Vestigia

VESTIGIA

Spoorwegtracés - Tunnels - Bruggen & Viaducten - Stationsgebouwen -
Goederenloodsen - Seinhuizen - Steunmuren - Vergeten sporen - Stelplaatsen

VESTIGIA - letterlijk ‘sporen’, zij het in de betekenis van ‘afdrukken’. Of, wat ons betreft, in de ruimere betekenis: zichtbare resten uit het verleden, hier van vroegere spoorwegactiviteiten. En dus de essentie van Railations.
Deze rubriek biedt je dan ook een waaier aan vestigia: bruggen en viaducten, tunnels, stations, seininstallaties en seinhuizen, goederenloodsen, en noem maar op. Ook verlaten of amper nog gebruikte sporen horen erbij - en uitzonderlijk zelfs een of ander uniek of vergeten treinstel, waarom niet. Het beeldmateriaal over oude kanalen en verlaten kanaaltracés, dat hier al enige tijd gehuisvest was, vind je voortaan op een eigen pagina.
De oude tunnels vind je wel in een aparte rubriek. Zo ook de oude spoorwegtracés. De overige items, blijven vooralsnog hier gebundeld onder de noemer Bruggen & Viaducten, Stationsgebouwen, Patrimonium (goederenloodsen, seinhuizen), Steunmuren, en nu ook Vergeten sporen. Ook de oude stelplaatsen van de voormalige NMVB vormen een eigen rubriek die alsmaar verder groeit en waarvan het einde nog lang niet in zicht is.
Sommige van deze rubrieken staan nog in hun kinderschoenen maar worden geleidelijk uitgebouwd.
Bij dit alles horen enkele fotogalerijen. Zij dienen in eerste instantie als wachtkamer voor relatief recente foto’s die wij interessant genoeg vinden maar niet meteen ‘ergens’ kunnen inpassen. In en later stadium zullen sommige ervan in een ad hoc dossier of bijdrage terechtkomen, met de nodige duiding - zoals hieronder reeds het geval is.

Ronse

Wel moeilijk om hier rails te vinden. Zoek niet, hier in Ronse werden ze bijna een halve eeuw geleden uitgebroken. Dit is de dichtgegroeide bedding van de voormalige spoorlijn 83 naar Kortrijk langsheen de Viermaartlaan, en gelijk van lijn 87 Edingen-Ronse-Tournai die hele baanvakken met andere spoorlijnen deelde. Verder besparen wij je de desolate aanblik van wat ooit het spoorwegknooppunt Ronse was, met spoorlijnen naar alle windstreken, maar recent geamputeerd tot ocharme twee ingekorte kopsoren – de tabula rasa van de infrastructuurbeheerder, weet je wel – met de enkelsporige lijn naar Oudenaarde als ultieme navelstreng met de rest van het spoorwegnet. En zeggen dat het ooit heel anders was… (23 februari 2018).

Ultime témoin de ce qui fut la ligne 83 vers Kortrijk, débarrassée de ses rails depuis bien des décennies, ce poteau télégraphique situé à la sortie de la gare de Ronse/Renaix. Aujourd'hui, cette étoile ferroviaire aux branches multiples, progressivement réduite à sa portion congrue, n'est plus que l'ombre de ce qu'elle fut jadis.

Maldegem

Nee, een echte spoorwegtunnel is dit niet, ook al heeft het er alle schijn van. Dit is een van de twee spoorwegkokers onder het viaduct van de N9 Eeklo-Brugge, tergend schuin over het verlaten gedeelte van spoorlijn 58, vlak na het station Maldegem (13 augustus 2016). Hier in deze koker liep ooit het hoofdspoor naar Brugge, over Donk, Sijsele en Assebroek. De tweede koker, er vlak naast (links), diende voor het thans ingekorte uitwijkspoor. Maar lijn 58 (Gent-Brugge via Eeklo) was over heel de lengte enkelsporig, en dus liep het zijspoor voorbij deze ‘tunnel’ weer over in het hoofdspoor. Vandaag loopt het toeristisch smalspoortje richting Donk doorheen de andere koker van deze ‘tunnel’, als enige in Vlaanderen. Daar vind je immers bitter weinig ‘echte’ spoorwegtunnels, en om dan ook nog een verlaten exemplaar te vinden moet je veeleer gaan zoeken bij oude flyovers, zoals die bij Katelijne-Waver (Mechelen) of hier in Maldegem – tenzij men de ongebruikte premetrotunnels in Antwerpen per se tot deze categorie wil rekenen!

