|
Van S.Anatolia naar Triponzo (en verder)
DOOR DE VALNERINA"Na zo’n spectaculair parcours op de oude spoorwegbedding uit Spoleto kan de rest van het tracé richting Norcia ons nog moeilijk bekoren." Zo dachten we toch, toen we voor het eerst vanuit het voormalige station S.Anatolia-Scheggino (km.19) wat blasé naar het vervolgtracé langs de drukke SS209 staarden. En inderdaad, de enige kaart die we toen konden bemachtigen liet daar weinig twijfel over bestaan: voorbij Piedipaterno werd de vallei van de Nera zelfs zo smal dat er amper plaats overbleef voor de SS, laat staan voor een apart spoortracé, tenzij dan langsheen deze al relatief smalle verkeersweg. Hoe verkeerd we toen dachten zouden we pas later beseffen. |
Textes français au bas de chaque chapitre
Stazione S.Anatolia-Scheggino (29 aprile 2014)
|
|
En inderdaad, na 4 km naast de Strada Statale, weliswaar op eigen bedding, zien we hoe de voormalige spoorlijn zich vanaf het verlaten station Piedipaterno-Vallo di Nera (km.23) zich loswerkt van de SS209 om vlak daarop de rivier over te steken. Meteen het begin van een volledig eigen tracé aan de voet van de andere valleiflank, stroomopwaarts langs de Nera en op die manier mooi gescheiden van de behoorlijk drukke hoofdbaan daar vlakbij (zie foto).
|
|
Een schilderachtig en bijwijlen lommerrijk parcours langsheen steile rotswanden, al valt er de eerste vier kilometer weinig bijzonders te beleven, op een verlaten kerkje na (SS.Pietro e Paolo), verderop gevolgd door het uitwendig mooi gerestaureerde Casello Romita (km.25,3), ver van alles en iedereen. Waarna de vallei meer en meer versmalt, zo smal dat uiteindelijk nog alleen ruimte overblijft voor de baan naast de rivier, en niet veel meer dan dat.
|
En de spoorlijn dan? Op deze plek loopt ze door een 66 meter lange flanktunnel. Hoewel door iedereen als één geheel beschouwd is de Galleria Passo Stretto (km.27) in werkelijkheid opgebouwd uit twee kleine in de rots uitgehouwen tunnels, onderling verbonden door een overdekte galerij met vier grote boogvormige openingen, met zicht op de rivier en de baan daar rechtover. Een merkwaardig stukje (Zwitserse) burgerbouwkunde op de ‘Gottardo dell’Umbria’.
Het Casello Passo Stretto, zo’n 200 m verder, heeft eveneens een facelift ondergaan maar blijft vooralsnog potdicht. Wel is daarnaast recentelijk een overdekte en degelijk uitgeruste picnicplek aangelegd. Een welgekomen oase om even te bekomen van de aanhoudende regen die ons die namiddag wellustig onder handen nam.
|
Galleria Passo Stretto
vlnr zuidportaal (met beneden de Nera), flankgalerij en noordportaal (27 april 2014) 
op weg naar de 'Gallerie' Lastre
|
Galleria Lastre I - noordportaal vanuit Lastre II
|
Twee kilometer, een hoge steunmuur en enkele uitgravingen met verticale rotswanden scheiden ons van het
volgende hoogtepunt, twee korte tunnels kort achter
elkaar (amper 30 meter) in een diep ingesneden en woeste rotsendecor, zij aan zij met de Nera: de Gallerie Lastre I (27 m) en Lastre II (26 m).
Galleria Lastre II - zuidportaal, vanuit Lastre I (27 april 2014)
|
Galleria Lastre I - zuidportaal
Lastre - fraaie brug over de Nera
|
Allebei de tunnels zijn doorheen de rots uitgehouwen, aanvankelijk zonder gemetste portalen (zie postkaart hieronder). Dat deze er na verloop van tijd toch kwamen, kwestie van stabiliteit en veiligheid, heeft te maken met de sterk geplooide en soms verbrokkelde rotslagen, en uiteraard de gevoeligheid van Umbrië en de rest van Italië voor aardschokken. Toch behield het zuidportaal van Lastre II zijn oorspronkelijk uitzicht (zie foto hierboven).
