OUDE STELPLAATSEN IN WALLONIË
Anciens dépôts vicinaux en Région Wallonne
|
|
NAMUR & BRABANT WALLON |
|
BRABANT WALLON |
CHASTRE - NIVELLES - MONT-St-JEAN - LASNE - ARCHENNES - SART-RISBART
|
|
CHASTRE De stelplaats Chastre, in het huidige Waals Brabant, hoorde destijds bij de Groep Leuven. Mooie getuige hiervan was het imposante buurtstation, vrijwel identiek aan die van Tienen en Kessel-Lo maar vandaag helaas verdwenen. Van hieruit vertrokken de buurtlijnen naar Courcelles in Henegouwen (later ingekort tot Mellet en Gosselies), en naar Sart-Risbart/Jodoigne. Op deze laatste werd de reizigersdienst al in 1950 opgeheven, naar Mellet pas drie jaar later, maar op beide overleefde de goederentrafiek tot de latere jaren van het decennium, naar Chaumont-Gistoux (richting Jodoigne) zelfs tot in 1959, dankzij een vrij aanzienlijke trafiek vanuit de zandgroeven aldaar.
|
|
CHASTRE - dieseltractor op 21 september 1957 (foto J.Bazin, verz. Railations)
|
De stelplaats zelf is vandaag nog steeds actief als busdepot voor de TEC, maar qua gebouwen uit de buurtperiode staat alleen de grote remise nog recht (hieronder op 23 maart 2018), niet in de courante NMVB-bouwstijl van weleer, maar in fabriekshalstijl, zoals je er hier en daar nog wel tegenkomt en doorgaans van latere datum (o.a. in Lanaken en Nalinnes, vroeger ook in Ezemaal en Tremelo).
Opmerkelijk is de oversteek van de naastliggende spoorlijn 161, met een grote lus rond de stelplaats, gevolgd door een behoorlijk lange brug over de NMBS-sporen (foto hiernaast), zoals destijds ook in Haacht en Heist-op-den-Berg. Evenwel is in Chastre het bruggenhoofd vlak achter de stelplaats nog zo goed als intact gebleven. |
|
|
|
Situé au point de rencontre des lignes vicinales vers Mellet et Sart-Risbart/Jodoigne, en face de la gare SNCB, le dépôt de Chastre perdit non seulement le service des voyageurs (resp. 1953 et 1950) et des marchanidises (1958 et 1959), mais aussi sa belle gare vicinale, quasiment identique à celles de Kessel-Lo et de Tienen du même groupe de jadis, celui de Leuven (Louvain). Aujourd'hui, seule subsiste la grande remise d'aspect pas très vicinal, probablement d'entre les deux guerres. Le dépôt reste toutefois actif comme garage pour les autobus du TEC (vues du 23 mars 2018).
|
|
NIVELLES 
Nivelles - het extravagante stationsgebouw domineert de eigenlijke stelplaats (postkaart)
|
Ruim één jaar voor het einde van de spoorexploitatie is de stelplaats Nivelles nog intact (17 augustus 1958) (foto F. Van Dam, archief Railations)
|
|
De stelplaats Nivelles was, naast de kleinere eenheid van Virginal, de voornaamste thuishaven voor het buurtnet in het westelijk uiteinde van het huidige Waals-Brabant. Ook het kort stukje spoor richting Monstreux, op de onafgewerkte lijn naar Soignies, hoorde daarbij.
