TUNNELS LANGS DE VESDRE
Donker en grauw, zo kleurde jarenlang het visitekaartje van de tunnel van Ensival, althans het noordoostelijke portaal ervan, vlakbij de vroegere afslag naar Battice en de inrit van het hoofdstation Verviers-Central. Dat de anders zo pietepeuterige infrastructuurbeheerder de begroeiing zo goed als vrij spel liet is haast hallucinant te noemen (foto 14 december 2015). Moet zijn dat de veiligheid dan toch niet meteen in het gedrang kwam...
Daar komt nu verandering in. Op het drukke baanvak tussen Pepinster en Verviers is een van beide sporen voor zekere tijd buiten dienst, zodat er naarstig kan gewerkt worden aan de vernieuwing van drie bruggen, waaronder een viaduct over de Vesdre. Gelijk krijgt de tunnel een grondig onderhoud én facelift, zodat we binnenkort vanaf de Rue des Carrières dezelfde foto kunnen maken, maar dan van het tunnelportaal in zijn opgefrist jasje – wat al jaren het geval is voor zijn collega’s op deze prachtige Vesderlijn. |
|
|
De Vesderlijn van Liège (Luik) naar Verviers en Aachen (lijn 37) geldt als de meest tunnelrijke van het nationale spoorwegnet. Niet minder dan 20 tunnels waren nodig, van de monding van de Vesdre in de Ourthe bij Chênée tot tegen de kam van Welkenraedt en Herbesthal, en dit over een afstand van 33 km. Een grandioze rit doorheen een betoverende vallei. Deze tunnels, reeds afgewerkt in 1841, kwamen in dienst in de loop van 1843 en horen tot de oudste van het land. De meeste zijn dus meer dan 170 jaar oud, maar niet allemaal. Want toen lijn 37 medio de jaren 60 onder draad moest, kon dit alleen mits aanpassing van het vrijruimteprofiel van bruggen en tunnels, en bleken twee van hen ineens niet langer nodig.
|
Zo te zien diende de korte Tunnel de Prayon (43 meter), vlak voor het station Trooz, veeleer als een soort steunbeer voor de steile rotswand waartegen hij aanleunde dan als obligate doorgang doorheen deze rotsformatie. Het hele gebied rond de vallei van de Vesdre, tot op het plateau van Herve, staat nu eenmaal bekend als geologisch vrij complex, al reiken de talrijke breuklijnen niet meteen tot Trooz-Prayon. Voor zover wij kunnen nagaan ziet het er vandaag niet naar uit dat de bewuste rotswand ontdaan van zijn tunnel voor problemen zorgt.
Prayon - in de verte de korte tunnel vlakbij het station Trooz
|
Prayon - rotswand zonder tunnel (12 dec 2013)
|
De Tunnel de la Basse-Crotte (113 meter), vlak na het voormalige station Verviers-Est, was evengoed een flanktunnel, gegraven doorheen een uitstulping van de valleiflank. Om de aanleg van uitwijksporen mogelijk te maken, het lijnprofiel te verbeteren en de snelheidslimiet tot 50 km/h op te heffen werd de tunnelsite niet alleen opengegooid maar ook aanzienlijk verbreed. Merkwaardig genoeg blijft van de zuidelijke binnenwand van de tunnel de onderste 3-4 meter tot vandaag overeind, terwijl het huidige tracé een stuk opgeschoven is. Deze plek aan de voet van een steile rotswand is per definitie onbereikbaar, zodat de foto hieronder noodgedwongen vanuit een voorbijrijdende trein (80-90 km/h) werd gemaakt.
Tunnel Basse-Crotte - wat overblijft van het oostportaal en van de zuidelijke tunnelwand (27 januari 2015)
|
Verviers - aanloop naar de Tunnel du Trou du Pont (achterin), thans overdekt
|
De werken voor de elektrificatie van lijn 37 brachten ook een grondige verbouwing mee van de 'Tunnel du Palais de Justice', hartje Verviers. Gelijk ging men over tot overwelving van de 200 meter lange sleuf naar de verderop gelegen Tunnel du Trou du Pont, waarvan het zuidwestelijke portaal aldus niet langer zichtbaar is.
De Chic-Chactunnels in Verviers
Tijdens onze zoektocht naar oude tunnels in de provincie Liège/Luik waren wij einde 2013 toevallig getuigen van een zeldzaam schouwspel: het openbreken van de huidige tunnel aan en onder het station Verviers-Central. Nu zal je wellicht verwonderd opkijken dat wij een tunnel onder de loep nemen die nog steeds in dienst is. Maar je moet weten dat onder het thans opengebroken stationsplein niet minder dan VIER verdoken tunnelportalen liggen, alle vier tot voor kort aan het oog onttrokken. Meteen de reden waarom wij dit geheel evengoed bij de 'oude tunnels' rekenen.
