolongement vers Baconfoy (ligne Marche-Bastogne), pourtant très concret, resta sans suite. |
|
|
Wellin
De stelplaats Wellin lag op de lijn van Rochefort naar Grupont, met aftakking naar Daverdisse en Graide, en als dusdanig het centrum van de kleine 'Groupe de Wellin'. Begin deze eeuw was de stelplaats zelf nog relatief intact (foto hiernaast, op 15 augustus 2000). Sindsdien echter werden het oude waterreservoir, twee loodsen en de meeste dienstgebouwen afgebroken om plaats te maken voor o.m. een supermarkt. Wel dient de laatste loods vandaag nog steeds als busgarage voor de TEC.
|
|
|
|
|
WELLIN - resp. het stationsgebouw (15 augustus 2000), het aanpalende goederenmagazijn (nu een bakker) en de laatste loods (1 augustus 2017)
|
Baconfoy
De lange buurtspoorweglijn van Marche naar Bastogne kreeg niet minder dan 4 stelplaatsen: één aan elk uiteinde (Marloie en Bastogne) en één zowat in het midden, in Baconfoy (Tenneville). Later, bij de aanleg van de zijlijn naar Libramont (en daarna ook naar St-Hubert), kwam er nog één bij in Amberloup, twee dorpen verder dan Baconfoy waarvan de stelplaats zich geleidelijk overvleugeld zag door de nieuweling. Vandaag is Amberloup nog steeds actief, zij het als busdepot. Naar de stelplaats Baconfoy zul je echter vergeefs zoeken. Ze werd het slachtoffer van de verbreding van de N4 en de wildgroei aan handelszaken op die plek. Of toch… Wanneer je goed zoekt vind je een van de typische bouwstijlen terug van de toenmalige NMVB in wat vroeger de voorgevel was van een van de loodsen. Vandaag is dit een voertuigenhandel die ook de dwarsvleugel (achter de rode wagen) liet bijzetten. Van de overige gebouwen hebben we geen restanten meer gevonden (24 juli 2015).
|
|
|
Ethe
|
|
De stelplaats ETHE lag aan het uiteinde van de rond 1936 opgedoekte buurtlijn uit Arlon. Op 15 juli 2003 lagen beide loodsen er verlaten bij. De locomotiefloods (rechts) werd sindsdien afgebroken, de andere loods is thans opgeknapt en bewoond. Het stationsgebouw - niet verwarren met het al lang geleden afgebroken NMBS-station daar vlakbij - staat nu op zijn beurt te verkommeren (3 maart 2017).
Une des remises du dépôt de Ethe (2003) est aujourd'hui restaurée et habitée, alors que la gare vicinale est à l'abandon (3 mars 2017).
Une des remises du dépôt de Ethe (2003) est aujourd'hui restaurée et habitée, alors que la gare vicinale est à l'abandon (3 mars 2017).
AMBERLOUP (23 juli 2015) - buurtlijnen Marche-Bastogne en Amberloup-Libramont
BOUILLON (10 maart 2012) - op de buurtlijn Poix-Paliseul-Bouillon-Pussemange
|
MANHAY (25 okt.2012) - buurtlijn Melreux-Comblain-la-Tour
HOUFFALIZE (12 augustus 2010) - buurtlijn Houffalize-Bourcy (na de oorlog werd het vernielde station vervangen door een moderne constructie)
|
VILLERS-DEVANT-ORVAL (20 aug.2010) - buurtlijn naar Etalle
ETALLE (23 maart 2019) - buurtlijn naar Villers-devant-Orval
|
VERDWENEN STELPLAATSEN/DÉPÔTS DISPARUS EN PROVINCE DE LUXEMBOURG
Arlon (Gare)* - Corbion - Martelange - St-Hubert*
De ces 4 dépôts il ne reste plus de trace visible, voire même que le site* a complètement disparu.
D'autres dépôts sont en cours d'investigation.
Van deze 4 voormalige stelplaatsen is de site* volledig verdwenen of hebben we geen zichtbare overblijfselen gevonden.
Andere stelplaatsen worden nog onderzocht.
Arlon (Gare)* - Corbion - Martelange - St-Hubert*
De ces 4 dépôts il ne reste plus de trace visible, voire même que le site* a complètement disparu.
D'autres dépôts sont en cours d'investigation.
Van deze 4 voormalige stelplaatsen is de site* volledig verdwenen of hebben we geen zichtbare overblijfselen gevonden.
Andere stelplaatsen worden nog onderzocht.
Naar de overige pagina's van de Oude stelplaatsen / vers les autres pages des Anciens dépôts:
HAINAUT (Henegouwen) - BRABANT WALLON & NAMUR - VLAANDEREN (Flandre)
HAINAUT (Henegouwen) - BRABANT WALLON & NAMUR - VLAANDEREN (Flandre)