Bij de sluiting van dit buurtnet in 1959 was de stelplaats nog zo goed als compleet, met inbegrip van het waterreservoir en het unieke stationsgebouw, naar verluidt een gril van een of andere hoge piet bij de toenmalige NMVB. Gelijk met de naburige tunnel onder de hoofdbaan uit Mont-St.Jean werd dit pronkstuk midden de jaren 60 zonder meer afgebroken om plaats te ruimen voor de groots opgezette afrit voor de E19, toen in aanbouw. Ook het waterreservoir verdween in diezelfde periode. De in de breedte uitgebouwde grote loods met de vele poorten werd omgevormd tot busgarage en is vandaag nog nauwelijks als dusdanig herkenbaar (hieronder op 5 april 2019). Daar vlak naast een kleiner gebouw in typische NMVB-bouwstijl dat wellicht als werkplaats dienst deed (zie ook de foto hierboven). Na de opheffing van dit buurtnet werd Nivelles een volwaardige busstelplaats, tot deze rond 2010 op haar beurt werd opgedoekt en waarbi de toekomst van deze site niet meteen duidelijk is. 
|
|
Le dépôt de Nivelles fut l'épicentre des lignes vicinales de l'extrémité occidentale de ce qui est aujourd'hui le Brabant Wallon. Toujours intact lors de l'arrêt de l'exploitation ferroviaire en 1959, il dut subir la perte de son château d'eau et de son extravagante gare vicinale, sacrifiée sous la voracité autoroutière des années 60. Pendant un demi-siècle il servit de dépôt d'autobus, jusqu'à ce que celui-ci, vers 2010, ne déménage à deux pas de là. Ne reste que la grande remise aux nombreuses portes d'accès bien caractéristiques, aujourd'hui à peine reconnaissable, mais flanquée d'un petit bâtiment typiquement vicinal, probablement un atelier (5 avril 2019).
|
|
MONT-ST-JEAN
Voormalige stelplaats op de elektrische buurtlijn Brussel-Waterloo-Braine-l'Alleud, vlakbij de afslag naar Lasne en Wavre (Monument Gordon) en de leeuw van Waterloo een eindje verderop. Het merkwaardige stationsgebouw stond er jarenlang leeg en verkommerd bij en werd inmiddels afgebroken. De tramloods achterin is nog redelijk herkenbaar en huisvest nu een bedrijf (4 oktober 2015 & 26 oktober 2017).
26 oktober 2017
|
|
LASNE
|
Lange tijd bewaard als busdepot worden de oude NMVB-stelplaatsen wegens verouderd of vervallen een voor een prijsgegeven – als ze al niet voordien gedeeltelijk of geheel gesloopt waren om de meest uiteenlopende redenen. Eenzelfde lot is nu ook de stelplaats van LASNE beschoren, op de voormalige buurtlijn van Braine-l'Alleud naar Wavre. Na een tweede leven als busdepot kreeg ze er zelfs een derde bij als bewaarplaats voor… historische buurtspoorwegrijtuigen! Maar het kon verkeren. Blijkbaar had deze chique gemeente daar andere plannen mee. En dus moeten de oude trams weg en de gebouwen tegen de vlakte voor alweer een nieuw stedenbouwkundig (woon)project in deze landelijk-residentiële omgeving. In 2015 had de ondernemer zich al op het voormalige NMVB-terrein genesteld, en zag het op 4 oktober 2015 ernaar uit dat de werkzaamheden al gestart waren. Of het leegstaande stationsgebouw in dit project nog een plaatsje krijgt is hoogst twijfelachtig, maar in september 2017 stond het alvast nog recht, evenals beide loodsen. Maar hoelang nog?
L'ancien dépôt de Lasne, sur la ligne vicinale de Braine-l'Alleud à Wavre, est appelé à disparaître pour faire place à un projet immobilier en plein centre de cette commune résidentielle. Alors qu'en octobre 2015 (photos) les travaux étaient déjà entamés, l'été suivant les bâtimets étaient toujours debout. Mais pour combien de temps encore?