|
|
Verderop beschrijft het spoortracé – hier terug als niet-verharde landweg – een aantal vrij scherpe bochten, met op km.32,3 de Galleria Cerreto (80 m) doorheen een uitspringende rotsformatie. Ruim één kilometer verder passeer je onder het recente viaduct van de SS685 naar Norcia (met een wegtunnel door de heuvel) en sta je kort daarop voor het zuidportaal (foto) van de Galleria Triponzo (km.33,7), eveneens in metselwerk. Deze 435 meter lange tunnel, tot voor kort nog afgesloten, beschrijft een uitgerokken hoefijzer en vormt de doorsteek tussen de vallei van de Nera en die van haar zijrivier, de Corno.
|
Galleria Triponzo (foto Ferrovie.it)
|
|
Le long de la Valnerina
Au-delà de S.Anatolia-Scheggino (km.19), après un parcours de 4 km le long de la SS209, mais en site propre, le tracé se détache de la grand-route à hauteur de l’ancienne gare de Piedipaterno-Vallo di Nera (km.23), traverse la Nera, et continue sur plus de 10 km, coincé entre la rivière et la flanc rocheux de la vallée. Après un parcours pittoresque et fort ombragé, la vallée se resserre et force l’ancienne voie ferrée de passer ce détroit dans le tunnel du Passo Stretto (km.27). Cet ouvrage de 60 mètres se compose en fait de deux courts tunnels taillés dans la roche et reliés entre eux par une galerie couverte à quatre grandes baies donnant sur la rivière coulant à ses pieds. 200 mètres plus loin, le ‘Casello Passo Stretto’ fraîchement repeint reste cependant clos, mais un large auvent sert d'abri et d'aire de pique-nique. Après deux kilomètres au pied de plusieurs parois rocheuses à la verticale nous atteignons un deuxième passage étroit,, rocheux et sauvage. Deux petits tunnels, à peine 30 mètres l'un de l'autre - Lastre I (27 m) et Lastre II (26 m) - sont creusés dans la roche, mais sans galerie intermédiaire cette fois-ci. Par endroits la roche est à ce point instable et tourmentée par des mouvements sismiques qu’il a fallu ajouter plusieurs portails en pierre de taille. Puis, après avoir traversé deux fois la Nera, la plate-forme ferroviaire se trouve convertie en route locale asphaltée. Au-delà de l'ancienne gare de Borgo Cerreto-Sellano (km.31,7) aujourd'hui habitée, le tracé sinueux redevenu chemin de campagne traverse un éperon rocheux par le tunnel de Cerreto (80 m), passe sous le viaduc de la SS685 vers Norcia, puis s'engouffre dans le souterrain en fer à cheval de Triponzo (435 m), permettant ainsi de passer de la vallée de la Nera (km.33,7) à celle de son affluent le Corno.
|
LANGS DE CORNO150 meter voorbij de tunnel ligt het jarenlang verwaarloosd gebouw van het station Triponzo-Visso (km.34,35) - Visso is een klein stadje op zo’n kleine 20 km! Het dorpje Triponzo, langs de SS209, ligt hoog boven de samenvloeiing van beide rivieren en dus ook de voormalige spoorlijn. In vogelvlucht ligt het station zo’n 600 meter verderop, maar was alleen bereikbaar via een in de rots uitgehouwen smal steil pad met een houten loopbrug over de Corno. Deze werd meer dan eens door het kolkende water meegesleurd, zodat de inwoners telkens weer naar het station Borgo Cerreto-Sellano moesten, en dan maar bleven gaan, zo’n 3 km daarvandaan! En zo werd Triponzo-Visso een station zonder reizigers, en vandaag alleen bereikbaar via de voormalige spoorlijn, doorheen de tunnel. Deze was jarenlang met hekken afgesloten, maar werd enkele jaren terug dan toch toegankelijk gemaakt voor wandelaars (en fietsers). 
