OUDE STELPLAATSEN IN VLAAMS-BRABANT
|
Geen busdepot (meer), geen parking, geen supermarkt, maar een heuse vijver, daar waar vroeger de sporenbundel lag van de stelplaats Overijse, op de buurtlijn op normaalspoor uit Groenendaal. De twee loodsen werden ingekort en verbouwd in functie van de horecazaak die rond 2011 haar intrek nam in het modern ogende hoekige gebouw dat zijn locatie niet onder stoelen of banken steekt. Deze verving in de jaren 30 het oorspronkelijke station in onvervalste buurtspoorwegstijl, wellicht bij de invoering van busexploitatie - toen al.
|
Overijse
OVERIJSE (15 december 2017) - de oude loodsen staan er nog, maar hebben heel wat verbouwingen ondergaan (hiernaast foto Google Streetview uit 2009)
|
Sint-Joris-Weert
|
|
|
Een vrijwel 'complete' stelplaats, niet gemakkelijk te vinden in Vlaanderen. Deze van St-Joris-Weert, op een boogscheut van Archennes (in Waals Brabant), is zo goed als intact en al decennia in gebruik door een lokale brandstoffenhandelaar, op het merkwaardige stationsgebouw na, pal rechtover dat van de NMBS (foto's 2008, 2009 en 2016).
|
Zichem
Stelplaats Zichem op 25 april 1995
|
...en op 14 februari 2002
|
|
De stelplaats ZICHEM lag aan het uiteinde van de buurtlijn uit Mol en Eindhout die al in 1949 werd opgegeven. Begin 2002 stonden de meeste gebouwen er nog. Later werd echter het waterreservoir annex magazijn afgebroken, de loodsen opgeknapt en de site volledig heringericht als containerpark. Het stationsgebouw (23 mei 2009) is vandaag nog steeds in goede toestand en bewoond.
|
|
Ezemaal
De stelplaats EZEMAAL lag op de buurtlijn van Jodoigne naar Overhespen/St-Truiden en werd kort na WO II verlaten. Vanaf 1959 moest het emplacement geleidelijk plaats ruimen voor een nieuwe woonwijk. Alleen het stationsgebouw staat er vandaag nog (4 december 2016).
|
|
Tienen
|
Tot einde 1961, twee jaar na de laatste reizigersdienst (uit Hamme-Mille), reden vanuit de stelplaats Tienen nog authentieke dieseltractoren voor het slepen van zware bieten- en pulptreinen naar/van de Tiense suikerfabriek, zowel vanuit Nethen en Meldert als vanuit Overhespen en verder, zij het enkel nog in de 3-4 laatste maanden van het jaar. Pas in de lente van 1962 werd het lot van deze laatste goederendienst met typische NMVB-bakwagens officieel bezegeld, al werden de laatste restanten pas in 1965 opgeruimd.
Het buurtstation en de twee loodsen, vlak naast het NMBS-station, zijn thans beschermd als monument en fungeren nog steeds als stelplaats voor de bussen van De Lijn. Wel biedt het uitgestrekte emplacement daartussen – waar eertijds de laatste spoorrijtuigen en -wagons stonden opgesteld – een wat verlaten indruk. Andere dienstgebouwen zijn al langer verdwenen. Merk nog op dat het buurtstation (hiernaast, 25 september 2013) identiek dezelfde is als dat van Kessel-Lo en het thans verdwenen gebouw van Chastre. 