|
|
ARCHENNES Op een ijskoude morgen (19 januari 2017) baadt de voormalige stelplaats ARCHENNES in de vroege ochtendzon. Deze stelplaats op de gewezen buurtlijn Jodoigne-Wavre is nog vrijwel intact, zij het verdeeld over verschillende eigenaars die daar elk hun eigen stempel op drukken. Par une froide matinée en plein hiver l'ancien dépôt d'Archennes (ligne Jodoigne-Wavre) se réveille sous les rayons du soleil naissant. |
|
|
|
|
SART-RISBART
Landelijker kan bijna niet: een oude stelplaats ergens plompverloren op het Waals-Brabantse platteland. Zo kreeg Sart-Risbart, een gehucht van Opprebais (thans Incourt), enige naam met een NMVB-stelplaats juist buiten de woonkern, zowat halfweg op de buurtlijn van Jodoigne naar Gembloux. Al gauw kwam daar ook de aftakking van de zijlijn naar Chaumont-Gistoux en Chastre, dat zelf een stelplaats had, en nog heeft, maar dan voor bussen. Deze ‘eer’ was echter niet besteed aan Sart-Risbart, die na de sluiting in 1958 verkocht werd, en waarvan de gebouwen thans verschillende eigenaars hebben, zoals op zoveel andere plaatsen. Maar voor de rest is deze oude stelplaats zo goed als intact en nog steeds in goede staat.
|
SART-RISBART - het station is nu woonhuis (7 maart 2011)
|
SART-RISBART - Ook het waterreservoir werd omgebouwd tot woonhuis
|
|
|
Le dépôt de Sart-Risbart, à mi-chemin sur l’ancienne ligne vicinale de Jodoigne à Gembloux et à l’intersection d’une antenne vers Chaumont-Gistoux et Chastre, se trouve en pleine campagne, à un jet de pierre du village - en fait un hameau d’Opprebais (aujourd’hui Incourt). Après l’abandon du service en 1958, les bâtiments ont étés vendus à deux propriétaires différents et sont aujourd’hui quasiment intacts et en fort bon état.
|
NAMUROHEY
|
OHEY - SOREE - ALLE-sur-SEMOIS - CUL-DES-SARTS - MORVILLE - WARNANT - MALONNE - FORVILLE - MEHAIGNE - ONOZ
ANDENNE-VILLE - OIGNIES - WEPION |
|
De stelplaats Ohey, op de buurtlijn Andenne-Sorée (later doorgetrokken tot Ciney), kwam tot stand bij de aanleg van de dwarslijn Huy-Gesves-Courrière en overschaduwde hiermee de kleine stelplaats Sorée een eindje verder (zie hierna). De reizigersdienst uit Andenne verdween als laatste in 1957, weldra gevolgd door de goederentrafiek, waarna de stelplaats verder werd omgevormd tot busdepot, wat vandaag nog steeds het geval is, zij het voor de TEC, opvolger van de NMVB in Wallonië. Zoals de meeste vestigingen van de TEC is Ohey vandaag stevig omheind en afgesloten (foto's 2 maart 2017), zodat goede foto's daar vanbinnen niet vanzelfsprekend zijn, tenzij je geluk hebt met een inschikkelijke TEC-beambte.
De stelplaats Ohey op zijn hoogtepunt (datum en auteur onbekend)
OHEY - de toegang tot de stelplaats lag hier gewrongen tussen het stationsgebouw en deze binnenweg (2 maart 2017)
|
|
|
|
|
SOREE
De kleine stelplaats Sorée lag aanvankelijk aan het uiteinde van de buurtlijn uit Andenne, waar ook een stelplaats aanwezig was (Andenne-Ville). Pas later werd deze lijn verlengd naar Ciney. Maar intussen was aan de dorpsrand van Ohey, amper 4 km meer naar het noorden, een veel grotere stelplaats tot stand gekomen, gelijk met de ingebruikname van de dwarslijn Huy-Ohey-Courrière. Hierdoor speelde Sorée wellicht haar stelplaatsfunctie kwijt, al bleef de eigenlijke remise (annex woonhuis) door de jaren heen zo goed als intact, mogelijk als opslagplaats. Daar dit duidelijk een locomotievenloods was moet hier ook een waterreservoir geweest zijn, maar zoals bij de meeste stelplaatsen is deze al lang geleden verdwenen.