Het station Triponzo-Visso, beneden in de vallei van de Corno (27 april 2014)
|
Triponzo-Visso - het station en de tunnel
Verderop stroomt de Corno over een 2-tal km doorheen een donkere, diepe canyon met steile rotswanden, met amper wat ruimte voor de spoorlijn en de parallel lopende tweevaksbaan. Deze, de ex-SS320 van Triponzo naar Cascia, werd grotendeels aangelegd op het tracé van de antieke Via Nursina, naar verluidt tot in de 19e eeuw de enige link tussen Norcia en de Valnerina. Einde de jaren 90 werd de smalle SS320 een onderdeel van de Strada Statale delle Tre Valli Umbre (SS685) en kreeg ze een nieuw en breder tracé dat halfweg tussen Borgo Cerreto en Triponzo aantakt op de SS209, met een groot viaduct over de vallei van de Nera en de oude spoorzate.
|
|
Vlak na een 1200 meter lange tunnel doorheen de heuvel sluit de SS685 weer aan op de ex-320 vlakbij de ‘Balza Tagliata’ - een verticale rotswand met boven de rivier een uitgehouwen pad waar hooguit een muilezel doorheen kon, met begeleider te voet. Jawel, een zichtbaar restant van de oude Via Nursina, die al langer de duimen moest leggen voor het moderne verkeersgeweld. Hetzelfde lot is vandaag de ex-SS320 uit Triponzo beschoren, die hier tweemaal van oever wisselt – voor en na de Balza.
|
|
De eerste tunnel, even voor de Balza Tagliata (links: brug van de ex-SS320)
|
Op de andere oever loopt de oude spoorzate, nu wandelpad, aan de voet van de steile valleiwand. Ruim 800 meter voorbij Triponzo-Visso verdwijnt ze in een 109 meter lange tunnel zonder portalen (Balza Tagliata 1), volledig in de rots uitgehouwen. Vlak daarna vervoegt ze de thans verlaten ex-SS320, tot voorbij de Balza, waar ze op km.35,6 in een tweede tunnel duikt (Balza Tagliata 2, 222 m), ditmaal in metselwerk en met een portaal aan elk uiteinde.
Zoals verderop langs de Corno waren beide tunnels jarenlang aan beide kanten dichtgemetseld maar wel voorzien van ijzeren deuren, en dienden als champignonkelders. Maar voor de eeuwwisseling waren ze alweer verlaten - een avontuurlijk parcours doorheen half openstaande deuren en duistere tunnelpijpen met allerlei rommel! Enkele jaren geleden werden deze muren afgebroken en de spoorzate heringericht - met infoplaatjes aan elke tunnel en elk viaduct!
|
Links zuidelijke tunnelmond van de Galleria Balza Tagliata 1 (27 april 2014)
Voorbij de Balza lopen de ex-SS320 en de oude spoorbaan nog even zij aan zij, waarna deze laatste in de 2e tunnel verdwijnt (hierboven). Wat verder steekt de eveneens verlaten SS320 opnieuw de Corno over. |
|
Kort na de tunnel, ter hoogte van de brug van de nieuwe SS685, is de spoorbedding afgegraven maar het tracé loopt verder door. Niet lang daarna vinden we de oude zate terug, met een landelijk traject van zo’n 800 meter doorheen een verbreding van de vallei, tot aan een stenen spoorbrug over de Corno vlakbij de ‘Casa Volpetti’. |
resp. Noord- en Zuidportaal van de tweede tunnel (Balza Tagliata 2) (27 april 2014)
|
Voorbij dit laatste punt versmalt de vallei opnieuw en is het nauwelijks nog mogelijk de oude spoorwegbedding terug te vinden, toch niet zonder nauwkeurige informatie over het exacte tracé ervan.