TIENEN - de oude buurtspoorwegloodsen, en links in de verte het oudste stationsgebouw van het Belgische spoorwegnet (4 december 2016)
|
|
Aarschot
AARSCHOT - in het midden, achter de brandweerkazerne, de oude remise
|
|
|
Onopvallend, grotendeels aan het oog onttrokken door de brandweerkazerne en andere gebouwen die thans het emplacement van de vroegere stelplaats Aarschot innemen, op de buurtlijn Tienen-Haacht, is de voormalige buurtspoorwegloods vandaag zo goed als intact én nog steeds in gebruik, zij het als busgarage. Wel hebben de vier dubbele toegangspoorten van weleer nu plaats geruimd voor twee brede rolluiken.
|
|
|
Haacht
De voormalige stelplaats van de buurtspoorwegen bij HAACHT bestaat nog, zij het als busdepot van De Lijn. Alhoewel… twee jaar geleden werden de twee grote loodsen uit het tramtijdperk met de grond gelijk gemaakt. Daar rechtover bleef de kleine loods met de onderhoudswerkplaats echter gespaard (foto hiernaast, 6 oktober 2016)). Met de vraag of het hele emplacement op zijn beurt een (grondige) facelift zou kunnen krijgen, zoals in O.L.V.Tielt, ook in Vlaams-Brabant, en op tal van andere Vlaamse locaties (Kalken, Wuustwezel, ea). En dan is het allicht gedaan met de kleine loods en - te oordelen naar de tabula rasa in Tielt - mogelijk ook met het unieke stationsgebouw in Haacht. Of is deze misschien beschermd? Vandaag staat deze alvast mooi zichtbaar opgesteld langs de Provinciesteenweg (N21), vlakbij het NMBS-station. Houden zo!
|
Uit ons archief: de thans afgebroken grote tramloodsen in 2009. Let wel: een van beide foto's is een montage van twee kort achter elkaar gemaakte opnames (13 februari 2009).
|
|
Remarquable témoin du passé vicinal du dépôt de Haacht, ce curieux bâtiment de gare, si différent de ses congénères. Plus en recul, une ancienne remise sert aujourd'hui d'atelier pour l'entretien des autobus. Par contre, les deux grandes remises vicinales ont été démolies vers 2016.
|
|
Diegem
Een vergeten uithoek gekneld tussen de Brusselse Ring en het almaar uitdijende luchthavengebied, op een stukje afgesneden Haachtse Steenweg. Langs hier reed ook de buurttram naar Haacht, en er was zelfs een kleine stelplaats. Tot in 1960, daarna namen de bussen het over. Jaren later kwam echter de Ring en werd de steenweg omgelegd. Vanaf dan werd het hier heel stil. De tramloods verdween inmiddels, maar het stationsgebouw en het voormalige elektrische onderstation staan er nog steeds (20 januari 2017). Helaas werden deze laatste overblijfselen ruim één jaar later dan toch afgebroken, naar verluidt voor een of ander gemeentelijk project. Jammerlijk einde voor deze nochtans typische overblijfselen uit vervlogen tijden.
|
|
|
|
Humbeek
|
De stelplaats Humbeek, op het uiteinde van de buurtlijn uit Brussel en Grimbergen en opgeheven begin de jaren 60, werd eerder deze eeuw nog enkele jaren gebruikt als onderdak voor museumtrams. De dichtgemetselde uitkappingen die boven elke toegangspoort werden aangebracht lieten de elektrische trams met hun trolleystang toe om op eigen kracht tot in de loodsen te rijden (4 februari 2018).
|
|
Sint-Kwintens-Lennik
|
De stelplaats Sint-Kwintens-Lennik lag zowat halfweg op de buurtlijn van Brussel naar Edingen, een van de oudste van Brabant, maar moest daarna de duimen leggen voor de veel grotere stelplaats Leerbeek, op de kruising met de bijna 20 jaar later aangelegde buurtlijn Halle-Ninove, hartje Pajottenland. Het buurtspoorwegstation (naast de kerk, op het huidige Andreas Masiusplein) werd begin de jaren 1960 afgebroken, maar de drie loodsen zijn er nog steeds, en worden gebruikt door de dienst openbare werken van de gemeente (15 december 2017).