Onlangs was de gemeente Gesves hier begonnen met de verbouwing tot een kinderdagverblijf, maar bij ons bezoek op 11 juli 2019 waren de werken zo te zien al een tijdje onderbroken. 
|
Le petit dépôt de Sorée, situé au bout de la ligne vicinale originaire d'Andenne (et par après prolongée jusque Ciney) fut bien vite supplanté par le dépôt d’Ohey à deux pas de là. Vraisemblablement abandonné pas longtemps après, il resta néanmoins quasiment intact, probablement comme entrepôt, alors que l'indispensable réservoir à eau a disparu depuis bien longtemps déjà. Récemment, la commune de Gesves entreprit de l’aménager en garderie d’enfants, mais à l’été 2019 ces travaux étaient visiblement interrompus.
Sorée ca.2015 (Google StreetView)
|
|
ALLE-sur-SEMOIS
|
|
Deze tot op heden goed bewaarde stelplaats ligt vlak buiten het dorp, aan het einde van de buurtlijn uit Gedinne en Bohan. Na de spooruitbating bleef ze in gebruik als busdepot, tot in 2009. Beide loodsen huisvesten thans de lokale brandweer (12 juli 2013).
Les remises du dépôt vicinal de Alle, fort bien conservé, abritent aujourd'hui le service incendie de la commune de Vresse-sur-Semois.
CUL-DES-SARTS
Op 12 april 1968 staan in CUL-DES-SARTS het stationnetje (geen goederenloods!) en de WC (rechts) er nog, maar de sporen zijn al enkele jaren uitgebroken, en vage plannen voor een buurtspoorwegmuseum zijn alweer opgeborgen. Op 19 november 2016 hebben ze al lang plaats geruimd voor een caravanpark, maar beide loodsen staan er nog, als feestzaal. De watertoren en het kolenmagazijn dienen nu als toeristisch infokantoor.
|
|
|
MORVILLE
|
|
Tal van voormalige stelplaatsen kregen een nieuwe bestemming in de KMO-wereld, vooral dan de oude loodsen, ideaal als bedrijfs- en opslagruimte, maar vaak ook het stationsgebouw, doorgaans als bureel of handelsruimte. Als gevolg van verschillende verbouwingen en uitbreidingen zijn heel wat onder hen vandaag nog amper herkenbaar, o.a. hier in Morville, zowat halfweg op de voormalige buurtlijn Dinant-Florennes. In het huidige houtverwerkingsbedrijf werden twee van de drie loodsen enkele jaren geleden afgebroken en vervangen door een paar zielloze bunkers (helemaal links). Op 2 januari 2017 staat de derde loods nog overeind, zij het aan beide zijden haast volledig ingesloten, terwijl de typische NMVB-gevel schuilgaat achter een weinig esthetische afvalinstallatie.
Helemaal achteraan, volledig afgezonderd van dit bedrijf, vind je het vrijwel intacte stationsgebouw (foto hiernaast), geflankeerd door een grote garage die tot einde vorige eeuw twee à drie autobussen huisvestte van de betrokken vervangingsdienst. Vandaag heeft een schrijnwerker daar dan toch zijn stek gevonden. Scindé en deux parties distinctes, le dépôt de Morville héberge aujourd'hui deux entreprises du bois. Alors que l'une, plus modeste, s'est installée dans l'ancienne gare, toujours intacte, l'autre s'est développée autour des trois remises, dont une seule subsiste à ce jour, à peine visible derrière les diverses installations (2 janvier 2017).
|
MORVILLE - een van de afgebroken loodsen (25 september 2011)
|
|
WARNANT
|
Het typische silhouet van een waterreservoir, hier naast het NMBS-station Warnant op ex-lijn 150 door de vallei van de Molignée. De buurtlijn uit Lesve had hier echter geen stelplaats, hooguit een waterpomp voor de stoomloks voor ze de steile terugrit konden aanvatten. Na de opbraak van deze buurtlijn in 1953 bleef het eindstuk naar Warnant evenwel in dienst voor de zandgroeven bij het gehucht Rouchat (Bioul). Gelijk werd dit nutteloos geworden waterreservoir omgebouwd tot ‘garage’ voor de achtergebleven dieseltraktor. Na de sluiting van dit lijntje in 1961 bleef deze mini-stelplaats jarenlang onbeheerd achter (foto 14 april 1984). Vandaag is ze echter volledig opgeknapt en dient nu als woonhuis.