SPTM Leuven

Heel gezond ziet dit treinstel er niet uit. En niet zonder reden, want op 7 juli 2006 staat hier slechts het eersteklas koprijtuig van dit drieledige dieselmotorstel. Uit zichzelf kan deze dus niet wegrijden. De rest is al zowat een halve eeuw voordien verschroot, samen met alle andere motorstellen van dit en andere aanverwante twee- en drieledige types. Meteen het allerlaatste exemplaar van een design dat je decennia lang in zowat alle uithoeken van het NMBS-net tegenkwam, zowel op hoofdlijnen als op regionale lijnen. Prachtige treinstellen, dat wel, al was het houten bankencomfort uit die tijd dat heel wat minder – op de eerste klas na met haar fluwelen zittingen, dus ook in dit unieke rijtuig. Tien jaar later, vandaag dus, staat deze overlever er nog verder te roesten. Andere “museum”rijtuigen, in schijnbaar betere staat, hadden minder geluk en vertrokken een voor een naar de schroothandel, op enkele gelukkigen na die dan toch onderdak vonden bij een of andere vereniging. Behalve dit unieke exemplaar dan. Met de onvermijdelijke vraag: hoelang staat het er nog?
[ SPTM = (voormalige) stelplaats voor tractiematerieel ]

Mont-Ste-Geneviève

“Spoorwegflora” willen sommigen dit wel eens noemen. IJzeren of betonnen bloemen langs een al dan niet geasfalteerde spoorwegbedding, al mag je ze niet plukken. Kan ook niet. Relicten uit vervlogen tijden, toen op die bedding nog rails lagen waarop treinen of andere spoorvoertuigen voorbijdenderden. Nu eens vergeten uit te graven of met een paar flinke mokerslagen in stukken te beuken, dan weer doelbewust met rust gelaten ter nagedachtenis van. Onderhouden worden ze doorgaans niet, zodat de tand des tijds hier rustig zijn werk kan voortzetten. Of de uitdijende begroeiing ze heel geleidelijk aan het oog onttrekt. Hier op 3 maart 2010 in het Bois le Comte, tussen Buvrinnes en Mont-Sainte-Geneviève, getuigt dit eenzame baken van het haast vergeten zuidelijke tracé van spoorlijn 110, dat even stilletjes verdween als het gekomen was en vandaag grotendeels uit het landschap gewist is. Geen asfalt hier, zelfs geen wandelweg of bospad. En dus ook geen ‘spoorwegflora’.

Combreuil (Henripont)

Op een van onze verkenningstochten (31 mei 2015) kwamen we bij toeval dit gebouwtje tegen. Reden genoeg om het ruim één jaar lang in de fotogalerij op deze pagina te laten prijken, en meer dan een zal zich wel afgevraagd hebben wat dit in godsnaam te betekenen had. De precieze functie van dit vierkantig en weelderig begroeid gebouwtje vlakbij het gehucht Combreuil, aan de inrit van het voormalig stationnetje Henripont (spoorlijn 106 Lembeek-Ecaussinnes), is voor ons echter een raadsel. Toen hier nog treinen reden (tot 1984) stond het al een eeuwigheid leeg. Een lokale seinpost voor een voormalige goederenkoer? Nu, ruim 2 km verder richting Ecaussinne, stond langs het spoor een identiek gebouwtje, ditmaal in volle veld, en even leeg. Maar verder kan niemand zich langs deze lijn nog een ander gelijkaardig gebouwtje herinneren. Waarom dan precies daar en nergens anders? Hadden beide huisjes overigens wel een spoorse functie? Tenzij ze misschien meer te maken hadden met het domein of het jachtgebied van een van beide kasteelheren van Ecaussinnes, amper een boogscheut verder. Wie zal het zeggen?

Echternach (L)

Ooit liet deze betonnen voetbrug juist buiten Echternach, rechtover het Grand Hotel, de hotelgasten toe een frisse duik te nemen in het overdekte zwembad op de rechteroever van de Sûre. Niet in de rivier zelf, zeker nu niet, gezien het hoge debiet en de sterke stroming in dit seizoen. Het zwembad is intussen al lang verdwenen. Zo ook de schilderachtige spoorlijn uit Diekirch, langsheen de vallei en onder deze brug door. Want in de Golden Sixties wilde men de weg naast het spoor kost wat kost verbreden, zonder al te veel grondwerken of onteigeningen. Zo werd op deze plek de lager gelegen spoorbedding gewoon opgevuld en de voetbrug aan één kant ingekort. Nee, niet afgebroken, het Groothertogdom is België nog niet. En dus kun je vandaag hierlangs nog steeds naar beneden, bv. voor een wandeling langs de Sûre, of voor een foto van dit eenzame relict van de laatste spoorverbinding naar Echternach, nu al meer dan een halve eeuw geleden (3 maart 2017).

