Vestigia

VESTIGIA

Spoorwegtracés - Tunnels - Bruggen & Viaducten - Stationsgebouwen -
Goederenloodsen - Seinhuizen - Steunmuren - Vergeten sporen - Stelplaatsen
Kanalen, Steenkoolmijnen en Industriële relicten

VESTIGIA - letterlijk ‘sporen’, zij het in de betekenis van ‘afdrukken’. Of, wat ons betreft, in de ruimere betekenis: zichtbare resten uit het verleden, hier van vroegere spoorwegactiviteiten. En dus de essentie van Railations.
Deze rubriek biedt je dan ook een waaier aan vestigia: bruggen en viaducten, tunnels, stations, seininstallaties en seinhuizen, goederenloodsen, en noem maar op. Ook verlaten of amper nog gebruikte sporen horen erbij - en uitzonderlijk zelfs een of ander uniek of vergeten treinstel, waarom niet.
De OUDE TUNNELS vind je wel in een aparte rubriek. Zo ook de OUDE SPOORWEGTRACÉS. De overige items blijven hier gebundeld onder de noemer VERGETEN SPOREN (met o.a. de Vennbahn), VERGANE GLORIE (vervallen stationsgebouwen), SPOOKSTATIONS, OUDE SPOORWEGGEBOUWEN (seinposten, loodsen...), BRUGGEN & VIADUCTEN en STEUNMUREN (hier verderop). De oude stelplaatsen van de voormalige NMVB vind je bij de rubriek Buurtspoor. Tenslotte speurt de rubriek STILLE GETUIGEN naar kleine en/of amper herkenbare overblijfselen van al langer verdwenen spoorwegactiviteiten.
Let wel: het beeldmateriaal over OUDE KANALEN en verlaten kanaaltracés vormen thans een aparte rubriek.
Bij dit alles horen enkele fotogalerijen. Zij dienen in eerste instantie als wachtkamer voor relatief recente foto’s die wij interessant genoeg vinden maar niet meteen ‘ergens’ kunnen inpassen.

Le nom de cette rubrique est tout un programme en soi. Au fil des ans, elle s'est développée avec toute une gamme de ce que nous avons pu retrouver des anciennes exploitations ferroviaires. Alors que les anciens TUNNELS et TRACÉS ferroviaires occupent chacun une rubrique bien spécifique, tout comme les anciens CANAUX, nous retrouvons ici les VOIES OUBLIÉES, GARES DÉCHUES, GARES FANTÔMES, ANCIENS BÂTIMENTS FERROVIAIRES, PONTS et VIADUCS et MURS DE SOUTÈNEMENT - ces derniers au bas de cette page-ci. Sans oublier toute une série de divers TÉMOINS DISCRETS glanés au fil de nos découvertes.

Sterhoek

Van op een voorbijrijdende trein, vlakbij de voormalige stopplaats Sterhoek, lijkt dit baanwachtershuisje daar op de verkeerde plek neergepoot, ver van lijn 89 tussen Anzegem en Vichte (6 april 2018). En toch, lang geleden lag daar een overweg, bij het gehucht Landergem, op ex-lijn 68* uit Waregem, waarvan het baanvak Heirweg-Anzegem volledig uit het landschap gewist werd (schuin rechts op de foto). Geen uitzonderling in agrarisch Binnen-Vlaanderen waar menig spoorwegtracé hetzelfde lot onderging.
(* zie toelichting bij dit lijnnummer)

Au loin, depuis un train en passage près de la halte disparue de Sterhoek (ligne 89), l'ancienne maisonnette de garde d'un passage à niveau, se perd dans la campagne depuis que le tracé de la section Heirweg-Anzegem de la ligne 68* fut complètement aliéné, il y a bien longtemps déjà.

SPTM Leuven

SPTM Leuven (5 oktober 2018)

'Heel gezond ziet dit treinstel er niet uit' schreven we ruim twee jaar geleden (zie de volledige tekst hierna). Dit unieke exemplaar, de allerlaatste van dit type en zo te zien door iedereen vergeten, konden we begin deze maand nog eens vastleggen, zij het niet zonder moeite - vanuit een voorbijrijdende trein nog wel. De plek is immers ontoegankelijk, al heeft dit een of andere onverlaat niet tegengehouden om dit rijtuig eens duchtig te bekogelen - te oordelen naar al die kapotte ramen. En wij ondertussen maar hopen op een wonder, dat men dit historische wrak niet zomaar zou opgeven. Twaalf jaar na de vorige foto (hierna) is het al een wonder op zich dat het er nog staat. Maar op een plaatsje in een of andere 'treinwereld' mocht het alvast niet rekenen. Waar dan wel?