En 1953, lors du démontage de la section vicinale Lesve-Bioul, l'ancien château d'eau de Warnant fut transformé en garage pour l’autorail-tracteur resté en place pour la desserte de la section subsistante vers les sablières de Rouchat, à Bioul, jusqu'en 1961. Après des années d'abandon, ce mini-dépôt a été aménagé comme habitation.
|
MALONNE
|
De stelplaats Malonne, op de buurtlijn van Namur naar St-Gérard, is een van de oudste van het voormalige buurtnet rond Namur. Ze kwam tot stand vlakbij de lokale haven langs de Sambre, op de plek waar oorspronkelijk een zijlijn naar Fosses voorzien was. Deze kwam er echter niet. De naam 'Malonne Port' werd wellicht gebruikt om het onderscheid te maken met de terminus 'Malonne Malpas', aan de andere kant van het dorp. Bij de elektrificatie van de buurtlijn werd de stelplaats uitgebreid met twee bijkomende loodsen, voorbij de afslag naar het dorp (de huidige rotonde) maar wegens plaatsgebrek aan de overkant van de rijksweg.
|
Links de oorspronkelijke stelplaats, richting Namur - hierboven dezelfde plek, zij het in de andere richting (mogelijk verving de 'villa' het stationsgebouw toen dit nog een busstelplaats was) - alleen het ronde venster in de puntgevel herinnert vandaag nog aan de buurtspoorweg van weleer (foto's 14 februari 2017).
|
Vandaag ga je het mooie homogene geheel van de oorspronkelijke stelplaats (foto links hierboven) niet als dusdanig terugvinden, tenzij dan de twee oorspronkelijke loodsen kant Namur (hieronder links) en de latere loodsen (kant dorp) (rechts) voorbij de rotonde waar de schijnbare rust van weleer heeft moeten wijken voor het drukke en bijwijlen chaotische wegverkeer.
|
|
|
FORVILLE
De stelplaats Forville was het centrale knooppunt van het buurtnet in de Naamse leemstreek, op de kruising van de lijnen Andenne-Eghezée en Namur-Meeffe/Hannut. Meteen het laatste bastion van het goederenvervoer per buurtspoor in deze regio, naar het einde toe quasi uitsluitend gericht op het vervoer van suikerbieten, tot ca.1960. Zoals op tal van andere locaties is de stelplaats vandaag opgedeeld in twee aparte eenheden: het stationsgebouw is een particuliere woning geworden, gelijk met de vroegere werkplaats daar vlak naast, terwijl de twee loodsen hun stelplaatsfunctie behouden als busgarage voor de TEC.
|
Stelplaats FORVILLE - de loodsen (12 april 2017)
|
Een volgeladen bietenkonvooi als laatste buurtspoorwegactiviteit in en rond de stelplaats Forville, hier tussen de werkplaats en het station - de reizigersdiensten zijn al enkele jaren verbust (22 november 1958)
- foto Frits Van Dam (fotoarchief Railations) - |
Forville, op dezelfde plek, de werkplaats en het stationsgebouw (12 april 2017)
|
het stationsgebouw vandaag (11 oktober 2012)
|
FORVILLE - meer dan 50 jaar na de opbraak van het spoor naar Eghezée is de voormalige overweg nog steeds goed zichtbaar in het beton van de Avenue de la Libération - rechts de voormalige werkplaats, rechtover het station (achter de bomenhaag) (11 oktober 2012)
Passage à niveau vers Eghezée dans le béton de l'Avenue de la Libération - à droite l'ancien atelier, en face de la gare (derrière la haie d'arbres) |
MEHAIGNE
|
|
Deze stelplaats lag op de buurtlijn Eghezée - St-Denis-Bovesse. Alleen de loodsen staan er nog, als standplaats voor bussen van de TEC (14 februari 2017). Een deel van het terrein werd ingenomen om de N542 recht te trekken.