Een stelplaats met hoge spits, zou je denken, dankzij de kerktoren van St-Quintinius daar vlak achter - het woonhuis is van véél latere datum
|
Let op de eigenaardige opstelling van de oude buurtspoorwegloodsen, links bovenop de hoge berm, en destijds alleen toegankelijk mits kopmaken vanuit het buurtstation achteraan, ter hoogte van de kerk
(tram uit Leerbeek op 1 september 1972, laatste dag van de spoordienst)
|
KESSEL-LO (6 oktober 2016) - lijn Leuven-Diest
|
LONDERZEEL (19 november 2009) - lijn uit Brussel (en Grimbergen)
|
GRIMBERGEN (4 februari 2018) - lijnen naar Brussel, Humbeek en Meise/Londerzeel
|
VERDWENEN STELPLAATSEN IN DE PROVINCIE VLAAMS-BRABANT
Asse - Diegem - Diest Leuvenpoort - O.L.V.Tielt - Wemmel
Van deze 5 voormalige stelplaatsen is de site volledig verdwenen of hebben we geen zichtbare overblijfselen gevonden.
Ook te Diest Station zou een stelplaats gelegen hebben, maar daarover vonden we nog geen bevestiging.
De stelplaats Zichem was echter niet verbonden met het Leuvense net en werd geëxploiteerd vanuit de provincie Antwerpen.
De Waalse stelplaatsen van de voormalige 'Groep Leuven' liggen thans in de provincie Waals-Brabant.
De overige stelplaatsen worden nog onderzocht.
Asse - Diegem - Diest Leuvenpoort - O.L.V.Tielt - Wemmel
Van deze 5 voormalige stelplaatsen is de site volledig verdwenen of hebben we geen zichtbare overblijfselen gevonden.
Ook te Diest Station zou een stelplaats gelegen hebben, maar daarover vonden we nog geen bevestiging.
De stelplaats Zichem was echter niet verbonden met het Leuvense net en werd geëxploiteerd vanuit de provincie Antwerpen.
De Waalse stelplaatsen van de voormalige 'Groep Leuven' liggen thans in de provincie Waals-Brabant.
De overige stelplaatsen worden nog onderzocht.
VERDWENEN STELPLAATSEN IN VLAANDEREN
Hierna vind je nog een overzicht van de verdwenen stelplaatsen in Vlaanderen waar, voor zover we konden nagaan, alle oorspronkelijke NMVB-gebouwen verdwenen zijn (afgebroken). In de meeste gevallen is zelfs het emplacement in zijn geheel niet meer terug te vinden.
OPGELET - deze informatie wordt gegeven onder voorbehoud van nieuwe elementen na verder onderzoek ter plaatse
OPGELET - deze informatie wordt gegeven onder voorbehoud van nieuwe elementen na verder onderzoek ter plaatse
|
La liste ci-après reprend tous les anciens dépôts SNCV en Région Flamande, dont les bâtiments d'origine vicinale ont tous été rasés - même que pour certains le site tel quel a totalement disparu.
ATTENTION - ces informations sont données sous réserve de nouveaux éléments découverts sur place |
|
AARSELE (lijn naar Kortrijk) - textielbedrijf ASSE (lijn Brussel-Aalst) - emplacement in dienst als busdepot BERCHEM (Kluisbergen) (lijn naar Deerlijk) - bewoning BILZEN (lijn Riemst-Genk) - parking en scholen BLANKENBERGE (lijn Oostende-Knokke) - parking & woningen BLAUWHOEF (lijn Antwerpen-Zandvliet) - havenuitbreiding BREE (lijn Leopoldsburg-Maaseik) - o.a. wegverbreding DIEGEM (lijn Brussel-Haacht) - gemeentelijk bouwproject DIEST Leuvenpoort* (lijn naar Leuven) - uitbreiding wegennet DOEL (lijn uit St-Niklaas) - woningen (sommige leegstaand) DUFFEL (lijn Rumst-Lier) - de huidige Merodestraat EEKLO (lijnen naar Aalter en Watervliet) - brandweercentrum HEIST (lijn Oostende-Knokke) - parkgebied/groene zone HERK-DE-STAD (lijnen Hasselt-Halen & naar St-Truiden) - scholen HERENTALS (naar Westerlo/Oostmalle) - parking & bewoning KALKEN (lijn Wetteren-Hamme) - nieuwe busstelplaats KORTESSEM (lijnen naar Hasselt, Tongeren en Borgloon/Oreye) LEOPOLDSBURG (lijnen naar Maaseik en Hasselt) - verdwenen² LIER (lijnen naar Oostmalle en Rumst) - stationsparking |