Gesnes-en-Argonne (F)

Niet alleen in het Preuswald maar ook elders is dit het trieste lot van heel wat verlaten spoorbeddingen, liefst in een sleuf zodat het (sluik)storten vlot kan verlopen. Vroeger open en bloot, al dan niet met de zegen van de lokale vaderen. Vandaag veeleer stiekem, want de tijden zijn enigszins geëvolueerd. Effenaf sluikstorten dus. En hoe meer afgelegen, hoe gretiger, zoals hier bij het dorpje Gesnes-en-Argonne, ergens tussen Reims en Verdun (11 maart 2017). In de jaren dertig werd langs hier een gloednieuwe spoorlijn aangelegd richting Metz, zuiver om strategische redenen en zowat naar Duits model, op dubbel spoor, met veel kunstwerken en zonder overwegen. In dit louter agrarische achterland kwam er evenwel geen reizigersverkeer, en de spoorlijn werd hooguit gebruikt vlak voor en in de beginperiode van de jongste wereldoorlog. Tot de bezetter de sporen liet uitbreken ten behoeve van het oostfront. Naderhand werd deze nochtans performante infrastructuur echter niet meer hersteld. Een vrij hallucinant spoorwegrelict, meer dan 70 km lang, grotendeels intact en rijk voorzien van amper gebruikte kunstwerken. Daar komen we te zijner tijd zeker op terug.

Armseinen

Châtelet-Ville

Een heuse seinpost zoals je er vandaag nog amper een tegenkomt op het Belgische net (17 maart 2016). Basic, dat wel, maar o zo multifunctioneel: voor deze overweg en nog eentje verderop, voor de mechanische seinen die ze allebei moesten beveiligen, en op de koop toe voor een aftakking naar de voormalige steenkoolmijn ‘Boubier’, dit alles vlakbij het centrum van Châtelet, bij Charleroi. Ook al is spoorlijn 138 nog steeds in gebruik, zij het niet verder dan het bedrijf Disteel (voorbij Bouffioulx), kan dit van deze bescheiden seinpost niet gezegd worden. Steenkoolmijn en industriespoor (links buiten beeld) zijn allebei nog slechts een herinnering en de recent gemoderniseerde overweg werkt nu elektrisch. En het eenzame armsein achterin, een van de allerlaatste van het NMBS-net, tja… de kabels hangen los en een wit kruis bovenop moet duidelijk maken dat het niet langer in dienst is. Alleen in Tertre (Borinage)(zie hierna) vind je nog functionele armseinen – voor hoelang nog? O ja, op toeristische lijnen (Baasrode, Spontin, Mariembourg, ea) vind je er ook wel, maar ze werken lang niet allemaal.

Tertre

Er was een tijd dat je ze letterlijk overal tegenkwam, de mechanische seinen of armseinen. Vandaag zul je ze vergeefs zoeken, althans op het NMBS-net, want o.m. in Duitsland en Groot-Brittannië kom je ze nog veelvuldig tegen. O ja, enkele museumbedrijven hebben er een paar weer in dienst genomen, maar nergens nog vind je ze in doordeweeks gebruik. Behalve hier dan, in het Henegouwse Tertre (23 september 2016). En hoewel het spoor van deze goederenlijn enkele jaren terug volledig werd vernieuwd bleven de twee armseinen ongemoeid. Wellicht de allerlaatste van het net, zij het alleen nog om deze overweg te beveiligen. Anders dan het eenzame en niet langer functionele armsein van Châtelet alsook deze hier, vlakbij de overweg van Tertre, wordt het sein aan de kanaalbrug elektrisch aangedreven. Kabels en tegengewichten komen hierbij dus niet van pas. Een druk op de knop (of beweging van de hendel) in de seincabine volstaat. Deze laatste staat er dus ook nog, vlak naast de overweg, ook al werd het stationsgebouw zelf al decennia geleden grotendeels gesloopt.

Aillevillers

Apremont

Vyle-et-Tharoul

Pachy

Bouffioulx

Gondrecourt

Doische

Tertre, een van de laatsten

Deze twee torens - een watertoren en een koeltoren - prijkten al geruime tijd in de fotogalerij hierboven. Ditmaal geen spoorse relicten, al loopt spoorlijn 100 er vlak naast, maar de nog steeds aanwezige overblijfselen van de steenkoolmijn van Tertre, een van de laatste in de Borinage. Dit haast legendarische steenkoolbekken tussen Mons en het Franse Condé was eeuwenlang bezaaid met ontelbare kleine, en later ook grotere ontginningen - tot medio de jaren (19)50 het noodlot toesloeg. Waarna de laatste overlevenden op hun beurt dichtgingen, één voor één, met Hensies-Pommeroeul als allerlaatste, in 1976. Na de massale afbraakwoede die daarna volgde is het vandaag zoeken naar de weinige restanten - een opdracht die Railations zich tussen verdwenen spoorlijnen en oude kanalen door (ook rijkelijk aanwezig in deze regio) intussen heeft aangemeten. Niet zonder succes, en de resultaten van deze zoektocht krijg je later weleens voorgeschoteld, zij het druppelsgewijs, tussen onze andere rubrieken en dossiers door.

terug naar de homepagina