Vestigia

VESTIGIA

Spoorwegtracés - Tunnels - Bruggen & Viaducten - Stationsgebouwen -
Goederenloodsen - Seinhuizen - Steunmuren - Vergeten sporen - Stelplaatsen
Kanalen, Steenkoolmijnen en Industriële relicten

VESTIGIA - letterlijk ‘sporen’, zij het in de betekenis van ‘afdrukken’. Of, wat ons betreft, in de ruimere betekenis: zichtbare resten uit het verleden, hier van vroegere spoorwegactiviteiten. En dus de essentie van Railations.
Deze rubriek biedt je dan ook een waaier aan vestigia: bruggen en viaducten, tunnels, stations, seininstallaties en seinhuizen, goederenloodsen, en noem maar op. Ook verlaten of amper nog gebruikte sporen horen erbij - en uitzonderlijk zelfs een of ander uniek of vergeten treinstel, waarom niet.
De oude tunnels vind je wel in een aparte rubriek. Zo ook de oude spoorwegtracés. De overige items, blijven vooralsnog hier gebundeld onder de noemer Bruggen & Viaducten, Stationsgebouwen, Patrimonium (goederenloodsen, seinhuizen), Steunmuren (hieronder), en nu ook Vergeten sporen. De oude stelplaatsen van de voormalige NMVB zijn nu een wezenlijk onderdeel van een specifieke rubriek, volledig gewijd aan de overblijfselen van de voormalige buurtspoorwegen. Het beeldmateriaal over oude kanalen en verlaten kanaaltracés, dat hier al enige tijd gehuisvest was, vind je nu ook op een eigen pagina.
Bij dit alles horen enkele fotogalerijen. Zij dienen in eerste instantie als wachtkamer voor relatief recente foto’s die wij interessant genoeg vinden maar niet meteen ‘ergens’ kunnen inpassen.

SPTM Leuven

SPTM Leuven (5 oktober 2018)

'Heel gezond ziet dit treinstel er niet uit' schreven we ruim twee jaar geleden (zie de volledige tekst hierna). Dit unieke exemplaar, de allerlaatste van dit type en zo te zien door iedereen vergeten, konden we begin deze maand nog eens vastleggen, zij het niet zonder moeite - vanuit een voorbijrijdende trein nog wel. De plek is immers ontoegankelijk, al heeft dit een of andere onverlaat niet tegengehouden om dit rijtuig eens duchtig te bekogelen - te oordelen naar al die kapotte ramen. En wij ondertussen maar hopen op een wonder, dat men dit historische wrak niet zomaar zou opgeven. Twaalf jaar na de vorige foto (hierna) is het al een wonder op zich dat het er nog staat. Maar op een plaatsje in een of andere 'treinwereld' mocht het alvast niet rekenen. Waar dan wel?

Heel gezond ziet dit treinstel er niet uit. En niet zonder reden, want op 7 juli 2006 staat hier slechts het eersteklas koprijtuig van dit drieledige dieselmotorstel. Uit zichzelf kan deze dus niet wegrijden. De rest is al zowat een halve eeuw voordien verschroot, samen met alle andere motorstellen van dit en andere aanverwante twee- en drieledige types. Meteen het allerlaatste exemplaar van een design dat je decennia lang in zowat alle uithoeken van het NMBS-net tegenkwam, zowel op hoofdlijnen als op regionale lijnen. Prachtige treinstellen, dat wel, al was het houten bankencomfort uit die tijd dat heel wat minder – op de eerste klas na met haar fluwelen zittingen, dus ook in dit unieke rijtuig. Tien jaar later, vandaag dus, staat deze overlever er nog verder te roesten. Andere “museum”rijtuigen, in schijnbaar betere staat, hadden minder geluk en vertrokken een voor een naar de schroothandel, op enkele gelukkigen na die dan toch onderdak vonden bij een of andere vereniging. Behalve dit unieke exemplaar dan. Met de onvermijdelijke vraag: hoelang staat het er nog? (juli 2016)
[ SPTM = (voormalige) stelplaats voor tractiematerieel ]

Ultime exemplaire de ce type d'autorails, et encore... Seule la voiture génératrice se vit rescapée, il y a un demi-siècle déjà, pour un hypothétique musée du chemin de fer - tout autre chose que ce qui tout récemment vit le jour. Manque de place? De fonds? Toujours est-il que cette pauvre carcasse continue de se morfondre et de se désagréger sur une voie de garage, livrée aux éléments et au vandalisme.

SPTM Leuven (7 juli 2006)

Inmiddels is dit historische wrak begin 2019 dan toch vertrokken naar een betere bestemming, de CFV3V in Mariembourg.
Entre-temps, ce véhicule historique a enfin été évacué, par les soins du CFV3V, vers un sort meilleur (info: TSP-PFT).