Les remises du dépôt de Mehaigne abritent aujourd'hui des bus du TEC. Les autres bâtiments ont disparu.
|
ONOZ
De stelplaats Onoz (prov.Namur), vlak naast het voormalige spoorwegstation Onoz-Spy, lag aan het uiteinde van de lange stadslijn 9 uit Namur, en van een niet-elektrische lijn uit Fleurus, waar eveneens een stelplaats lag, vandaag echter verdwenen. Na de jongste oorlog werden beide lijnen onderling verbonden, doorgetrokken naar Ransart/Charleroi en volledig geëlektrificeerd, om vanaf 1953 één lange buurtlijn te vormen tussen Charleroi en Namur. Amper 5 jaar later werd de dienst echter al ingekort, tot Velaine-sur-Sambre, al bleef de stelplaats (gelijk met het baanvak Velaine-Onoz) nog tot 1963 dienen als tramdepot. Vandaag staan alle gebouwen uit het elektrische tijdperk nog overeind, en blijft het emplacement actief als busdepot.
STELPLAATS ONOZ (23 maart 2018)
|
Tussen beide foto's hierboven is 30 jaar verlopen (1988-2018). De stelplaats is amper veranderd. Wel kwam er een wasinstallatie voor de bussen, en werd het hele emplacement omheind. De mast van de vroegere bovenleiding naast het stationsgebouw staat er vandaag nog steeds. Wel werd het NMBS-station inmiddels opgedoekt, en het tweede spoor van lijn 144 heel onlangs uitgebroken (2018).
Le dépôt d'Onoz, jadis situé sur la longue mais éphémère ligne électrique Charleroi-Namur, est toujours actif, quoique comme dépôt d'autobus. Apparemment, tous les bâtiments de la période électrique sont toujours en place comme bureau, garage et atelier d'entretien pour les autobus du TEC.
|
ANDENNE-VILLE (2 maart 2017) - lijn Namur-Huy
|
OIGNIES (9 juli 2008) - buurtlijn Olloy-Oignies
|
WEPION (25 april 2013) - lijn Namur-Profondeville
|
VERDWENEN STELPLAATSEN/DÉPÔTS DISPARUS EN PROVINCE DE NAMUR
Clavier - Eghezée
De ces 2 dépôts il ne reste plus de trace visible de l'époque vicinale, voire même que le site a complètement disparu.
D'autres sites doivent encore être visités.
Van deze 2 voormalige stelplaatsen hebben we geen zichtbare overblijfselen uit de buurtspoorwegtijd meer gevonden en is het emplacement volledig verdwenen. Andere sites moeten nog worden onderzocht.
Clavier - Eghezée
De ces 2 dépôts il ne reste plus de trace visible de l'époque vicinale, voire même que le site a complètement disparu.
D'autres sites doivent encore être visités.
Van deze 2 voormalige stelplaatsen hebben we geen zichtbare overblijfselen uit de buurtspoorwegtijd meer gevonden en is het emplacement volledig verdwenen. Andere sites moeten nog worden onderzocht.
Naar de overige pagina's van de Oude stelplaatsen / vers les autres pages des Anciens dépôts:
HAINAUT (Henegouwen) - LIÈGE & LUXEMBOURG - VLAANDEREN (Flandre)
HAINAUT (Henegouwen) - LIÈGE & LUXEMBOURG - VLAANDEREN (Flandre)