LOKEREN (lijnen naar Zaffelare en Overmere) - woonuitbreiding MAASEIK (o.a. lijn naar Tongeren) - gedeeltelijk volgebouwd² MEERBEKE (lijn Brussel-Ninove) - vernieuwde busstelplaats MERKSEM (IJskelder) - site verdwenen bij de aanleg van de E19 's GRAVENVOEREN (lijn uit Liège) - woningen SINT-NIKLAAS (lijn St-Niklaas-Doel) - aanleg Singel SINT-TRUIDEN (o.a.lijnen uit Tienen en Liège) - busdepot STENE (stadslijnen Oostende) - stadsuitbreiding TIELT (Vl-Brabant) (o.a. lijn Leuven-Diest) - gloednieuw busdepot TONGEREN (o.a. naar Maaseik en Liège) - appartementsblokken TURNHOUT (oa naar Oostmalle/Antwerpen) - nieuwe busstelplaats URSEL (lijnen Brugge-Zomergem/Eeklo-Aalter) - woningen WATERVLIET (lijn uit Eeklo) (onder voorbehoud) WEMMEL (lijn naar Brussel-Noord) - herinrichting dorpskern WUUSTWEZEL TOL (lijn uit Antwerpen) - heringericht als busdepot ZOMERGEM (lijnen naar Gent en Brugge) - bouwproject ZWEVEZELE (lijnen naar Brugge, Tielt, Roeselare) - wegverbreding |
* wellicht was er in Diest ook een stelplaats aan het station (lijn naar Beringen) - te bevestigen
² emplacement nog gedeeltelijk aanwezig/zichtbaar, maar in privé bezit of zonder specifieke functie
- emplacement encore partiellement visible comme propriété privée ou sans fonction spécifique
² emplacement nog gedeeltelijk aanwezig/zichtbaar, maar in privé bezit of zonder specifieke functie
- emplacement encore partiellement visible comme propriété privée ou sans fonction spécifique
Naargelang ons onderzoek vorderde zijn enkele tendensen duidelijk geworden. Afgezien van de talrijke vestigingen die het einde van de spoorexploitatie niet overleefd hebben, zijn meer en meer kleine stelplaatsen na een tweede leven als busdepot het slachtoffer geworden van de toegenomen concentratie in een steeds kleiner aantal grotere of zelfs nieuwe busstelplaatsen. Dit is vooral het geval in Vlaanderen (De Lijn), maar ook meer en meer in Wallonië (TEC). De aldus opgegeven sites krijgen meestal een nieuwe bestemming, al worden ze vaak genoeg volledig van de kaart geveegd, zeker in Vlaanderen. Dit heeft allicht te maken met de hogere bevolkings- en bewoningsdruk aldaar, wat leidt tot meer doorgedreven urbanistische ingrepen. In tegenstelling tot Wallonië zijn in Vlaanderen de oude stelplaatsen die tot vandaag hun historische kerngebouwen behouden op de vingers van één hand te tellen. Doorgaans heeft ofwel de loods (remise), ofwel het stationsgebouw het overleefd, soms ook allebei, terwijl de waterpomp annex magazijn doorgaans verdwenen is.
|
Au fur et à mesure de nos recherches, nous constatons que de nombreux petits dépôts qui ont longtemps survécu comme garage pour autobus sont délaissés au profit de dépôts plus largement dimensionnés, plus d'une fois en site entièrement neuf. C'est surtout le cas en Flandre (De Lijn), mais aussi et de plus en plus en Wallonie (TEC). C'est ainsi qu'au nord du pays, où les installations abandonnées sont plus d'une fois complètement rasées, ou presque, il devient bien difficile de trouver un site où les principaux bâtiments du temps des vicinaux sont encore tous en place.
|