Ronse

Wel moeilijk om hier rails te vinden. Zoek niet, hier in Ronse werden ze bijna een halve eeuw geleden uitgebroken. Dit is de dichtgegroeide bedding van de voormalige spoorlijn 83 naar Kortrijk langsheen de Viermaartlaan, en gelijk van lijn 87 Edingen-Ronse-Tournai die hele baanvakken met andere spoorlijnen deelde. Verder besparen wij je de desolate aanblik van wat ooit het spoorwegknooppunt Ronse was, met spoorlijnen naar alle windstreken, maar recent geamputeerd tot ocharme twee ingekorte kopsoren – de tabula rasa van de infrastructuurbeheerder, weet je wel – met de enkelsporige lijn naar Oudenaarde als ultieme navelstreng met de rest van het spoorwegnet. En zeggen dat het ooit heel anders was… (23 februari 2018).

Ultime témoin de ce qui fut la ligne 83 vers Kortrijk, débarrassée de ses rails depuis bien des décennies, ce poteau télégraphique situé à la sortie de la gare de Ronse/Renaix. Aujourd'hui, cette étoile ferroviaire aux branches multiples, progressivement réduite à sa portion congrue, n'est plus que l'ombre de ce qu'elle fut jadis.

Maldegem

Nee, een echte spoorwegtunnel is dit niet, ook al heeft het er alle schijn van. Dit is een van de twee spoorwegkokers onder het viaduct van de N9 Eeklo-Brugge, tergend schuin over het verlaten gedeelte van spoorlijn 58, vlak na het station Maldegem (13 augustus 2016). Hier in deze koker liep ooit het hoofdspoor naar Brugge, over Donk, Sijsele en Assebroek. De tweede koker, er vlak naast (links), diende voor het thans ingekorte uitwijkspoor. Maar lijn 58 (Gent-Brugge via Eeklo) was over heel de lengte enkelsporig, en dus liep het zijspoor voorbij deze ‘tunnel’ weer over in het hoofdspoor. Vandaag loopt het toeristisch smalspoortje richting Donk doorheen de andere koker van deze ‘tunnel’, als enige in Vlaanderen. Daar vind je immers bitter weinig ‘echte’ spoorwegtunnels, en om dan ook nog een verlaten exemplaar te vinden moet je veeleer gaan zoeken bij oude flyovers, zoals die bij Katelijne-Waver (Mechelen) of hier in Maldegem – tenzij men de ongebruikte premetrotunnels in Antwerpen per se tot deze categorie wil rekenen!

Mont-Ste-Geneviève

“Spoorwegflora” willen sommigen dit wel eens noemen. IJzeren of betonnen bloemen langs een al dan niet geasfalteerde spoorwegbedding, al mag je ze niet plukken. Kan ook niet. Relicten uit vervlogen tijden, toen op die bedding nog rails lagen waarop treinen of andere spoorvoertuigen voorbijdenderden. Nu eens vergeten uit te graven of met een paar flinke mokerslagen in stukken te beuken, dan weer doelbewust met rust gelaten ter nagedachtenis van. Onderhouden worden ze doorgaans niet, zodat de tand des tijds hier rustig zijn werk kan voortzetten. Of de uitdijende begroeiing ze heel geleidelijk aan het oog onttrekt. Hier op 3 maart 2010 in het Bois le Comte, tussen Buvrinnes en Mont-Sainte-Geneviève, getuigt dit eenzame baken van het haast vergeten zuidelijke tracé van spoorlijn 110, dat even stilletjes verdween als het gekomen was en vandaag grotendeels uit het landschap gewist is. Geen asfalt hier, zelfs geen wandelweg of bospad. En dus ook geen ‘spoorwegflora’.

Echternach (L)

Ooit liet deze betonnen voetbrug juist buiten Echternach, rechtover het Grand Hotel, de hotelgasten toe een frisse duik te nemen in het overdekte zwembad op de rechteroever van de Sûre. Niet in de rivier zelf, zeker nu niet, gezien het hoge debiet en de sterke stroming in dit seizoen. Het zwembad is intussen al lang verdwenen. Zo ook de schilderachtige spoorlijn uit Diekirch, langsheen de vallei en onder deze brug door. Want in de Golden Sixties wilde men de weg naast het spoor kost wat kost verbreden, zonder al te veel grondwerken of onteigeningen. Zo werd op deze plek de lager gelegen spoorbedding gewoon opgevuld en de voetbrug aan één kant ingekort. Nee, niet afgebroken, het Groothertogdom is België nog niet. En dus kun je vandaag hierlangs nog steeds naar beneden, bv. voor een wandeling langs de Sûre, of voor een foto van dit eenzame relict van de laatste spoorverbinding naar Echternach, nu al meer dan een halve eeuw geleden (3 maart 2017).