De ex-SS320 in de woeste vallei van de Corno (27 april 2014)
|
PRAKTISCH – Wie het oude spoorwegtracé te voet wil volgen houdt best rekening met lange trajecten zonder mogelijkheid tot inkorting, vooral dan tussen Piedipaterno en Borgo Cerreto, maar ook verderop. Neem dus je voorzorgen, zeker qua ravitaillering, maar ook voor een eventuele retourtrip! Zoals gezegd is Triponzo niet rechtstreeks bereikbaar vanuit het oude station. Daarom ga je best verder tot de Balza Tagliata, en van daar terug via de ex-SS320, thans afgesloten voor het verkeer. Je kan ook een rondtrip doen vanuit Triponzo, waar je via een binnenweg (of gewoon langs de SS209) op het oude tracé terecht kunt, vlakbij het viaduct van de SS685, en zo door de tunnel en langs het station naar de Balza, en terug via de ex-SS320. Er zijn zes busritten per dag en per richting, minder in het weekend, en ze stoppen niet overal. Niet op zondag in Triponzo, en helemaal niet aan de Balza Tagliata. Bustickets alleen te verkrijgen bij de plaatselijke handel, niet in de bus. Wie met de fiets wil houdt best rekening met onderweg behoorlijk veel keien en/of steenslag. Met eigen vervoer kan men van op de SS685 meteen na de wegtunnel terecht op de afslag naar de (versperde) ex-SS320. Wegens beperkte zichtbaarheid, tussen twee wegtunnels in, is van de baan afrijden of oversteken daar wel niet zonder risico. |
|
De la Valnerina à la vallée du Corno
Au-delà du tunnel, c’est l’entrée en gare de Triponzo-Visso, bien loin du village situé sur les hauteurs, et jadis uniquement accessible par un étroit sentier taillé dans le roc. Mais lorsqu’à chaque forte crue la passerelle traversant le Corno se vit emportée par les flots, les villageois prirent l’habitude de prendre le train à Borgo Cerreto, 3 km plus loin. Dès lors, cette gare aujourd'hui fort délabrée n’est accessible que par l’ancien tracé après passage dans le tunnel. En amont, sur 2 km, le Corno traverse un canyon fort étroit et obscur, aux parois verticales et laissant à peine l'espace nécessaire pour le chemin de fer et l’étroite chaussée parallèle. Celle-ci, l’ex-SS320 vers Norcia, suit l’antique Via Nursina, seul lien vers l’arrière-pays jusqu’au 19e siècle. Plus récemment cette route, renumérotée SS685, reçut un tracé plus direct, quittant la Valnerina peu avant Triponzo et traversant la colline par un tunnel de 1200 m pour retrouver l’ex-SS320 près de la ‘Balza Tagliata’. Cet étroit passage, taillé dans la paroi rocheuse et permettant tout juste le passage d’une mule et de son accompagnateur, serait un des derniers restants de la vénérable Via Nursina. En face, le tracé ferroviaire traverse un tunnel de 109 m sans portails (Balza Tagliata 1), creusé dans le roc, avant d'être rejoint par l’ex-SS traversant le torrent sur un pont en pierre de taille. Passé le ‘roc entaillé’, l’ancienne ligne plonge dans le tunnel Balza Tagliata 2 (222 m, avec portails).
Comme ailleurs dans la vallée, ces tunnels furent murés, avec une porte métallique à chaque extrémité, pour servir de champignonnière avant de se voir abandonnés une fois de plus. Depuis, la traversée de ces galeries obscures où traînaient des objets hétéroclites frisait l’aventure. Ce n’est que récemment que ces murs furent démolis, lors de l’aménagement de l'ancien tracé en chemin de randonnée. Au-delà du pont de la SS685, la vallée s’élargit et nous retrouvons bientôt la plate-forme ferroviaire presque rectiligne sur 800 m, jusqu’au lieu-dit ‘Casa Volpetti’, avant de la perdre dans un nouveau resserrement de la vallée.
ATTENTION - De Piedipaterno à Borgo Cerreto, pas de raccourci possible, ni de Borgo Cerreto à la Balza Tagliata. Prenez donc vos dispositions pour le ravitaillement et pour le retour. Le service de bus de Spoleto à Norcia circule avec six aller-retour en semaine (un peu moins le dimanche, sans desserte de Triponzo), Quant aux billets, en Italie ils ne s'achètent pas chez le chauffeur mais chez les commerçants locaux (bar-tabac, épicerie, etc.).
|
|
Ditmaal geen spoorwegtunnel, wel een oude wegtunnel (27 april 2014). Deze Galleria del Genio (Tunnel van de Genie) dateert van 1936 en liet de toenmalige SS320 uit Triponzo toe om doorheen een uitstulpende rotshelling de smalle Stretta di Biselli te omzeilen, een op sommige plaatsen amper tien meter brede kloof waar de rivier de Corno doorheen schuurt. Een nieuwe wegtunnel op het tracé van de huidige SS685 maakte een portie van de oude staatsbaan en deze 200 m lange tunnel overbodig en de vallei werd, jawel, opnieuw een champignonkwekerij rijker. Deze intussen alweer verlaten tunnel onderging aldus hetzelfde lot als de moeilijk bereikbare spoorwegtunnel daar heel vlakbij, op de voormalige lijn van Spoleto naar Norcia. |
|
terug naar de homepagina