Tijdens onze zoektocht naar oude tunnels in de provincie Liège/Luik waren wij einde 2013 toevallig getuigen van een zeldzaam schouwspel: het openbreken van de huidige tunnel aan en onder het station Verviers-Central. Nu zal je wellicht verwonderd opkijken dat wij een tunnel onder de loep nemen die nog steeds in dienst is. Maar je moet weten dat onder het thans opengebroken stationsplein niet minder dan VIER verdoken tunnelportalen liggen, alle vier tot voor kort aan het oog onttrokken. Meteen de reden waarom wij dit geheel evengoed bij de 'oude tunnels' rekenen.
Eerst dit: er zijn TWEE Chic-Chactunnels. De eerste werd einde 1843 in gebruik genomen, bevindt zich op de oorspronkelijke spoorlijn naar Duitsland vanuit het toenmalige hoofdstation en is thans verlaten - zie verder bij Verviers-Ouest.
De tweede is geen gewone tunnel, maar een complex van VIER verschillende tunnels op de huidige lijn 37 Liège-Aachen, vlak naast de eerste tunnel. Wel wordt dit officieel beschouwd als één geheel, waarin vooral het opvallend lange perron van de sporen 1-2 verder doorloopt. Onder het station zelf zijn DRIE parallelle tunnels aangelegd van elk een 30-tal meter (met resp. de sporen 1, 2-3 en 4-5), gevolgd door een 60 meter lange overwelfde ruimte onder het stationsplein. Na een jarenlange onderbreking (zie verder) fungeert dit plein nu opnieuw als draaischijf voor de meeste regionale buslijnen rond Verviers.
Verviers-Central - het statige station troont hoog boven de perrons en de middelste tunnel (19 december 2009)
|
Verviers-Central - middelste van de drie tunnels onder het station (achterin is de afbraak volop bezig) (12 dec.2013)
|
|
Voorbij de perrons komen de sporen samen in het portaal van de ca. 100 meter lange ietwat trechtervormige tunnel onder het Place de la Victoire en het aangrenzende parkje, "Chic-Chac" in de volksmond. Deze tunnel is de oudste van het complex en dateert uit het begin van de vorige eeuw. De drie parallelle tunnels werden aangelegd voorafgaand aan de bouw van het station zelf (1925-29), zoals duidelijk te zien achteraan op de merkwaardige foto hiernaast. Na de bouw van het nieuwe station werd ook de tussenruimte overwelfd en kwam het huidige stationsplein tot stand.
|
|
Einde 2013 werd dit plein volledig opengebroken omdat het betonnen gewelf te laag bleek voor de nieuwe dubbeldekrijtuigen van de IC-dienst naar Eupen. Hierdoor werden de verdoken tunnelportalen onder het stationsgebouw opnieuw zichtbaar, toch zolang er geen nieuw gewelf kwam - een werk dat pas in de loop van 2015 werd aangevat en begin 2017 zijn beslag kreeg.
Verviers-Central - het lange perron onder het open stationsplein, met achterin de tweede Chic-Chactunnel (12 oktober 2014)
|
Verviers-Central - de kleine tunnels onder het station, alle drie mooi op één rij (12 oktober 2014)
|
Opgelet! Het tunnelcomplex dat bekend staat als 'Tunnel de la Chic-Chac' (de tweede) heeft een aslengte van 192 meter - en zeker geen 388 meter zoals in tal van documenten en publicaties steevast maar verkeerdelijk wordt volgehouden!
|
Wat met Verviers-Ouest?