Gesnes-en-Argonne (F)

Niet alleen in het Preuswald maar ook elders is dit het trieste lot van heel wat verlaten spoorbeddingen, liefst in een sleuf zodat het (sluik)storten vlot kan verlopen. Vroeger open en bloot, al dan niet met de zegen van de lokale vaderen. Vandaag veeleer stiekem, want de tijden zijn enigszins geëvolueerd. Effenaf sluikstorten dus. En hoe meer afgelegen, hoe gretiger, zoals hier bij het dorpje Gesnes-en-Argonne, ergens tussen Reims en Verdun (11 maart 2017). In de jaren dertig werd langs hier een gloednieuwe spoorlijn aangelegd richting Metz, zuiver om strategische redenen en zowat naar Duits model, op dubbel spoor, met veel kunstwerken en zonder overwegen. In dit louter agrarische achterland kwam er evenwel geen reizigersverkeer, en de spoorlijn werd hooguit gebruikt vlak voor en in de beginperiode van de jongste wereldoorlog. Tot de bezetter de sporen liet uitbreken ten behoeve van het oostfront. Naderhand werd deze nochtans performante infrastructuur echter niet meer hersteld. Een vrij hallucinant spoorwegrelict, meer dan 70 km lang, grotendeels intact en rijk voorzien van amper gebruikte kunstwerken. Daar komen we te zijner tijd zeker op terug.

Châtelet-Ville

Een heuse seinpost zoals je er vandaag nog amper een tegenkomt op het Belgische net (17 maart 2016). Basic, dat wel, maar o zo multifunctioneel: voor deze overweg en nog eentje verderop, voor de mechanische seinen die ze allebei moesten beveiligen, en op de koop toe voor een aftakking naar de voormalige steenkoolmijn ‘Boubier’, dit alles vlakbij het centrum van Châtelet, bij Charleroi. Ook al is spoorlijn 138 nog steeds in gebruik, zij het niet verder dan het bedrijf Disteel (voorbij Bouffioulx), kan dit van deze bescheiden seinpost niet gezegd worden. Steenkoolmijn en industriespoor (links buiten beeld) zijn allebei nog slechts een herinnering en de recent gemoderniseerde overweg werkt nu elektrisch. En het eenzame armsein achterin, een van de allerlaatste van het NMBS-net, tja… de kabels hangen los en een wit kruis bovenop moet duidelijk maken dat het niet langer in dienst is. Alleen in Tertre (Borinage)(zie hierna) vind je nog functionele armseinen – voor hoelang nog? O ja, op toeristische lijnen (Baasrode, Spontin, Mariembourg, ea) vind je er ook wel, maar ze werken lang niet allemaal.

Aillevillers

Vyle-et-Tharoul

Doische

Bouffioulx

Gondrecourt

Steunmuren

Onderbelicht, doorgaans vrij discreet, en toch meer dan eens een essentieel onderdeel van de spoorweginfrastructuur. Je vindt ze langsheen het spoor, in een diepe uitgraving, langs een dalflank, of vlak voor of na een tunnel, soms ook erbovenop. Zeker bij erosiegevoelige of minder stabiele grondlagen zijn deze steunmuren onontbeerlijk wegens het risico op afstorting of grondverschuiving. Soms ook om zo weinig mogelijk dure gronden te onteigenen of het impact van het spoorwegtracé op de omliggende terreinen te beperken, zoals hier in het wijndorp DERNAU in de Ahrvallei, niet ver van Remagen aan de Rijn (27 oktober 2012). Sommige, zoals hier, zijn architectonisch ware pareltjes die je vergeefs zult zoeken langs recent aangelegde spoorlijnen en –baanvakken, waar grauw en zielloos beton vandaag schering en inslag is. Veel van de ‘klassieke’ steunmuren krijg je overigens beter te zien van op de openbare weg, want op de trein rij je er straal voorbij, zonder iets te merken, dit in tegenstelling tot tunnels en grote viaducten. Wellicht een van de redenen waarom deze bouwwerken doorgaans bitter weinig aandacht krijgen, tenzij ze toevallig op een door treinfreaks gegeerd ‘fotopunt’ liggen.
Wij hebben echter niet tot vandaag gewacht om dit manco enigszins op te vullen. Al van in het prille begin, einde 2012, prijkte de machtige steunmuur van Dernau op een van de eerste pagina’s van deze website, vooraleer stilletjes te verdwijnen. Nu geeft hij het startschot voor deze pagina geheel gewijd aan deze steunmuren. Ook meer recente items (Huldange, Prayon, de Cévennes..) krijgen hier hun plaats.
En ook al leggen we hier zoals steeds de klemtoon op verlaten spoorlijnen en oude beddingen, verdienen opvallende steunmuren langs nog steeds gebruikte lijnen evengoed onze aandacht.

De steunmuur van Dernau ligt langs een nooit voltooide strategische spoorverbinding vanuit het Ruhrgebied, die in de Ahrvallei moest aansluiten op een andere strategische as, richting Frankrijk via België!