Heel gezond ziet dit treinstel er niet uit. En niet zonder reden, want op 7 juli 2006 staat hier slechts het eersteklas koprijtuig van dit drieledige dieselmotorstel. Uit zichzelf kan deze dus niet wegrijden. De rest is al zowat een halve eeuw voordien verschroot, samen met alle andere motorstellen van dit en andere aanverwante twee- en drieledige types. Meteen het allerlaatste exemplaar van een design dat je decennia lang in zowat alle uithoeken van het NMBS-net tegenkwam, zowel op hoofdlijnen als op regionale lijnen. Prachtige treinstellen, dat wel, al was het houten bankencomfort uit die tijd dat heel wat minder – op de eerste klas na met haar fluwelen zittingen, dus ook in dit unieke rijtuig. Tien jaar later, vandaag dus, staat deze overlever er nog verder te roesten. Andere “museum”rijtuigen, in schijnbaar betere staat, hadden minder geluk en vertrokken een voor een naar de schroothandel, op enkele gelukkigen na die dan toch onderdak vonden bij een of andere vereniging. Behalve dit unieke exemplaar dan. Met de onvermijdelijke vraag: hoelang staat het er nog? (juli 2016)
[ SPTM = (voormalige) stelplaats voor tractiematerieel ]

Ultime exemplaire de ce type d'autorails, et encore... Seule la voiture génératrice se vit rescapée, il y a un demi-siècle déjà, pour un hypothétique musée du chemin de fer - tout autre chose que ce qui tout récemment vit le jour. Manque de place? De fonds? Toujours est-il que cette pauvre carcasse continue de se morfondre et de se désagréger sur une voie de garage, livrée aux éléments et au vandalisme.

SPTM Leuven (7 juli 2006)

Inmiddels is dit historische wrak begin 2019 dan toch vertrokken naar een betere bestemming, de CFV3V in Mariembourg.
Entre-temps, ce véhicule historique a enfin été évacué, par les soins du CFV3V, vers un sort meilleur (info: TSP-PFT).

Maldegem

Nee, een echte spoorwegtunnel is dit niet, ook al heeft het er alle schijn van. Dit is een van de twee spoorwegkokers onder het viaduct van de N9 Eeklo-Brugge, tergend schuin over het verlaten gedeelte van spoorlijn 58, vlak na het station Maldegem (13 augustus 2016). Hier in deze koker liep ooit het hoofdspoor naar Brugge, over Donk, Sijsele en Assebroek. De tweede koker, er vlak naast (links), diende voor het thans ingekorte uitwijkspoor. Maar lijn 58 (Gent-Brugge via Eeklo) was over heel de lengte enkelsporig, en dus liep het zijspoor voorbij deze ‘tunnel’ weer over in het hoofdspoor. Vandaag loopt het toeristisch smalspoortje richting Donk doorheen de andere koker van deze ‘tunnel’, als enige in Vlaanderen. Daar vind je immers bitter weinig ‘echte’ spoorwegtunnels, en om dan ook nog een verlaten exemplaar te vinden moet je veeleer gaan zoeken bij oude flyovers, zoals die bij Katelijne-Waver (Mechelen) of hier in Maldegem – tenzij men de ongebruikte premetrotunnels in Antwerpen per se tot deze categorie wil rekenen!

Echternach (L)

Ooit liet deze betonnen voetbrug juist buiten Echternach, rechtover het Grand Hotel, de hotelgasten toe een frisse duik te nemen in het overdekte zwembad op de rechteroever van de Sûre. Niet in de rivier zelf, zeker nu niet, gezien het hoge debiet en de sterke stroming in dit seizoen. Het zwembad is intussen al lang verdwenen. Zo ook de schilderachtige spoorlijn uit Diekirch, langsheen de vallei en onder deze brug door. Want in de Golden Sixties wilde men de weg naast het spoor kost wat kost verbreden, zonder al te veel grondwerken of onteigeningen. Zo werd op deze plek de lager gelegen spoorbedding gewoon opgevuld en de voetbrug aan één kant ingekort. Nee, niet afgebroken, het Groothertogdom is België nog niet. En dus kun je vandaag hierlangs nog steeds naar beneden, bv. voor een wandeling langs de Sûre, of voor een foto van dit eenzame relict van de laatste spoorverbinding naar Echternach, nu al meer dan een halve eeuw geleden (3 maart 2017).