En de eerste 'Tunnel de la Chic-Chac'? Deze 120 meter lange tunnel (T1) onder het Place de la Victoire ligt naast de huidige (T2), op de intussen verdwenen spoorverbinding (B) vanuit het voormalige kopstation Verviers-Ouest, toen hoofdstation, richting Duitsland. Reeds in 1867 kwam er achter de huizen van de Rue d’Ensival een dubbelsporige verbindingsboog (C) om voor sommige treinen het kopmaken te vermijden. Op het einde van de 1e wereldoorlog kwam echter de huidige verbinding (D) in de plaats, met een nieuw station Verviers-Central in een voorlopig barakkencomplex in afwachting van het huidige gebouw dat pas in 1930 werd ingehuldigd. Voortaan lieten de reizigerstreinen Verviers-Ouest dus links liggen, al bleef het wel in gebruik als goederenstation en als douanecentrum (Verviers-Entrepôt). Geen betere situatieschets dan de unieke luchtfoto hieronder, met het pas afgewerkte station Verviers-Central rond 1930. Links het westportaal van de eerste Chic-Chactunnel, in het midden dat van de tweede, met het plein tussen tunnel en station dat - zoals enkele jaren terug - nog open ligt. |
|
Verviers-Central en de Chic-Chactunnels ca.1930
|
Westportaal van de Chic-Chac 1 tunnel - de dagen van het spoor zijn geteld, het portaal volgt later (foto Pierre Moson)
|
|
Einde jaren 50 leek het erop dat de oostelijke tak (B) doorheen de tunnel amper nog in gebruik was – volgens getuigenis zelfs opgebroken. Door de elektrificatiewerken én de aanleg van de autoweg uit Battice (thans E42) met afrittencomplex aan de Rue Gérardchamps, vlakbij Verviers-Ouest, werd het roer echter omgegooid. De westelijke tak (A) verdween volledig van de kaart en de oostelijke (B) werd in ere hersteld. Tot de definitieve sluiting van Verviers-Ouest in juni 1992 en de opbraak van de laatste sporen enkele jaren later – ditmaal voorgoed.
De Chic-Chactunnels - de twee oostportalen, zij aan zij, tijdens de doortocht van een speciale stoomrit (26 juni 1988)
|
Oostportaal van de Chic-Chac 1 tunnel, met liefhebberstrein - het spoor wordt almaar minder gebruikt (26 mei 1990)
Overzicht van beide Chic-Chactunnels na opbraak van het spoor naar Verviers-Ouest (rechts) (foto Pierre Moson)
|
|
Rond 2005 werd het verlaten stationsterrein volledig heringericht voor de aanleg van een commercieel centrum met ruime parking, en de spoorwegsleuf bij die gelegenheid grotendeels dichtgegooid, inclusief het westelijke tunnelportaal.
Het oostportaal daarentegen, met beide Chic-Chactunnels zij aan zij, blijft zichtbaar vanuit het stadspark naast de Rue du Théâtre. Hopelijk komt niemand op het onzalige idee om de tunnelmond van Chic-Chac 1, de oudste spoortunnel van Verviers, op zijn beurt te willen dichtgooien. Hiernaast: tussen het commercieel centrum en de huizen van de Rue d'Ensival blijft het tracé van de eerste verbindingsboog (C) uit 1867 enigszins gevrijwaard (6 februari 2014). |
|
Tunnel Dolhain - het noordportaal (30 december 2013)
|
|
De unieke buurtspoorwegtunnel van Trooz
Tot slot keren we terug naar Trooz voor een buitenbeentje: daar vind je de enige buurtspoorwegtunnel op normaalspoor van het land, op de oude lijn Trooz-Poulseur. Dit unicum met de wat overdadig maar fraai gedecoreerde tunnelportalen vind je even voorbij het station, richting Verviers, waar de stoomtram dwars doorheen een rotswand de scherpe afslag naar Banneux en Louveigné vermeed. Deze buurtlijn, een van de weinige op normaalspoor, was echter geen groot succes. Reeds in 1937 werd het lijnvak Trooz-Sprimont gesloten en de rails niet lang daarna uitgebroken. De sectie Sprimont-Poulseur had meer geluk en zou het tot in 1965 uitzingen, maar dat is een ander verhaal.
|
Trooz (Mosbeux) - tunnelportaal zuidkant
|
|
Trooz (Mosbeux) - zuidportaal of nooduitgang? (17 okt 2006)
|
Vandaag gaat de buurtspoorwegtunnel van Trooz (niet verwarren met zijn naamgenoot op de ‘grote’ spoorweg) door het leven als wijnkelder, en mits je echt belangstelling toont voor wijnproeven (en kopen) mag je deze oude tunnel ineens vanbinnen een bezoekje brengen. Open vanaf woensdag, enkel in de namiddag. Alleen jammer dat aan het noordportaal de fraaie steunmuur in natuursteen inmiddels verdwenen is en vervangen door een constructie in cementblokken. Aan de andere kant daarentegen zijn de steunmuren vrijwel intact maar zo goed als onzichtbaar achter de begroeiing. En wie de foto's aandachtig bekijkt zal meteen vaststellen dat beide tunnelmonden een vrij ingrijpende facelift ondergingen...
terug naar de homepagina