Gesnes-en-Argonne (F)

Niet alleen in het Preuswald maar ook elders is dit het trieste lot van heel wat verlaten spoorbeddingen, liefst in een sleuf zodat het (sluik)storten vlot kan verlopen. Vroeger open en bloot, al dan niet met de zegen van de lokale vaderen. Vandaag veeleer stiekem, want de tijden zijn enigszins geëvolueerd. Effenaf sluikstorten dus. En hoe meer afgelegen, hoe gretiger, zoals hier bij het dorpje Gesnes-en-Argonne, ergens tussen Reims en Verdun (11 maart 2017). In de jaren dertig werd langs hier een gloednieuwe spoorlijn aangelegd richting Metz, zuiver om strategische redenen en zowat naar Duits model, op dubbel spoor, met veel kunstwerken en zonder overwegen. In dit louter agrarische achterland kwam er evenwel geen reizigersverkeer, en de spoorlijn werd hooguit gebruikt vlak voor en in de beginperiode van de jongste wereldoorlog. Tot de bezetter de sporen liet uitbreken ten behoeve van het oostfront. Naderhand werd deze nochtans performante infrastructuur echter niet meer hersteld. Een vrij hallucinant spoorwegrelict, meer dan 70 km lang, grotendeels intact en rijk voorzien van amper gebruikte kunstwerken. Daar komen we te zijner tijd zeker op terug.

Châtelet-Ville

Een heuse seinpost zoals je er vandaag nog amper een tegenkomt op het Belgische net (17 maart 2016). Basic, dat wel, maar o zo multifunctioneel: voor deze overweg en nog eentje verderop, voor de mechanische seinen die ze allebei moesten beveiligen, en op de koop toe voor een aftakking naar de voormalige steenkoolmijn ‘Boubier’, dit alles vlakbij het centrum van Châtelet, bij Charleroi. Ook al is spoorlijn 138 nog steeds in gebruik, zij het niet verder dan het bedrijf Disteel (voorbij Bouffioulx), kan dit van deze bescheiden seinpost niet gezegd worden. Steenkoolmijn en industriespoor (links buiten beeld) zijn allebei nog slechts een herinnering en de recent gemoderniseerde overweg werkt nu elektrisch. En het eenzame armsein achterin, een van de allerlaatste van het NMBS-net, tja… de kabels hangen los en een wit kruis bovenop moet duidelijk maken dat het niet langer in dienst is. Alleen in Tertre (Borinage)(zie hierna) vind je nog functionele armseinen – voor hoelang nog? O ja, op toeristische lijnen (Baasrode, Spontin, Mariembourg, ea) vind je er ook wel, maar ze werken lang niet allemaal.

Aillevillers

Bois d'Haine

Doische

Gondrecourt

Fagny

Bouffioulx

Harchies

Plombières

Steunmuren

Onderbelicht, doorgaans vrij discreet, en toch meer dan eens een essentieel onderdeel van de spoorweginfrastructuur. Je vindt ze langsheen het spoor, in een diepe uitgraving, langs een dalflank, of vlak voor of na een tunnel, soms ook erbovenop. Zeker bij erosiegevoelige of minder stabiele grondlagen zijn deze steunmuren onontbeerlijk wegens het risico op afstorting of grondverschuiving. Soms ook om zo weinig mogelijk dure gronden te onteigenen of het impact van het spoorwegtracé op de omliggende terreinen te beperken, zoals hier in het wijndorp DERNAU in de Ahrvallei, niet ver van Remagen aan de Rijn (27 oktober 2012). Sommige, zoals hier, zijn architectonisch ware pareltjes die je vergeefs zult zoeken langs recent aangelegde spoorlijnen en –baanvakken, waar grauw en zielloos beton vandaag schering en inslag is. Veel van de ‘klassieke’ steunmuren krijg je overigens beter te zien van op de openbare weg, want op de trein rij je er straal voorbij, zonder iets te merken, dit in tegenstelling tot tunnels en grote viaducten. Wellicht een van de redenen waarom deze bouwwerken doorgaans bitter weinig aandacht krijgen, tenzij ze toevallig op een door treinfreaks gegeerd ‘fotopunt’ liggen.
Wij hebben echter niet tot vandaag gewacht om dit manco enigszins op te vullen. Al van in het prille begin, einde 2012, prijkte de machtige steunmuur van Dernau op een van de eerste pagina’s van deze website, vooraleer stilletjes te verdwijnen. Nu geeft hij het startschot voor deze pagina geheel gewijd aan deze steunmuren. Ook meer recente items (Huldange, Prayon, de Cévennes..) krijgen hier hun plaats.
En ook al leggen we hier zoals steeds de klemtoon op verlaten spoorlijnen en oude beddingen, verdienen opvallende steunmuren langs nog steeds gebruikte lijnen evengoed onze aandacht.

De steunmuur van Dernau (hiernaast) ligt langs een nooit voltooide strategische spoorverbinding vanuit het Ruhrgebied, die in de Ahrvallei moest aansluiten
op een andere strategische as, richting België en Frankrijk.